Тхыдэ

Си адэ Куэтэншы ТIалэ Мем и къуэр ящыщщ ди щIыналъэм и зыужьыныгъэм зи къарурэ зэфIэкI куэдрэ езыхьэлIа хэкупсэхэм. Хэку зауэшхуэм и ветеран, жылагъуэ, къэрал лэжьакIуэ цIэрыIуэр пэрытащ жэуаплыныгъэ лъагэ зыпылъ IэнатIэ зэмылIэужьыгъуэхэм. КПСС-м и обкомым хэтащ, Къэбэрдей-Балъкъэрым юстицэмкIэ и министру щытащ.

Тыркум и къэрал, жылагъуэ лэжьакIуэ пэрыт Берсис (Бырсыр) Исмэхьил Зия
(1883-1953)

Измит щIыналъэм хыхьэ Сапанджа къалэм къыщалъхуащ. 1903 гъэм дзэ училищэ къиухащ. Албан, Македоние щIыналъэхэм къулыкъу щищIащ, япэ дунейпсо зауэшхуэм хэтащ.

Котляровхэ Мариерэ Викторрэ я тхылъ тедзапIэм къыщыдэкIащ Къэ­бэрдей-Балъкъэрыр дунейм щыIэ къэрал зэ­мылIэужьыгъуэхэм я пощт маркэхэм къызэрыщыгъэ­лъэгъуам теухуа буклет. Ар игъэхьэзыращ маркэхэр зэхуэхьэсыным куэд щIауэ дихьэх Тхьэ­къуахъуэ Iэуес.
Буклетым итщ 1946 гъэм щегъэжьауэ 2018 гъэм нэсыху къыдэкIа маркэ 30. Я инагъ дыдэм хуэдизу абыхэм хагъэхьащ СССР-м, Урысейм, Абхъа­зым, Азербайджаным, Бе­лоруссием, Румынием, Еги­петым, Израилым, Канадэм, Иорданием, Палау, Мальдивы къэралхэм щызекIуэу щыта маркэ­хэр.
Буклетыр экземпляри 100 хъууэ аращ.

Къэбэрдей-Балъкъэрыр нэмыцэ-фашист зэрыпхъуакIуэхэм къызэрыIэщIагъэкIыжрэ илъэс 76-рэ ирокъу

Мы Iуэхур махуэ бжыгъэм зэфIэкIащ. Бий бзаджэр Сталинград и деж щызэхакъута иужь белджылы къэхъуащ щытыкIэм зэрызихъуэжар: иджы ди зауэлIхэм Iэмал ягъуэтат зэрыпхъуакIуэхэм къару лъэщкIэ ебгъэрыкIуэну. ЗанщIэу къэуващ Кавказ Ищхъэрэм и щIыналъэм щыщу гитлеровцхэм яубыдахэр хуит къэщIыжыным теухуа къалэныр.

Кхъухьым и тхыдэр илъэс мин зыбгъупщIым къыдобжэ. Кхъуафэжьейм къыщыщIидзащ абы и тхыдэм, ар кхъуафэм нэсри, иужькIэ хуэм-хуэмурэ ящI хъуащ хым техьэурэ гъуэгуанэшхуэ зэпызычыф кхъухьхэр.

Смирнов Владимир ­(1846 - 1922) Бытырбыху дэт университетым и КъуэкIыпIэ факультетыр 1870 гъэм «хьэ­рыпыбзэмкIэ, персыбзэмкIэ, тыркубзэмкIэ кандидат» IэщIагъэр иIэу къэзыуха урыс тхыдэджщ, бзэ ­щIэ­ныгъэлIщ. Нобэ зи пы­чы­гъуэ къэтхь и доктор ­диссертацэр 1887 гъэм пхигъэкIащ абы. Кърым хъа­ныгъуэр зэрызэфIэува щIы­кIэм, абырэ Урысеймрэ я зэхуаку дэлъа зэхущы­тыкIэм я гугъу ищIкIэрэ, Смирновыр адыгэ тхыдэм «Къэнжал зауэ» фIэщыгъэмкIэ къыхэна зауэ­зэ­рылIым топсэлъыхь.

 XVI лIэщIыгъуэм икухэм, адыгэ-урыс зэгурыIуэныгъэм ипкъ иткIэ, ди лъэпкъым къыхэкIа куэдым урысыдзэм къулыкъу щащIэу, Урысей къэралыгъуэр лъэ быдэкIэ увыным я зэфIэкIи я гуащIи халъхьэу щытащ. Абыхэм мымащIэу къахэкIащ къулыкъушхуэ зыIыгъахэр. Апхуэдэхэщ Идар Темрыкъуэ и лIакъуэхэу Сэнджэлей, Къамбулэт сымэ, нэгъуэщIхэри.

«Урысеипщхэм я лъэпкъ дамыгъэхэр» тхылъым и етIуанэ томым 1798 гъэм къытехуауэ щытащ ар.

 Мы  уэрэдыжьыр  пасэрей дыдэхэм ящыщщ, къэбэрдейхэм фIэкIа  адрей адыгэ  лъэпкъхэм яIэкъым.

1. Си джатэжьурэ, уой,  дуней, хьэщхьэрыIуэдзэмэ,

Ежьу: Уо!
И дзэпкъитIымкIэ, уой, дуней, лъыхэр йожэхри.
Ежьу: Уой-ра, уой-ра, уоу-ри-ра-ри!

Лъэпкъ фащэр щыгъын къудейуэ щыткъым ар зезыхьэхэм я дежкIэ. Ар зыми хэмыгъуэщэн къэхъугъэщ, щэнхабзэм икIуа гъуэгуанэр къызэпхыщу, лъэпкъыр тхыдэм и кIыхьагъкIэ къыдэгъуэгурыкIуа хабзэм зэрыхуэпэжымрэ нобэрей дунейм зэрекIумрэ я нэщэнэу.