Тхыдэ

IэщIагъэр ягу ирихьмэ…

Дэтхэнэ зы IэщIагъэми мыхьэнэшхуэ иIэщ. Ауэ жэуаплыныгъэшхуэ нэхъ зыпылъыр, цIыху гъащIэмрэ узыншагъэмрэ хъумэнымкIэ къалэн пыухыкIа уи пщэ къыдэзылъхьэр дохутыр IэщIагъэрщ. Уи щIэныгъэкIэ, IэзагъкIэ, зэфIэкIкIэ уигурэ уи щхьэрэ зэтелъу а IэнатIэм упэрытын папщIэ, сытым дежи нэхъыбэ зэрызэбгъэщIэным ухущIэкъуу, еджэныгъэм ухуэмыщхьэхыу ущытын хуейщ. Медицинэ IэщIагъэр къыхэзыха нобэрей студентхэр зыхуэдэм, абыхэм зэрадэлажьэм дыщигъэгъуэзащ КъБКъУ-м и медицинэ къудамэм факультет терапиемкIэ и кафедрэм и доцент, медицинэ щIэныгъэхэмкIэ кандидат Тау Мадинэ

Аргуэру я нэм къыфIэнащ

Урысей академик цIэрыIуэ Гюльденштедт Иоганн Антон Псыхуабэ и Iэхэлъахэм 1773 гъэм къыщигъуэта статуе мывэ гъэжам и хъыбарыр куэд щIауэ къокIуэкI; илъэс 250-м нэсауэ ар къыздикIамрэ зыхуагъэувамрэ къалъыхъуэ урысей, дунейпсо щIэныгъэлIхэм. Иджыблагъэ ар аргуэру урысей журналистхэм я къалэмыпэм къиубыдащ. Статуер 1849 гъэм Псыхуабэ яшэри, зыгъэпсэхупIэ щIыпIэхэм щагъэувауэ щытащ. 1881 гъэм Москва нагъэсащ. Иджыпсту ар щахъумэ Урысейм и къэрал тхыдэ музейм и зал №12-м. 

Наполеон Бонапарт пщIэ зыхуищIу щыта лъэпкъ

Тхыдэтххэм къызэраIуэтэжамкIэ, Франджым и пащтыхь, дзэзешэ цIэрыIуэ Бонапарт Наполеон цIыху зэчиифIэт, алъандэрэ тхыдэм имылъэгъуауэ дзэпщ телъыджэт, ауэ ищIэмрэ къизэумрэ фIэмащIэу, и къэралым нэхъри зэрызригъэубгъуным, сыт и лъэныкъуэкIи зэрызригъэужьыным пылъу псэуащ. Мис а лIы гуащIэмрэ Мысырым щыIэ адыгэ мамлюкхэмрэ зэжьэхэуауэ щытащ зэгуэр…

Париж щIыщIагъ зекIуапIэхэр

         Париж и щIыщIагъ зекIуапIэхэр къагъэунэхуауэ зыщаплъыхь Монмартррэ Елисей губгъуэхэмкIэ зызыгъэнщIахэм.

         Километри 187-м щыщIэдзауэ 300 зи кIыхьагъ, метр 20 зи куууагъ щIыщIагъ бгынэжахэм мывэ къутахуэхэр щыкуэдщ. X лIэщIыгъуэм и кIэхэм члисэхэмрэ пащтыхь уардэунэхэмрэ зэрызэрахьэ сэхухэр къыздрашу щытар аращ. ЯпэщIыкIэ шахтэхэр къалэм пэIэщIэу щытащ, XVIII лIэщIыгъуэм икухэм Париж зиубгъуурэ абыхэм пэгъунэгъу хъуащ, икIи Сен Жак уэрамыр, щихъ Виктор,  Сен-Жермен-де-Пре цIэхэр  зезыхьэ  къалэщIыб щIыпIэхэр шынагъуэ ихуащ, ахэр бгыщхьэм тести.

Уэсмэн къэралыгъуэм и шапсыгъ гуащэ Тиримюжган

Дэтхэнэ уэсмэн сулътIанми и гаремыр къащти, лъэпкъ зэхуэмыдэхэм ящыщу пщащэ тхьэIухудхэр щэ бжыгъэкIэ щIэсу щытащ. Ахэр теплъэкIи, хьэлкIи, щэнкIи зэщхьтэкъым. Ауэ 1839-1861 гъэхэм Уэсмэн къэралыгъуэр зезыхьа Абдул-Мэжид Езанэм и гаремым адыгэ фIэкIа нэгъуэщI лъэпкъым щыщу зы бзылъхугъи хэтакъым.

ЯмыцIыху адыгэ бзылъхугъэхэм я бын цIэрыIуэхэр

Пасэрей зэманым адыгэр лъэпкъышхуэу, КъуэкIыпIэ Гъунэгъуми Европэми нэсу, хамэ къэралхэм сату дащIэу щытащ. КъищынэмыщIауэ, адыгэ щIалэгъуалэр гъэру яубыду нэгъуэщI къэралхэм  щхьэхуимытхэр щащэ я бэзэрхэм яшэу щытауэ тхыдэм къыхощыж. Дауи, абыхэм щIэблэ къащIэхъуат икIи хамэ щIыпIэхэм щыщ пасэрей цIыху цIэрыIуэ зыбжанэм адыгэлъ яхэтауэ генетикхэм къызэрахутэжыр умыгъэщIэгъуэн плъэкIыркъым.

Адыгэпщхэм я хъыбархэр тхыгъэхэм къызэрыхэщыжыр

Адыгэпщхэм ящыщ зыбжанэм фIыуэ къагурыIуэрт пщыхэр гуп - гупурэ зэрызэзауэм лъэпкъым и кIуэдыжыгъуэр къызэришэнур. Абыхэм мурад ящI Урысейм зыпащIэну, ар дэIэпыкъуэгъу, жэрдэмщIэгъу хъумэ, адыгэхэр кърым тэтэрхэм щыхъума хъуну ябжри. Адыгэхэм я пщы щхьэхуэхэр зэрызэзэуэжым кIэ етын зэрыхуейри къагуроIуэж.

Елизаветэ и закъуэкъым…

2022 гъэм фокIадэм и 8-м и ныбжьыр илъэс 97-м иту лIащ Инджылызым и пащтыхь гуащэ Елизаветэ ЕтIуанэр. Ар Британием и тахътэм нэхъыбэ дыдэрэ, илъэс 70-кIэ, исащ. Дауи, пIалъэ кIыхьт. Иджы пащтыхь хъуа Карл Ещанэри тетыгъуэр Iэрыхьэным апхуэдиз илъэскIэ пэплъащ-ари а къэралым и дежкIэ рекорду къэплъытэ хъунущ. Зи гугъу тщIыр Елизаветэ и къуэ Чарльзщ, псоми фIыуэ ялъэгъуа Дианэ и щхьэгъусэу щытарщ, пащтыхьыгъуэр щылъысым абы Карл зыфIищыжащ.

Сахарэ

Сахарэр - Африкэ Ищхъэрэм и пшахъуэщIщ. Ар дуней псом и пшахъуэщI нэхъ ин дыдэу къалъытэ. ЩIыпIэм и инагъыр километр зэбгъузэнатIэу мелуани 8,6-рэ мэхъу. НэгъуэщIу жыпIэмэ, абы Африкэм и процент 30-р еубыд.
А пшахъуэщIыр къэралу щытамэ, километр зэбгъузэнатIэ мелуани 8,5-рэ хъу Бразилием ебгъапщэ хъунут. Сахарэм зы псыежэхи щыIэкъым, Нилрэ Нигеррэ къищынэмыщIа.

Зеинур къалъыхъуэу

Урысейм Украинэм щригъэкIуэкI дзэ Iуэху хэхам куэд къетIэщIыж. Тхыдэм уриплъэжмэ, уигу къэбгъэкIыжыни зэбгъэпщэни мащIэкъым. Щхьэхуэ  зищIыным хущIэкъуурэ, языныкъуэхэм  деж  ар хьэзырт хэт и жыIэми щIэувэну. Ауэ ар щхьэхуитыныгъэт?!

1917 гъэм и бжьыхьэм къэунэхуащ «Украинэ цIыхубэ республикэр». Ауэ иджыпсту абы нэхъыбэу щыгъуазэр  тхыдэджхрэщ. КъэралыщIэм герби, ныпи, гимни иIэжт  -зигъэIейтэкъым.

Страницы

Подписка на RSS - Тхыдэ