Календарь событий

♦Абхъазым и щхьэхуитыныгъэм и махуэщ
♦Осетие Ипщэм и щхьэхуитыныгъэм и махуэщ
♦Тыркум IэщэкIэ зэщIэузэда и къарухэм я махуэщ
♦США-м щагъэлъапIэ цIыхубзхэм я хуитыныгъэм и махуэр
♦1382 гъэм тэтэр хъан Тохъутэмыщ и дзэм Москва къиубыдащ икIи абы лыгъэ иридзащ. Абы кIэлъыкIуэу яубыдат Владимир, Переяславль, Юрьев, Звенигород, Можайск къалэхэр.
♦1723 гъэм Петергоф псыутххэр я комплекс щаутIыпщащ.

Урысей Федерацэм хыхьэ субъектхэм ящыщу Къэбэрдей-Балъкъэрыр зыхуэбгъадэ хъун щIыуэпс хъугъуэфIыгъуэ мыкIуэщI, тхыдэ, щэнхабзэ къулей зиIэ щIыналъэ телъыджэщ. Псом хуэмыдэу абы зиужьащ I92I гъэм и фокIадэм и I-м къэралыгъуэ игъуэта нэужь. Мы зэманым ди республикэр Урысей Ипщэм къыщалъытэ политикэ, экономикэ, щIэныгъэ я лъэныкъуэкIэ ехъулIэныгъэфIхэр зыIэрызыгъэхьа щIыпIэу. Апхуэдэу екIущ, дахэщ абы и къалащхьэ Налшыки. ФокIадэм и I-м илъэс 297-рэ мэхъу ар жылэу зэрытIысрэ.

 Ди республикэм къэралыгъуэ иIэ зэрыхъурэ I932 гъэм илъэси I0-м щIигъуа къудейуэ арами, щIыналъэм игъуэта социально-экономикэ щытыкIэмрэ абы егъэджэныгъэмрэ щIэныгъэмрэ зэрызыщаужьамрэ япкъ иткIэ, ди щIыпIэм еджапIэ нэхъыщхьэ иIэныр Iэмалыншэ Iуэху хъуат. ЩытыкIэр къалъытэри, РСФСР-м и Правительствэм I932 гъэм и мэлыжьыхьым унафэ къищтауэ щытащ Къэбэрдей-Балъкъэрым пединститут щхьэхуэ къыщызэIухыным теухуауэ.

Евразием и Iуащхьэ нэхъ ин дыдэхэм ящыщхэр Къэбэрдей-Балъкъэр Республикэм итщ. Археологием и фэеплъ телъыджэу КъБР-м и Аруан щIыналъэм щыIэм я лъабжьэр ди эрэм ипэкIэ IV – III лIэщIыгъуэхэм къыщожьэ икIи мейкъуапэ щэнхабзэм хохьэ.

Пирамидэхэм я ныбжьщ

Японием и къалащхьэм Iэтауэ къыщызэIуахащ зи чэзу Паралимп джэгухэр. Абы еплъыну цIыхухэр стадионым ирагъэхьакъым коронавирус уз зэрыцIалэм зыщахумэн папщIэ. Апхуэдэу екIуэкIынущ зэхьэзэхуэхэри.
Олимпиадэ нэхъыщхьэр зэфIэкIри мазэ ныкъуэ дэкIа иужькIэ, Паралимп джэгухэри зэхаублэ хабзэщ. Зи узыншагъэм ныкъусаныгъэ иIэхэр щызэпоуэ иджыблагъэ дунейм и спортсмен нэхъыфI дыдэхэр щызэхьэзэхуа утыкухэм икIи хуагъэфащэ дамыгъэхэри саугъэтхэри адрейхэм къащхьэщыкIыркъым.

Мащэ кIыфIхэм, зэрыщыIэр и фIэщ хъууэ, япэ дыдэу ятетхыхьауэ щытар физикэм и къудамэ телъыджэу «теорие относительности» зыхужаIэр къэзыгупсыса еджагъэшхуэ гъуэзэджэ икIи цIыху телъыджэ Эйнштейн Альбертщ. АтIэми, хьэршыр зыдж щIэныгъэлIхэм зэрыжаIэмкIэ, уахэм къыщызылъэтыхь мащэ кIыфIхэм я зэранкIэ, ЩIы Хъурейр бзэхыжыпэнкIэ хъунущ.

Мы тхыгъэ цIыкIум зи гугъу щытщIыну псы хъурейм хуэгъэзауэ пасэрей алыджхэм «Меотидэ» е «Мэуэт хыжьей», урысхэм «Сурож тенджыз» жаIэрт. Адыгэхэр абы зэреджэу щыта «Азыкъ» псалъэр зыхуэкIуэжыр, зэрынэрылъагъущи, мы зэманым «Азов» зыхужаIэрщ.
 «Меотидэ» псалъэр зэман жыжьэм къыщежьащ. Языныкъуэхэм ар Азов хы цIыкIум къуэкIыпIэ лъэныкъуэмкIэ къегъэщIылIа щIыналъэм тепсэукIыу щыта «мэуэт» лъэпкъым и цIэм ирапх. Пасэрей адыгэхэр Тэн зыхэлъэдэж псы хъурейм «МыутхъухкIэ» («Къэмыутхъуэ хыкIэ») еджэрт. «Мэуэт» лъэпкъыцIэр къызытехъукIар арауэ жызыIи яхэтщ щIэныгъэлIхэм.