Литературэ

ГъуэгунапщIэр илыгъуэу
ПщIэгъуалэр мэлъей,
Хуопабгъэ ар фIыгъуэм,
Хуодалъэ бзаджейм.
Нэлъэхъут ПщIэгъуалэр,
Си джатэ мыудзэгущ,
Къуршыжьым и къалэр,
Мыкъутэу си мэIущ.
 

СОНЕТ

Сыт си щIалэгъуэм фIыуэ сыкъэплъагъукIэ,
ЩIалэм дапщэщи щIалэ къегъуэтыж.
Си щхьэцым, мис, пхырокIыр дыжьын лъагъуэ,
Илъэс щэ ныкъуэм щащI абы IутIыж.

Гёте И. В., Шиллер Ф., Дессинг Г. Э. хуэдэ цIыхушхуэхэм ящIыгъуу зи цIэр къраIуэ нэмыцэ усакIуэ, прозаик, критик икIи публицист Гейне Генрих Дюссельдорф щыщ журт унагъуэм 1797 гъэм къыщалъхуащ. Унагъуэ еджапIэм, франджыбзэкIэ щрагъаджэ лицейм щIэсащ. Ахэр къиуха нэужь, ныбжьыщIэм и гугъащ коммерцэ Iуэхум хыхьэну. ЯпэщIыкIэ Майн Iуфэ Iус Франкфурт, етIуанэуи Гамбург къалэхэм и зэфIэкI щеплъыжащ, ауэ зыри къикIакъым.

Къуршхэр къыщызэхэскIухьым, ещхьу  бгырысым,
Сыхэтащ, Моруен, уи бгыщхьэми телъ уэсым.
Зблэжурэ аузым дэлъадэрт псыхэр,
Си лъабжьэм гуартэу щIэкIуэсыкIырт пшэхэр.

Адыгэ усыгъэм и лъабжьэр зыгъэтIылъа, джэгуакIуэ Iэзэу щыта ПащIэ Бэчмырзэ къызэралъхурэ илъэси 165-рэ зэрырикъур Налшык дэт Музыкэ театрым дыгъэгъазэм и 16-м Iэтауэ щагъэлъэпIащ.

ЩеIуэжыр Тхьэ: «Къышыр къысхуэкIуэм,
Сэ естыфынущ псалъэ быдэ,
Си быным ещхьу, семыщхьэкIуэу,
Сыхуэхъуфыну адэм хуэдэ,
СыткIи мамыру сыбгъэдэту,
Естынущ куэду саугъэтыр!»
 

Мыращ, Демур, къикIа уи кIэныр!
Ар дауэ ухъут, си дэлъху букIыныр?
Пхуэфащэщ уэри мо уэгушхуэм
Щыпхуэблэ вагъуэр ункIыфIыныр!
 

Пшавелэ Важэ ХIХ лIэщIыгъуэм псэуа куржы (грузин) усакIуэ нэхъ лъэрызехьэ, цIэрыIуэ дыдэхэм ящыщщ. Пшавелэ Важэ, ипэжыпIэкIэ зэреджэу щытар Разикашвили Лука Павел и къуэщ, 1861 гъэм бадзэуэгъуэм и 14-м Куржым щыщ Чаргали къуажэм къыщалъхуащ, 1915 гъэм мэкъуауэгъуэм и 27 (бадзэуэгъуэм и 10)-м Тбилиси дунейм щехыжащ.

(Кавказ повесть)

(КIэлъыкIуэр.
ПэщIэдзэр щэкIуэгъуэм и 27, 28-хэм,
дыгъэ­гъазэм 4-м итщ).

VI

Налшык дэт «Тетраграф» тхылъ тедзапIэм­ иджыблагъэ къы­щыдэ­кIащ «Дунейпсо Адыгэ Хасэ: къыкIэлъыкIуэ илъэ­сиплIыр» зи фIэщыгъэ тхылъыр.

2015 гъэм и фокIадэ - 2019 гъэ и дыгъэгъазэ пIалъэм къриубыдэу ДАХ-м зэфIигъэкIа лэжьыгъэхэр къыщызэщIэкъуэжа тхылъщ ар. КъыдэкIыгъуэр ягъэхьэзыращ ХьэфIыцIэ Мухьэмэдрэ НэщIэпыджэ Замирэрэ. Абы ихуащ хамэ къэралхэми, адыгэ хэгъэгухэми Дунейпсо Адыгэ Хасэм щригъэкIуэкIа зэIущIэхэм, абы и жэрдэмкIэ къызэрагъэпэща фестивалхэм, зэпеуэхэм ятеухуа тхыгъэ гъэщIэгъуэнхэр.