Литературэ

Iуэтэж

- Адэ къысщхьэщымыту сыкъызэрыхъуар зи ягъэр уэращ, мамэ! Уэращ жьуджалэм хуэдэу дунейм сыкъызэрытенар зи ягъэр. Адэ лъагъуныгъэ, адэ щIыбагъыр зищIысыр сымыщIэу уэращ сыкъэзыгъэхъуар. Анэ гумащIагъри зыхэзбгъэщIакъым - уэ дапщэщи улэжьэн хуейти сыуиIуэхутэкъым… Къуэм жиIэ псалъэ джыдхэм кърагъэкIуа нэпс шыугъэр анэм илъэщIт, ауэ аргуэгу нэкIум тез къэхъужырт. «И адэм зэрещхьыпс! А нэхъ сызыщышынэр къысщыщIащ. Еу-уей, сэ сэщхьу мы щIалэм зыри хэмылъыр пэж?...»

Нобэрей адыгэ прозэм езым и гъуэгу щыпхишыжауэ, цIыхумрэ зытет дунеймрэ зэрызэхуэхъур, а цIыхум езым зэрызилъагъужыр, бгъэдэлъ Iулыджыр, и гущхьэгъэсэкIэ хъуар къыхэщу тхыгъэ дунейм къытезыгъэхьэ тхакIуэхэм IупщI дыдэу къахощ Мэкъуауэ Амир. 

ТхакIуэ, драматург, актер Онер (ГъуэгулI) Четин ящыщщ XIX лIэщIыгъуэм и кIэхэм зи Хэку зрагъэбгына адыгэхэм я щIэблэм. Ар Тыркум и къуршылъэ щIыпIэ дахэ Бинбогалар (Бынбагъуэ) къуажэ цIыкIум 1943 гъэм къыщалъхуащ. Анкара къалэм дэт ЭкономикэмкIэ академиер Четин 1961 гъэм къиухами, и гъащIэр зрипхар театрырщ.

КъБКъУ-м, ЦIыпIынэ Аслъэн и цIэр зезыхьэ ЩэнхабзэмкIэ центрым, иджыблагъэ фэеплъ пшыхь щекIуэкIащ. Ар теухуауэ щытащ адыгэ литературэм и лъабжьэр зыгъэтIылъа усакIуэ, тхакIуэ, егъэджакIуэ, КъБАССР-м гъуазджэхэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ ЩоджэнцIыкIу Алий къызэралъхурэ илъэси 123-рэ зэрырикъум.

Хъыбар

ЖаIэж ди къуажэм лIы гуэр дэсауэ КъербэчкIэ еджэу. Тхьэ яIуэ абы нэхъ хъыжьэрэ къару зыхэлърэ а зэманым ди лъахэм куэд щымыIауэ. Шыгъу центнер зэрылъ къэпыр дзэкIэ къищтэрт, тыкуэным къыщIихырти гуэщым нэс ихьырт, гуэщ бгыкъум зыдрихьейрт, зыкърихьэхыжырт, цIыху еплъхэм «хъунщ иджы» жаIэху. Езыри къызыфIэщIыжауэ, нэхъыжь нэхъыщIи къримыдзэу, къэзыгъэувыIэфи щымыIэу псэурт.

 «Пхъэр мафIэм зэрисым хуэдэ дыдэу, фыгъуэм цIыхум фIыуэ ищIар егъэкIуэдыж», - жиIауэ къаIуэтэж ЛIыкIуэ лъапIэу щэлатрэ сэламрэ зэхам. Адыгэ псалъэжьри абы поджэж: «Хъуапсэ и псэ кIуэдкъым, фыгъуэр мыгъуэ мэхъу». 

Пабжьэр зэщIэхъеящ. Дыгъужь Адэр, и кIэбдз лъакъуитIым зытригъащIэри, щIэтIысыкIащ, абы къыхэлъэтым зридзын хьэзыру. Абы лъэныкъуэкIэ укъеплъатэмэ, хьэдэгъуэдахэ уи нэгу щIэкIынут: дыгъужьыр лъэри, зыздидзам нэмыс щIыкIэ къэувыIэжащ. Щхъуэжьым илъэгъуатэкъым зызридзыр хэтми, ауэ псэкIэ зыхищIэри, къикIуэтыжащ.

- ЦIыху! – жиIащ абы. – Еплъыт! ЦIыху цIыкIу!

Къуацэ-чыцэм къыхэкIауэ, абы и пащхьэ къитт зекIуагъащIэ сабий къамылыфэ, пцIанабзэрэ щабэ цIыкIу хъужауэ. Ар дыгъужьым и нэм къыщIэплъэри, зэрылъэлъу къэдыхьэшхащ.

          Нобель и саугъэтыр къэзыхьа цIыхухэр жэпуэгъуэм и япэ тхьэмахуэм къагъэнаIуэ хабзэщ. ЛитературэмкIэ мыгъэрей тыгъэр хуагъэфэщащ Норвегием щыщ драматург, тхакIуэ, усакIуэ, журналист Фоссе Юн. Норвегием и ахъшэкIэ крон мелуан 11-м нэс тыгъэр  долларкIэ 1 мелуан мэхъу.

1

 Нэгурэш Налшык къызэрыIэпхъуэжрэ мазитI-щы дэкIащ. Бжьыхьэр къэсу псыIуфэ унэр къащещIыIэкIым, унагъуэр къалэм къыдэтIысхьэжащи, хъыджэбз цIыкIур и къулъкъужын ныбжьэгъухэм яхуозэш.