Литературэ

Иджы уэ шыд ухъу!

Къаныкъуэ Заринэ СэIэдулэ и пхъур Бахъсэн ­районым щыщ Къызбрун III (Дыгулыбгъуей) ­къуажэм 1969 гъэм къыщалъ­хуащ. 1986

«Жан» литературэ хасэм хэтхэр (унафэщIыр Къаныкъуэ Заринэщ).
Сурэтыр  Къарей  Элинэ  трихащ.

Iуэхур щекIуэкIыр уэрамдэкI кIыфIырщ.
- Тутын умыIыгъыу пIэрэ? - йоупщI лIым щыхьэу ар ихъунщIэну мурад зыщIа бзаджащIэр.
- Хьэуэ, щIалэ! Вэсэмахуэ апхуэдэ упщIэ зэпта боксерыр сыкъыумыцIыхужауэ ара?! Абы щыгъуи бжесIатэкъэ тутын сызэремыфэр.
- Тхьэм щхьэкIэ къысхуэгъэгъу. Си накIэ щIэбудар бэгауэ си нэхэр къыщIэплъыркъыми, зэуэ укъысхуэцIыхужакъым, - жеIэ мыдрейм, шынауэ кIэкуакуэу.

*   *   *

ПсынщIэрыпсалъэхэр

                  ХьэIупэ ДжэбрэIил.

Е семышу сезэша?
Е сешауэ сызэша?

Бжьыхьэ уэфIым и макъамэр,
гур ихузми, мэIур гуакIуэу.
Сэ уэ зыр узимыIамэ,
зым щымыщт дунейм щызгъакIуэр.

А зэманым лэжьапIэр хуабжьу зэпэубыдат. Псом хуэмыдэжу зи щIыбагъым благъэ къулей е къулыкъущIэшхуэ гуэр къыдэмытхэм я дежкIэ. Сэри сащыщт ап­хуэдэхэми, университетыр къызэрызухамкIэ диплом къысIэщIалъхьэу уэрамым сыкъыдаутIыпщхьами, си щхьэр здэсхьынур сымыщIэу а сыкъызыдаутIыпщхьа уэрам дыдэм сыдэтт. Ауэ, Iуэхур зэрымыхъун хуейм хуэдэу хъущ, насып шэрхъыр щыуауэ къекIэрэхъуэкIри, «Эльбрус» тхылъ тедзапIэм редактору сыкъыщIэхутащ. Си щIалэгъуэт, батэр схуэгъэшыну зыкъысщыхъужуи, си пащхьэ къралъхьа Iэрытх Iэмбатэ зыбжанэм си Iэщхьэлъащхьэр дэхьеяуэ сетIысылIащ.

«Мысыр литературэм щыбгъуэтынущ зи цIэр фIыкIэ къипIуэ хъуну куэд, ауэ а псом япэ игъэщын хуейщ етIощIанэ лIэщIы­гъуэм псэуа Щэукъий Ахьмэд, Мысырым я усакIуэ нэхъ ин дыдэр», - апхуэдэу щит­хащ Луговской Владимир «Мысырым и усакIуэхэм я усэхэр» тхылъым хуищIа хэзыгъэгъуазэм. 

Къаз-Джэрий бзэ зыбжанэ ищIэрт. Абы иджащ дунейпсо литературэр. Адыгэ тхакIуэм, псом хуэмыдэжу, фIыуэ илъагъурт Байрон и тхыгъэхэр. Хуитыныгъэм и бэнакIуэ лъэщыр, Белинскэм «етIощIанэ лIэщIыгъуэм и Прометей» зыфIища а усакIуэшхуэр, абы и гум къишхыдыкI хуэдэт мы усэ сатырхэр щитхым:

Махуэ гуэрым телевизорым къигъэлъагъуэу сри­хьэлIащ бзылъхугъэ тха­кIуэм теухуа нэтын гъэ­щIэгъуэн. Нэтыныр езыгъэкIуэкI журналис­тым и упщIэхэм ящыщ зым цIы­хубзым жэуап къыщритым, абы къыхигъэщащ ар лъэпкъкIэ къэбэрдей ады­гэ­­хэм зэращыщыр. Ар   икъукIэ сфIэгъэщIэгъуэн хъури, а бзылъхугъэр нэхъ гъунэгъуу зэзгъэцIыхуну мурад сщIащ. Къызэры­щIэкIамкIэ, ар Истамбыл щыпсэу тхакIуэ Къущхьэ Севим Решатщ. Абы романи 10 и IэдакъэщIэкIщ, тIур Кавказ зауэм триухуащ.