Сирием жылагъуэ-политикэ щытыкIэр нэхъри щызэщIоплъэ. Лъэпкъ зэпэщIэувэныгъэм яку къыдэхута ди хэкуэгъухэр Урысеймрэ адыгэ республикэхэмрэ къолъэIу ядэIэпыкъуну.
- ТЫРКУМ нэмыщI шэрджэсхэр щыпсэухэм я бжыгъэр зыхуэдизымкIэ Сириер етIуанэщ. А къэралым къыщыукъубея граждан зауэм ахэр хэкIуэдэнкIэ щынагъуэ ин къыкъуэкIащ, - жеIэ Адыгэ Республикэм и Къэрал Советым - Хасэм и депутат, Дунейпсо Адыгэ Хасэм и вице-президент Чэрмыт Мухьдин. - Махуэ къэс абы къращIыкIыурэ къопсалъэ цIыхуипщIхэр. Хэбгъэзыхьмэ, дыщызэпсалъэкIи телефоным къиIукIыу зэхыбох шэ фийхэм я макъыр. Ди къуэшхэр нэхъ куэду щыпсэу Дамаск, Хьэмус, Хьэлэб къалэхэм махуэ къэс цIыху мамырхэр щыхокIуадэ. Абыхэм яхэтщ ди хэкуэгъухэри. Къэралым щытыкIэр зэтес щыхъужыным ущыгугъуныр щхьэгъэпцIэжщ. Адыгэхэр хуейкъым политикэ зэпэщIэтыныгъэм хыхьэну. Абы къыхэкIыу я адэжь лъахэм къагъэзэжыну хущIокъу. Абыхэм Урысейм и унафэщIхэм, республикэхэм я Iэтащхьэхэм, жылагъуэм зыкъыхуагъазэ къэIэпхъуэжынымкIэ ядэIэпыкъуну елъэIуу.
«Ди лъэпкъым и дежкIэ хьэлъэу щыт мы зэманым дэ къыддэIэпыкъуну дызэлъэIуфынур зыщ - Урысей Федерацэрщ, - итщ дыгъэгъазэм и 25-м къэкIуа япэ зыкъыхуэгъэзэныгъэу цIыхуи 115-м Iэ зыщIадзам. - Дэ дызыщIэхъуэпсыр зы закъуэщ - ди адэжь щIыналъэм нэдгъэзэжу ди къуэшхэмрэ шыпхъухэмрэ я гъусэу мамыру икIи дызэгурыIуэу Урысейм и лъэпкъхэм дадэпсэуныр».
«Дэ дыхуиткъым ахэр зыхэхуа бэлыхьыр къидмыдзэну, - пащэ абыхэм, - тхыдэм къытхуидэнукъым зытIэжьэу. Иджыпсту дэтхэнэ махуэми Iэджэ иIыгъщ…»
ЩытыкIэ гугъур пэмыплъэххауэ къажьэхэуащ Сирием къикIахэу Адыгейм щеджэ студентхэми.
- Куэдым езыхэм я Iыхьлыхэм зыпащIэфыркъым. Ахэр щыгъуазэкъым къыдалъхуахэм я Iуэху зыIутым, - жеIэ Чэрмыт Мухьдин. - Гъунапкъэр зэхуэщIащ, телефонымрэ интернетымрэ а къэралым зыщиубгъуакъым, банкхэр, пощтыр щылажьэркъым. Зи унагъуэхэр ахъшэкIэ къызыдэмыIэпыкъуж студентхэр гугъуехьхэм Iууащ: стипендие закъуэкIэ упсэу-фынукъым. Урысейм щызекIуэ хабзэхэм япкъ иткIэ, нэгъуэщI къэралхэм щыщхэр лэжьэну хуиткъым, студент картэ ямыIэмэ… ЩытыкIэ телъыджэ зэфIоувэ.
Сирием щыпсэу адыгэхэр зыхэхуа гуауэр къыгурыIуэкIэрэ, Чэрмыт Мухьдин а Iуэхур Къэрал Советым - Хасэм къыщыхилъхьащ. Нэгъабэ дыгъэгъазэм и 25-м екIуэкIа кIэух зэIущIэм депутатхэм я нэхъыбэм ар даIыгъащ икIи Урысейм и Президентым, Къэрал Думэмрэ ФедерацэмкIэ Советымрэ я тхьэмадэхэм, апхуэдэу Къэбэрдей-Балъкъэрымрэ Къэрэшей-Шэрджэсымрэ я Iэтащхьэхэмрэ парламентхэмрэ зыхуагъэзащ Сирие Хьэрып Республикэм щыпсэу адыгэхэу къэкIуэжыну хуейхэм къэIэпхъуэжынымкIэ ядэIэпыкъуну елъэIуу.
Езыхэм я къуэшхэм зэракъуэтыр жыджэру къагъэлъэгъуащ Урысейм и шэрджэс жылагъуэ зэгухьэныгъэхэми. Ахэр а Iуэхум пIащIэгъуэкIэ Черкесск щытепсэлъыхьащ. Апхуэдэу абыхэм зэраакъылэгъур къыхагъэщхьэхукIащ Тыркум, Израилым, Европэм, Австралием, США-м щыIэ адыгэ диаспорэхэми. «Сирие Iуэхум» зэреплъ щIыкIэр жаIащ Адыгеймрэ Къэбэрдей-Балъкъэрымрэ я Iэтащхьэхэми.
- Мы зэманым дэ дочэнджэщ Урысейм НэгъуэщI къэрал IуэхухэмкIэ и министерствэм, - къыхигъэщащ Сирием къиIэпхъукIыжахэу республикэм щыпсэу ди лъэпкъэгъухэм щаIущIам Адыгейм и унафэщI ТхьэкIушынэ Аслъэнджэрий. - НэгъуэщI къэралхэм щыпсэу ди хэкуэгъухэм егъэщIылIа къэрал политикэм ипкъ иткIэ, Сирием щыпсэу адыгэхэр щыгугъ хъунущ Урысейр ядэIэпыкъуным.
ТхьэкIушынэ Аслъэнджэрий апхуэдэу къыхигъэщхьэхукIащ зи адэжь щIыналъэм къэзыгъэзэжыну хуейхэр яубзыхуа нэужь, абыхэм гражданствэ, псэуныгъэ шэсыпIэхэр зэрыратыну Iэмалхэм зэрегупсысынур.
Урысейм къэзыгъэзэжыну хущIэкъу ди хэкуэгъухэм дадэIэпыкъун хуейщ, - жиIащ республикэм и журналистхэм щахуэзам Къэбэрдей-Балъкъэрым и Iэтащхьэ Къанокъуэ Арсен. - Унафэ къэтщтащ иджырей КъБР-м и щIыналъэм икIахэм Урысей Федерацэм хуиту къагъэзэжынымкIэ ядэIэпыкъуну елъэIуу республикэм и Парламентым Урысейм и Президентым зыхуигъэзэну. Сэ къызолъытэ апхуэдэ Iэмал Союзыр лъэлъэжа нэужь, езыхэм емылъыта щхьэусыгъуэкIэ хамэ щIыналъэ къыщыхута урысхэми иратын хуейуэ. Дэ нэгъуэщI къэралхэм я цIыхухэр тфIэфIу къыдогъэблагъэ, арщхьэкIэ ди хэкуэгъухэм датепсэлъыхьын доукIытэ. Сирием щыщ адыгэхэм я гугъу тщIымэ, ахэр Урысейм къызэрагъэзэжынум шынагъуэ гуэри къишэнукъым. Сэ адыгэ диаспорэм щыщхэм мызэ-мытIэу сащыхуэзащ ахэр щыпсэу къэралхэм - Сирием, Иорданием, Израилым, Тыркум икIи слъэгъуащ ахэр Урысейм фIыуэ къызэрыхущытыр. Дыщышынэн хуейкъым цIыху лэжьакIуэхэм, зи анэдэлъхубзэр зыхъумахэм я адэжь лъахэ къагъэзэжыным.
Къэхъуа гужьеигъуэм теухуа Iуэхур езым и кIэлъыплъыжыныгъэм щIигъэуващ Дунейпсо Адыгэ Хасэм. Зэгухьэныгъэм щIышылэм и 14-м Налшык щригъэкIуэкIа зи мычэзу зэIущIэм къыщаIэтар зы Iуэху закъуэщ - Сирием щыпсэу ди хэкуэгъухэм къалъыкъуэкIа мыгъуагъэр зэрызэфIагъэкIыну Iэмалхэр къэлъыхъуэнырщ. Къызэхуэсат ДАХ-м и Хасащхьэм хэтхэр, абы и лэжьыгъэм хэлIыфIыхьхэр, КъБР-м и Правительствэмрэ федеральнэ IуэхущIапIэ зыбжанэмрэ ящыщхэр, жылагъуэ зэгухьэныгъэхэм я лIыкIуэхэмрэ зи адэжь щIыналъэм нэхъапэм къэзыгъэзэжахэмрэ. Къызэхуэсахэм яхэтт ДАХ-м и тхьэмадэ Ажахъуэ Къанщобий, абы и къуэдзэхэу ХьэфIыцIэ Мухьэмэд, Чэрмыт Мухьдин, Хасащхьэм хэтхэу КIакIыхъу Мэжид, Едыдж Мэмэт, Къуэдзокъуэ Анатолэ, ГуэбэщIыкI Владимир, Краснодар щыIэ Адыгэ Хасэм и тхьэмадэ Сохъут Аскэр, къэбэрдей жылагъуэ зэгухьэныгъэхэм я унафэщI Къалмыкъ Жылэбий, КъБКъУ-м и профессор Дзэмыхь Къасболэт, КъБР-м и Iэтащхьэм и Администрацэм и УнафэщIым и япэ къуэдзэ Къуэшрокъуэ Залым, КъБР-м щIэныгъэмрэ егъэджэныгъэмкIэ и министр Щхьэгъэпсо Сэфарбий, республикэм щылажьэ жылагъуэ зэгухьэныгъэхэмрэ дин IуэхумкIэ къэрал комитетым и унафэщI Пащты Борис, н. Абыхэм жаIащ Сирием щыпсэу ди лъэпкъэгъухэм я Iуэхур зыхуэкIуам хуабжьу зэрытегузэвыхьыр. ЗэIущIэм кърихьэлIахэм къалъытэ псалъэмакъхэм къатекIауэ Iуэхур зэфIахын папщIэ лэжьыпхъэхэр убзыхуным хуэкIуэн хуейуэ. Абы папщIэ жылагъуэмрэ къэрал IуэхущIапIэхэмрэ зэкъуэувэн хуейщ. Псалъэм и хьэтыркIэ, УФ-м и унафэщIхэм, НэгъуэщI къэрал IуэхухэмкIэ министерствэм зыхуагъэзэну, КъБР-м ди хэкуэгъухэм ядэлэжьэнымкIэ и къэрал комиссэм и гъусэу зэфIагъэкIынухэр зэхалъхьэну я мурадщ. Апхуэдэу яфIэкъабылщ Iуэхур зыIутыр щIыналъэм щызэрагъэщIэн папщIэ Дунейпсо Адыгэ Хасэмрэ жылагъуэ зэгухьэныгъэхэм ящыщхэмрэ я лIыкIуэ гуп Сирием ягъэкIуэныр. ДАХ-м и ГъэзэщIакIуэ комитетым и унафэм ипкъ иткIэ, Москва щекIуэкIыну зэIущIэ къызэрагъэпэщынущ. Абы ирагъэблэгъэнущ Къэрал Думэм и депутатхэр, ФедерацэмкIэ Советым хэтхэр, УФ-м и МИД-м и лIыкIуэхэр.
Мы Iуэхум убгъуауэ щытопсэлъыхь Абхъазми. Сирием абхъаз-абазэу мин 20-м нэблагъэ щыпсэууэ къалъытэ. Ахэр даIыгъыу къэуващ республикэм и унафэщIхэмрэ жылагъуэмрэ. ЩIышылэм и 15-м Сирием кIуащ РепатриацэмкIэ къэрал комитетым и унафэщI Адлейбэ Зураб зи пашэ делегацэр. Абхъазым и Щихъ Метрополием мыпхуэдэу жиIащ: «ЛIэщIыгъуэрэ ныкъуэрэ хъуауэ зы щIыналъэм ирахуурэ нэгъуэщI щIыпIэхэм яху ди хэкуэгъухэр зыхэт гугъуехьхэмрэ бэлыхьымрэ кIэ щагъуэтынур ахэр я адэжь хэкум къагъэкIуэжа иужьщ».
Iуэхум жыджэру хыхьащ Абхъаз-абазэ цIыхубэм и Дунейпсо Конгрессри (ВКААН).
- Мы зэманым шэрджэс диаспорэр дуней псом шыхэгуэшащ, арщхьэкIэ КъуэкIыпIэ Гъунэгъум щопсэу абы и нэхъыбапIэр (Сирием цIыху мини 150-рэ хуэдиз), - къыщыхигъэщащ Сирием щыпсэу шэрджэсхэм я Iуэху зыIутым егъэщIылIауэ щIышылэм и 13-м Гумилев Лев и центрым (Москва) щекIуэкIа конференцым ВКААН-м и тхьэмадэ Кобахия Беслъэн. - Абы къыхэкIыу къыкъуокI шэрджэсхэр къэгъэIэпхъуэжыным и Iуэхур. Абы дызыдэплъеин щапхъи щыIэщ - адыгэхэр Косовэ къызэрырашыжар, апхуэдэу куржы-абхъаз зауэр щекIуэкIа щIыпIэхэм цIыхухэр къызэрырагъэIэпхъукIар. Ди лъэпкъэгъухэр Абхъазым ягъэIэпхъуэжын зэрыщIадзэрэ блэкIа илъэс 20-м къагъэлъэгъуащ къэзыгъэзэжа цIыхухэр жыджэру зэрылажьэр, псом нэхърэ нэхъыщхьэращи, щIэпхъаджащIэхэр зэрахэмытыр. Ар щыхьэт тохъуэ Урысей программэр зэрытэмэмым: властыр и чэзум яподжэж къекIуэкI Iуэхухэм, псори зэтеухуащ, ахъшэ щыIэщ. Иужь илъэсипщIым УФ-м къэIэпхъуэжхэм я бжыгъэм кIэрыхуащ, ауэ абы хуабжьу хэхъуэфынущ, мы зэманым КъуэкIыпIэ Гъунэгъум щекIуэкIхэр къэплъытэмэ. Нэхъыщхьэр мыр къыдгурыкIуэнырщ: цIыхухэр хуитын хуейщ езыхэм я адэжь щIыналъэм къэкIуэжыну. КъэкIуэжынрэ къэмыкIуэжынрэ нэгъуэщI Iуэхущ.
