ХХХI Гъэмахуэ Олимп Джэгухэм къарикIуахэр

2016 гъэм Рио-де-Жанейрэ (Бразилие) иужьу щызэхэта гъэмахуэ Олимпиадэм ди спортсменхэр телевизоркIэ фIэкIа емыплъыфыну щытащ. Дэ дощIэж Допингым пэщIэтIынымкIэ дунейпсо комитетым Урысей Федерацэм ирищIылIа зауэ гуащIэр зыхуэдар. Ар щызэхаублари Олимп Джэгухэм щIадзэным махуэ бжыгъэ фIэкIа имыIэжущ. Жэгъуэгъухэр щыгугъащ ди спортсменхэр я пIэм кърашыну хагъэлъэдэну е я лъэр щIагъэхуну. АрщхьэкIэ, къайхъулIакъым. Зэпеуэхэм щIадзэным зы тхьэмахуэ иIэжущ Урысей Федерацэм икIахэр Бразилием кIуэну хуит зэращIамкIэ унафэр къыщащтар. Зэхьэзэхуэхэм я гуащIэгъуэу абы хагъэхьахэри щыIэщ, Ефимовэ Юлие, Клишинэ Дарье сымэ хуэдэу.

Куэдым зэрамыгугъауэ

Апхуэдэ щытыкIэ уихуауэ Олимп Джэгухэм хуэдэ зэпеуэ инхэм хуэфэщэну зыхуэбгъэхьэзырыну икIи екIуу ухэтыну Iуэху къызэрыгуэкIкъым. Ар яхузэфIэкIащ ди спортсменхэмрэ абыхэм я тренерхэмрэ икIи дэтхэнэ зыми пщIэ лей хуэфащэщ, къихьа увыпIэм емылъытауэ. Пэжщ, илъэсиплIкIэ узэIэбэкIыжмэ, дэ Лондон инджылызхэм дащеныкъуэкъуащ ещанэ увыпIэр зыIэрыдгъэхьэну, иджы еплIанэм щхьэкIэ нэмыцэхэр хьэрхуэрэгъу тхуэхъуащ. Псори зэхэту къэтхьа медаль 56-м ящыщу 19-м фIэкIа зэрымыдыщэри 1952 лъандэрэ нэхъыкIэ дыдэт. Апхуэдэу щыт пэтми, Олимпиадэ-2016-р Урысей Федерацэм ехъулIэныгъэкIэ кърихьэлIауэ къэлъытапхъэщ. Сыти жыIи атлетикэ псынщIэмрэ атлетикэ хьэлъэмкIэ ди спортсменхэр Рио-де-Жанейрэ зэрыщымыIам медаль куэдым дыхагъэкIыжащ. Бразилием кIуамэ, дыщэр я Iэрылъхьэу плъытэ хъунут абы щыгъуэм тIэунейрэ олимп чемпионкэ Исимбаевэ Еленэ, дуней псом тIэунейрэ я чемпионкэ ди лъахэгъу Кучинэ Марие, нэгъуэщI куэдми.

АдэкIи бэлэрыгъ хъунукъым

Зым и дежкIи щэхукъым: иджырей спортым цIыхум къыдалъхуауэ иужькIэ иригъэфIэкIуа и зэфIэкI къудеймкIэ ехъулIэныгъэшхуэхэр щиIэнукъым. Я шхынкIи, узыншагъэр зэфIэгъэувэжынкIи, уеблэмэ дуней тетыкIэкIи ахэр адрейхэм къащхьэщыкIмэщ лъагапIэ инхэр къыщащтэфынур. Къарумрэ зэфIэкIымрэ зыгъэбатэ, тезыгъэгушхуэ хущхъуэхэри абыхэм хохьэ. Допингым пэщIэтынымкIэ дунейпсо комитетым илъэс къэс хэIущIыIу ещI къэбгъэсэбэп хъунухэмрэ къемызэгъхэмрэ. Паубыдыр иужькIэ цIыхум и узыншагъэр зыIызыгъэхьэфынухэращ. Спортым ехъулIэныгъэ гуэрхэр ущиIэн папщIэ уи гъащIэр щхьэ хэплъхьэн хуей?
Урысей спортсменхэм я закъуэкъым допинг зэзыхьэлIауэ къыщIагъэщахэр. НэгъэущI къэралхэм ящыщу Рио-де-Жанейрэ Олимпиадэр щекIуэкIым медалхэр зытрахыжахэри щыIэщ. Ди тренерхэмрэ спортым и унафэщIхэмрэ зыхущIэкъун хуейр къыпаубыд хущхъуэхэкIхэр къызэрамыгъэсэбэпынырщ, атIэ зэрыщIахъумэныракъым. Псалъэм къыдэкIуэу къыхэдгъэщынщи, Урысей Федерацэм икIа спортсменхэм нэхъ къабзэ Бразилием щыIауэ фIэщщIыгъуейщ. Зы махуэм къриубыдэу ахэр тIэу-щэ къыщапщытэ къэхъурт икIи зыри къапэщIэхуакъым. Абы тетмэ, псоми я фейдэ хэлъщ. Армырамэ, дуней псор зы лъэныкъуэкIэ, дэ адреймкIэ дыкъыщынэнущ.

Совет Союзыр зэрылъэлъэжрэ дыкъекIуэтэх зэпытщ

СССР-р экономикэрэ политикэрэ я закъуэкъым зэрылъэщу щытар, ар спортымкIи дуней псом щыпэрытт. Щапхъэу урикъунщ 1952 гъэ лъандэрэ ар зыхэта олимпиадэхэм блэнейрэ япэ увыпIэр зэрыщиубыдар, щэнейрэ етIуанэ зэрыщыхъуар. Нэхъ лъахъшэу къыщекIуэтэха къэхъуакъым.
Совет Союзыр лъэлъэжа иужькIэ, Урысей Федерацэм икIахэм зэи бжьыпэр яубыдыфакъым: тIорытIэ етIуанэ, ещанэ, еплIанэ увыпIэхэр къалъысащ. НэхъыкIэ щыхъуахэр иужьрей олимпиадитIращ. Допинг Iуэхур тэмэму зэфIэха хъурэ зэхьэзэхуэ инхэм ди спортсмен псори хэтыну Iэмал къыкъуэкIыжми, фIэщщIыгъуейщ къэрал нэхъыфIищым ящыщ зы щIэх дыхъужыфыну. Ар илъэсиплI ипэкIэ Лондон щекIуэкIа Олимп Джэгухэми наIуэ къытщащIащ.
Пэжщ, Великобританием икIахэм Бразилием хуабжьу я насып къыщикIащ. 1912 гъэ лъандэрэ ямылъэгъуа етIуанэ увыпIэм нэс ахэр дэкIуэтеифащ, езыхэм я деж илъэсиплI ипэкIэ щыIа Олимпиадэм нэхърэ дыщэ медаль нэхъыбэ къыщахьри. Ауэ ар зэрымыщIэкIэ къэхъуакъым. Спорт лIэужьыгъуэ 16-м инджылызхэм бжьыпэр щаубыдащ. Дэ ар щытхузэфIэкIар 11-ращ. КъызэрыщIэкIымкIэ, дэ далъэщIыхьэжыфынукъым мылъкур зи куэд Америкэм и Штат Зэгуэтхэм, цIыху бжыгъэкIэ къыдэбэкI Китайм, Iуэхур фIыуэ щызэтегъэува Великобританием. Къытхуэнэжыр нэхъ лъагэ дыдэу еплIанэ увыпIэмкIэ арэзыуэ сыт щыгъуи дыщытынура? Нобэрей ехъулIэныгъэхэр сыт хуэдэ IэмалкIи зыIэрыгъэхьэныр IэщIыб тщIырэ къэкIуэнум дыхуэмылажьэмэ, къытхуэнэжыр аращ.

Америкэм и рекордхэмрэ Китайр зэрыкIуэцIрыхуамрэ

Щхьэхуэу дытепсэлъыхьыну дыхуейт иджыри къэс ди хьэрхуэрэгъу нэхъыщхьэу щыта Америкэм и Штат Зэгуэтхэмрэ Китаймрэ я спортсменхэм Бразилием къыщагъэлъэгъуахэм. 2000 гъэ лъандэрэ зэи къэмыхъуауэ Китайр ещанэ увыпIэм къекIуэтэхащ икIи илъэсий ипэкIэ я деж щызэхэта Олимп Джэгухэм елъытауэ медаль 30-кIэ (!) нэхъ мащIэ къахьащ. Куэдым зэрыхуагъэфащэмкIэ, абы и спортсменхэр щышынащ допинг Iуэхур къызэрыхъеям икIи нэхъапэм къагъэсэбэпу щыта Iэмал куэд IэщIыб ящIын хуей хъуащ.
США-м и командэ къыхэхам къихьа медалхэм я бжыгъэмкIэ рекорд игъэуващ. Абы пэгъунэгъу хъуну зыхузэфIэкIа къэралыгъуэ Рио-де-Жанейрэ щыIакъым. Иджы Токио щызэхэтыну зи чэзу Гъэмахуэ Олимп Джэгухэми Америкэм и Штат Зэгуэтхэм я ехъулIэныгъэхэм зэрыщыхэхъуэнум шэч хэлъкъым, абыхэм хуабжьу фIыуэ ялъагъу икIи зыри къащыпэмылъэщыну серфигыр, бейсболыр, скейтбордыр программэм зэрыхагъэхьэнур къэплъытэмэ.

Хэт сыт лъыса?

Рио-де-Жанейрэ щызэхэта XXXI Гъэмахуэ Олимп джэгухэм, зэи къэмыхъуауэ, къэрал 207-м я спортсмен 10500-м щIигъу хэтащ. Гуп щхьэхуэу Бразилием ирагъэблэгъат щтапIэ ихьэжахэр - Дунейпсо Олимп Комитетым (МОК) и жьауэм щIэту абыхэм зыкъагъэлъэгъуащ.
Спортсменхэр тхьэмахуитIым щIигъукIэ иризэныкъуэкъуащ медаль комплект 306-м. Къэрал 59-м Олимп чемпионхэр яIэу я хэку ягъэзэжащ. Япэ дыдэу ар къызэхъулIахэм ящыщщ Иорданиер (тхэквондо), Фиджир (регби). А къэралыгъуэхэм ар я лъэпкъ махуэшхуэ хъуащ. Псори зэхэту къэрал 87-м икIахэм медаль зэмылIэужьыгъэухэр яIыгъыу Бразилием икIыжащ. Апхуэдэ нэхъапэм зэи къэхъуакъым.
Олимпиадэм нэхъыфI щыхъуа къэралипщIым зыпэмыплъа къахэкIакъым. Ахэращ дунейпсо спортым иджыпсту тепщэныгъэр щызыIыгъыр.
Совет Союзым къыддыхэтауэ иджы къэралыгъуэ щхьэхуэ хъуа 15-м ящыщу Рио-де-Жанейрэ Iыхьэншэ щыхъуар Тыркумэным, Къыргъызым, Латвием икIахэращ. Абы щыгъуэми къыргъыз штангистым зыIэригъэхьа медалыр Рио-де-Жанейрэ щытрахыжащ, допинг зрихьэлIауэ къахутэри.
Ди къуэшахэм ящыщу Узбекистаным нэхъ ехъулIэныгъэшхуэ иIащ. Абы и спортсменхэм дыщэ медалу 4, дыжьыну 2, жэзу 7 я Iэрылъхьэщ икIи официальнэу щымыт гуп зэпеуэм 21-нэ увыпIэр щаубыдащ. Узбекхэм зымащIэкIэ къакIэрыхуащ къэзахъхэр (22-нэ увыпIэ). Абы икIахэм дыщэ медалу 3, дыжьыну 5, жэзу 9 къахьащ. Украинэр 31-нэщ. Псори зэхэту абыхэм зыIэрагъэхьа медаль 11-м ящыщу 2-р дыщэщ, 5-р дыжьынщ, 4 жэзщ.
Грузием, Азербайджаным, Белоруссием, Армением я командэ къыхэхахэм 38-нэ, 39-нэ, 40-нэ, 42-нэ увыпIэхэр зэкIэлъхьэужьу яубыдащ. Грузинхэм дыщэ медалитI, адрейхэм зырыз ялъысащ, нэгъуэщI лIэужьыгъуэхэм я гугъу умыщIмэ.
Зы дыщэ медаль и Iэрылъхьэщ Таджикистанми. Абы 58-нэ увыпIэр иIыгъщ.
Дыщэ зыIэрамыгъэхьэфами, IэнэщIу ягъэзэжакъым Литвам икIахэми. Дыжьын медалу 1-рэ жэзу 3-рэ къызэрахьам ахэр хуабжьу зэрыщыгуфIыкIым шэч хэлъкъым. Молдавиемрэ Эстониемрэ я спортсменхэм жэз медаль зырыз яIэщ.
Урысей Федерацэри яхэту СССР-м къытепщIыкIыжа къэралыгъуэхэм псоми зэгъусэу дыщэ медаль 34-рэ зыIэрагъэхьащ. Ахэр зыхэплъхьэжмэ, Рио-де-Жанейрэ и гуп зэпеуэм етIуанэ увыпIэр щаубыдынут.

 

Жыласэ Заурбэч.
Поделиться:

Читать также: