Уэхъутэ Анзор Жамбот и къуэр 1915 гъэм щIышылэм и 10-м Хьэбэз районым хыхьэ Беслъэней къуажэм къыщалъхуащ.
Къуажэ еджапIэр къиуха нэужь, Черкесск къалэм дэт педучилищэм щеджащ.
1933 - 1935 гъэхэм Беслъэней къуажэм щыIэ пэщIэдзэ еджапIэм щылэжьащ.
1935 - 1937 гъэхэм, илъэситIым къриубыдэу, Анзор щеджащ Къэбэрдей-Балъкъэрым щыIэ егъэджакIуэхэр щагъэхьэзыр институтым. Ар къиуха нэужь, щIэныгъэ нэхъыщхьэ зэзыгъэгъуэта IэщIагъэлI ныбжьыщIэр яунэтI Куэш-Хьэблэ къуажэм дэт пэщIэдзэ еджапIэм и унафэщIу.
1938 - 1939 гъэхэм ар «Черкес Плъыжь» газетым и редактору щытащ. Иужьым, IэнатIэ зэхуэмыдэхэр иIыгъащ, зауэр къэхъеиху.
Фашист зэрыпхъуакIуэхэр ди къэралым къыщытеуам, лIыгъэ хэлъу Хэкур бийм щызыхъумахэм, уIэгъэ хьэлъэ зытелъу зауэм къыхэкIыжахэм ящыщщ Анзор.
1943 гъэм ар аргуэру адыгэ газетым и редактору ягъэув.
КъыкIэлъыкIуэу, зы илъэскIэ Беслъэней къуажэм дэт курыт еджапIэм и унафэщIу щытащ, егъэджакIуэуи лэжьащ. 1944 - 1945 гъэхэм КПСС-м и Черкесск обкомым и лекторщ. 1945 - 948 гъэхэм Анзор и пщэрылъщ Ставрополь край тхылъ тедзапIэм и къудамэу Черкесск щыIэм и унафэщI IэнатIэр. 1948 - 1951 гъэхэм Черкесск тхылъ тедзапIэм и редакторщ.
1951 гъэм щыщIэдзауэ 1975-м нэс «Черкес пэж» (иджы «Черкес хэку») газетым и литсотрудникыу, нэгъуэщI IэнатIэ зэхуэмыдэхэр иIыгъыу щылэжьащ.
И журналист лэжьыгъэ купщIафIэм и щIыхькIэ «Лэжьыгъэм хьэлэлу зэрыпэрытым папщIэ» медалыр къыхуагъэфэщащ.
Лъэпкъ газетым хуэпэжт
1938 гъэм фокIадэ мазэм «Черкес Плъыжь» газетым и редактору щыта Мэшыкъуэ Хьэжумар дзэм къулыкъу щищIэну ираджэри, газетыр редакторыншэу къонэ. А IэнатIэр зыхуагъэфэщэну къыхагъэщыр Хьэбэз районым хыхьэ Куэш-Хьэблэ къуажэм дэт илъэсибл еджапIэм и унафэщI Уэхъутэ Анзор Жамбот и къуэрат.
ЦIыхухэм я гу изуда 1937 гъэр икIaт. МащIэтэкъым абы щыгъуэм лажьи-хьэкъи имыIэу ягъэкIуэдар, газетым щылэжьахэри яхэту.
1938 гъэм и жэпуэгъуэ мазэм и 17 махуэм Уэхъутэ Анзор педсовет иригъэкIуэкIыу, классыбжэр къыIуехри, партым и обкомым и инструктор Къумыкъур (и цIэр тщIэжкъым ) пэшым къыщIохьэ, икIи «Уэхъутэ Анзорыр хэт?» - жери щIоупщIэ.
- Сэращ, - жэуап иретыж Анзор.
- АтIэ, уэрамэ, зыхуапэ, обкомыр къоджэ, - тегъэчынауэ, пэрыуэгъу щыIэн зэрыхуэмейр щIигъэбыдэу жеIэ Къумыкъум.
- Зэ, педсоветыр сыгъэухи, итIанэ дыкIуэнщ, - Анзор жиIа щхьэкIэ, модрейм къыхуидэкъым.
А дакъикъэхэм Анзор и гур куэдым жащ. АтIэ, апхуэдэ зыхуэпэкIэр зи фэрылъхьэр чекистхэрати, хьэкъ зытрагъэхуар ягъэтIысыну щыкIэлъыкIуэм дежи арат ящыгъ хабзэр.
«КъыскIэлъыкIуащ!» - егупсысащ Уэхъутэр, къыщIыкIэлъыкIуэн къуаншагъэ къуэмылъ пэтми. Абы щыгъуэм къуаншагъэ гуэр умылэжьами, икIэщIыпIэкIэ хъыбарыншэу уагъэкIуэдыныр зыхуэIуа щыIэтэкъым. Нэрыбгищыр уи къуаншагъэм арэзы техъуамэ, уи гъащIэр бухат…
Анзор и унагъуэм, зыдэлажьэ гупым, иригъаджэ ныбжьыщIэхэм игукIэ и иужьрей псалъэ гуапэхэр яжреIэж. Сыт ищIэнт, «хьэуэ» псалъэр жыпIэ хъунутэкъыми, зимыIэжьэу, и къуэдзэу лажьэ ПэтI Аслъэмырзэ педсоветым и зэIущIэр адэкIэ пищэну пщэрылъ хуещIри, Анзор Къумыкъум щIыгъуу къыщIокI.
ЕджапIэ бжэIупэм Iут машинэм кърагъэтIысхьэри, Черкесск къалэм нашэс. Къалэм нэсыхукIэ машинэм исам ящыщу зы цIыхум псалъэ къыжьэдэкIакъым, Анзор здашэм, щIашэм хуэгъэзауэ.
Машинэр йокIуалIэ Советым и Унэм. Фэ щыгъынкIэ зэщыхуэпыкIа щIалэр япэ иту, Анзор абы и ужьым иту партым и обкомым щIохьэ.
Пщыхьэщхьэр фIыуэ хэкIуэта пэтми, партым и обкомым и зэIущIэ екIуэкIырт. Зэуэ Уэхъутэм и пащхьэ къралъхьэ кадрхэр учёт зэращI карточкэр.
Абы иритхэнухэр иухыху, жэщыр фIыуэ хэкIуэта мэхъу, сыхьэтыр 10-м зэрынохьэс. Бюром и зэIущIэр и гуащIэгъуэу екIуэкIыу, Анзор пэшым щIашэри, щIэсхэм я пащхьэ ирагъэувэ, къращIэнури, къызэрыхуейри къыгурымыIуэу. ИкIи, и анкетэм къеджа нэужь, плIанэпэм дэс лIы нэщхъ зэхэукIар къопсалъэри: «Мыбы и адэцIэ «Жамботовичым» къикIыр фщIэрэ?» - бюром хэтхэм захуегъазэ.
«Iэщэ зезыхьэщ абы къикIыр, дэ апхуэдэ дыхуейкъым»,- жеIэ абы.
НэгъуэщI зы къопсалъэри, Анзор и адэцIэм апхуэдэ къызэримыкIыр псоми къагурегъаIуэ.
КъыкIэлъыкIуэу, Уэхъутэм упщIэ зыбжанэ кърат. Анзори абыхэм жэуап тэрэз яритыжыфыркъым, иджыри нэгъэсауэ зыхэхуар къыгурыIуэркъыми. Хуэм-хуэмурэ, Iуэхур зытетым щыгъуэза, адыгэ газетым и редактору ягъэувыну къызэрыхуагъэфащэр къызыгурыIуа Анзор, япэ щIыкIэ ауи идэкъым а IэнатIэм пэрыхьэну. Абы и щхьэусыгъуэуи жеIэ газет Iуэхум зыри зэрыхимыщIыкIыр, редакцэм и лэжьыгъэм, редакторым и пщэрылъым зэрыщымыгъуазэр. Ауэ партым и обкомым хэтхэм къабгъэдэкIыу Уэхъутэм зэхихыр зы псалъэщ: «ДыбдэIэпыкъунущ!».
Мис апхуэдэу, 1938 гъэм и бжьыхьэ мазэм егъэджакIуэ IэщIагъэм къыпэраша Уэхъутэ Анзор адыгэ газетым и редактор ящI. Ар хохуэ езым ипэкIэ редактору тета Мэшыкъуэ Хьэжумар къызэригъэпэща гупым, езыми лэжьыгъэм къыхешэ нэгъуэщI журналистхэр.
Абы щыгъуэм газетым щылажьэрт Уэхъутэ Айтэч, КIытIэ Алий, Балэ Хъалил, Ахъмэт Мухьэдин, Къардэн Хьэсанэ, ДыщэкI Чэмил сымэ, нэгъуэщIхэри.
А зэманым редакцэм и лэжьыгъэр зэрызэгъэпэщам, ар зэрызэкIэлъыгъэкIуэн хуейм зыхэщIыкI лъагэ зыбгъэдэлъ унафэщIри, нэхъ журналист лъэрыхьри щышынэнт. Анзорти, егъэджакIуэ къызэрыкIуэт, газет Iуэхум пэжыжьэ дыдэт. Зыри яIэщIэлътэкъым, транспорт яIэтэкъым.
Пэжщ, газетым и мэкъумэш къудамэр зыIыгъ Къардэн Хьэсанэ езым и ахъшэкIэ къищэхужауэ лъакъуэрыгъажэ иIэти, ар къигъэсэбэпырт.
Iуэхур псом хуэмыдэу хьэлъэ зыщIыр газетыр бзищкIэ къызэрыдэкIрат. Редакцэм иIэтэкъым тхыгъэхэр къызэрищыпын, зэрытридзэн машинкэ, журналистхэм тхылъымпIэм тратха тхыгъэр типографием ирагъэхьырт. Типографием щыIэ наборщикхэр урысти, тхыгъэхэр щытрадзэкIэ, щыуагъэхэр гъунэжу хащIыхьырт. А лъэхъэнэм газетыр латиныбзэм текIри, урыс тхыбзэм техьа къудейт. Редакцэм щылажьэхэми, типографием щыIэ тезыдзэхэми алыфбейр иджыри нэгъэсауэ зрагъэщIатэкъыми, газетым щыуагъэ куэд ягъакIуэрт.
Анзор и лэжьэгъуэр щыщIидзэм, махуэ заулкIэ ар кIэлъыплъащ газетыр къызэрыдэкIым, тхыгъэхэр зэрагъэхьэзырым, типографием къызэрыхахым. Iуэхум пыщIа лъэныкъуэ псори зригъэщIа нэужь, иужь ихьащ икIи партым и обкомым и пащхьэ ирихьащ лъэпкъ къэс езым и газет иIэжын зэрыхуейр. Абы щыгъуэми абазэ, нэгъуей лъэпкъхэм къабгъэдэкIа лъэIу тхыгъэхэр езы Уэхъутэм игъэхьэзырыжауэ щытащ.
Партым и обкомым мыр къэрал Iуэху ищIри, адыгэ газетым и редакторым къыбгъэдэкIа жэрдэмыр къалъытащ, ар дащтэнуи унафэ къахьащ, абазэ, нэгъуей лъэпкъхэм езыхэм я газет яIэжын хуейуи ягъэуващ. Мазэ бжыгъэ нэхъ дэмыкIыу газетхэр щхьэхуэ-щхьэхуэ ящIащ.
Апхуэдэу 1939 гъэм бадзэуэгъуэм и 16-м «Черкес Плъыжь» газетыр щхьэхуиту, адыгэбзэ защIэкIэ къыдэкIын щIедзэ. Уэхъутэ Анзорщ зи фIыщIэр абазэхэмрэ нэгъуейхэмрэ я лъэпкъ газет яIэж зэрыхъуар.
Ауэрэ, я лэжьыгъэр нэхъ зэкIэлъыхьа мэхъу, зэрытрадзэ машинкэхэр дунейм къытохьэ, транспорт гуэри (жьы дыдэми) редакцэм къыIэрохьэ. «Иджы тIэкIу дызэтеувакъэ!», щыжаIэ дыдэм, 1940 гъэм газетым и редакторыр дзэм къулыкъу щищIэну даш, иужькIэ Хэку зауэшхуэри къохъей...
Анзор илъэситIкIэ лIыгъэ зэрихьэу фронтым Iутауэ, и лъакъуэр уIэгъэ мэхъури, башитI иIыгъыу Беслъэней къуажэм къегъэзэж. Абы дэсу нэмыцэхэр ди хэгъэгум къохьэ. Бийр ди хэгъэгум ирахужа нэужь, накъыгъэ мазэм нэс адыгэ газетыр къыдэкIакъым. ИтIанэ, 1943 гъэм аргуэру Анзор обкомым ираджэри, адыгэ газетым и редактору трагъэхьэж.
Нэмыцэхэм шэщ ящIыжауэ щыта, Советхэм я Унэм и зы пэш кърат, Къэбэрдейм щыщ Къуэдзокъуэ Умар къыщIагъури, нэрыбгитIым газетыр ящIыну пщэрылъ къыхуащI. Анзоррэ Умаррэ шэщыр къагъэкъэбзэж, бэзэрым зы стIолIыжь къыщащэхури, редакцэм и лэжьыгъэр ирагъэжьэж.
- Ди газетымкIэ щIэджыкIакIуэхэр щыгъуазэ хуэтщIырт фронтым къыщыхъу Iуэхугъуэхэм, къэралым, ди хэгъэгум щыIэ промышленнэ предприятэхэр, колхозхэмрэ совхозхэмрэ къызэраIэтыжым.
Дэ тIур чэзууэ командировкэ дыкIуэрт, чэзууэ дыдежурнэт. Иужьым, Къуэдзокъуэр Хьэбэз командировкэ щыIэу, здэкIуари сымыщIэу, ягъэбзэхащ. Пщэдджыжьым партым и обкомым и секретарь Дзарагазовым кабинетым и IункIыбзэр къысхущIихьэжащ. Иужьым, си закъуэ газетыр къыдэзгъэкIыу сылэжьащ. Ауэрэ, сэри зыгуэр къыскIэщIэтхащ, нэмыцэхэр щыщыIам абыхэм садэшхэ-садефэу сахэтауэ жаIэри. ПцIы къызэрыстралъхьар къыщIэщыжами, редактор IэнатIэм сытрагъэкIри, нэгъуэщI лэжьапIэ гуэрхэм саунэтIурэ, илъэс зыбжанэкIэ сыкъекIуэкIащ, - игу къигъэкIыжырт Анзор зауэ лъэхъэнэм газетыр зэрищIам теухуауэ.
Газетым и лэжьыгъэр зэрырагъэжьэжам къыдэкIуэу, республикэ тхылъ тедзапIэри Уэхъутэм къызэфIегъэувэж. Абы иджыри зы фIыщIэ бгъэдэлъщ ди хэгъэгу журналистикэм хуэгъэзауэ. Ар «Ленинское знамя» газетым и редактору щыта Попутько Андрейрэ езымрэ Къэрэшей-Шэрджэсым япэ дыдэу журналист организацэ къызэрыщызэрагъэпэщаращ…
1951 гъэм Анзор тхылъ тедзапIэм щылажьэу, аргуэрыжу къолъэIури, редакцэм къегъэзэж. Абы щыщIэдзауи, 1975 гъэм нэсыху, пенсэм кIуэху, Уэхъутэр газетым щолажьэ - литературэ лэжьакIуэу, мэкъумэш, парт къудамэхэм я унафэщIу, жэуап зыхь секретару. Анзор лажьэурэ «Черкес Плъыжьыр» - «Черкес пэж», «Черкес пэжыр» - «Ленин нур»-кIэ яхъуэж...
«Сыт хуэдэ щытыкIэ гугъу димытами, газетым и къалэн нэхъыщхьэр зэрыдгъэзэщIэнум сыт щыгъуи дыпылъащ. Дэ дыщылажьэм газетым къаруушхуэ иIэт, мыхъумыщIагъэ гуэр къэхъуауэ абы теухуа тхыгъэ газетым къытехуэмэ, партым и обкомым едгъэхьырти, икIэщIыпIэкIэ Iуэхур зэхагъэкIырт. Къэрал мылъкур зэрызэхадыгъуэм тхыгъэр хуэгъэзамэ, ари прокуратурэм хуэдгъакIуэрт.
Сигу къокIыж апхуэдэ зы тхыгъэ гуэр. Областым и прокурорым тхыгъэр щыхуедгъэхьым: «Сэ адыгэбзэкIэ сыкъеджэфыркъым, къеджэфи ди деж щылажьэркъым, урысыбзэкIэ зэвдзэкIи къысхуевгъэхьыж!» - жиIэри къытхуитхыжащ. Сэри абы и жэуапу: «Дэри тэрмэш диIэкъым, Черкес областым и прокуратурэм адыгэбзэкIэ къеджэф щхьэ щылэжьэн хуэмейрэ?» - жысIэри хуэстхыжащ. Абы иужькIэ прокуратурэм адыгэ щIалэ къащтауэ щытащ» - игу къигъэкIыжырт Анзор.
Нэрылъагъущ лъэпкъ журналистикэр, щэнхабзэр къэIэтыным, щIэблэр егъэджэнымрэ гъэсэнымрэ къару мымащIэ хэзылъхьа, зыхэщIыкI лъагэ зыбгъэдэлъа журналист нэхъыжьыфI Уэхъутэ Анзори абы и зэманым къыдэлэжьахэри гъуэгу тынш зэрытемытар. Гугъуехь мащIэкъым абыхэм зэпачар, адыгэ газетыр лъэ быдэкIэ увын папщIэ. Ауэ, дауи, нэхъыжьхэм я гугъуехьыр пщIэншэ хъуауэ тлъытэркъым.
1942 гъэм, Хэку зауэшхуэм и гуащIэгъуэу екIуэкIыу, лIыгъэрэ хахуагъэрэ хэлъу Ленинград къалэм и Iэхэлъахэр бийм щызыхъума Уэхъутэ Анзор СССР-м и Совет Нэхъыщхьэм и унафэкIэ «Вагъуэ Плъыжь» орденыр къыхуагъэфэщауэ щытащ. Къуэм кърата орденым и щIыхькIэ, Уэхъутэ Анзор и анэ ТэIибэт хъуэхъу тхыгъэ Партым и Черкесск обкомым къыбгъэдэкIыу хуагъэкIуауэ щытащ. «ЩIыхь зыхуэтщI ТэIибэт Хьэмид ипхъу!
Дынывохъуэхъу фи къуэм къэрал нагъыщэ ин къызэрыхуагъэфэщамкIэ, Хэку зауэшхуэм къыщигъэлъэгъуа лIыгъэмрэ хахуагъэмрэ папщIэ, «Вагъуэ Плъыжь» орденыр къызэрыратамкIэ! Совет цIыхубэр, областым щыпсэу лъэпкъхэр фи къуэм иропагэ. ТэIибэт, фэ къэралым хуэфпIащ Хэкум хуэщыпкъэ къуэфI. Анэм и гъэсэныгъэр къуэм зыхищIащ, Хэкум хуищIа тхьэлъанэри щIыхь пылъу игъэзэщIащ. Дыщогугъ, Анзор и лъэужьым тету, лIыхъужьыгъэрэ хахуагъэрэ зэрахьэу адыгэ лъэпкъым къуэ куэд къыхэкIыну!».1945 гъэм Уэхъутэм къыхуагъэфэщауэ щытащ «Германим дызэрытекIуам папщIэ» медалыр.
1949 гъэм гъатхэпэм и 23-м къыдэкIа «Красная Черкессия» газетым «Урыс-адыгэ псалъалъэ» фIэщыгъэцIэр иIэу тхыгъэ кIэщI цIыкIу къытехуащ. Абы мыпхуэдэу щытхащ: «Мы махуэхэм дунейм къытехьэнущ, тхылъщапIэхэми щащэнущ «Урыс-адыгэ псалъалъэ». Ар зи IэрыкIыр Ставрополь край тхылъ тедзапIэм и Черкесск къудамэм и лэжьакIуэ Уэхъутэ Анзор Жамбот и къуэращ. Псалъалъэм псалъэ 5.500-рэ итщ, тхылъыр мини 2 и бжыгъэу къыдэкIынущ, соми 3-рэ кIэпIейкIэ 25-рэ и уасэнущ. Псалъалъэм хуэныкъуэнущ егъэджакIуэхэри, лъэпкъ еджапIэхэм щрагъаджэхэри, адыгэбзэр зыджыну хуей дэтхэнэри. Мы псалъалъэр дунейм къызэрытехьэр - Октябрь революцэм и пэкIэ тхыбзэ зимыIа адыгэ лъэпкъым и щэнхабзэм и зыужьыныгъэр лъагапIэ инхэм зэрынэсар къэзыгъэлъагъуэщ…. Аращи, нобэ къыздэсым, дауи, цIыху куэд щыгъуазэу къыщIэкIынкъым «Урыс-адыгэ псалъалъэм» и лъабжьэр зыгъэтIылъыр Уэхъутэ Анзору зэрыщытым.
Сэ си насып къихьащ Уэхъутэ Анзор сыдэлэжьэну. Анзор зыхэщIыкI ин зыбгъэдэлъ журналистт, пэжагъ хэлъу IэщIагъэлI ныбжьыщIэхэм ядэлажьэ цIыху гуапэт, сыт и лъэныкъуэкIи зыкъыпщIигъэкъуэну хьэзырт. Уэхъутэ Анзор ящыщщ езым ипэкIэ адыгэ газетым и редактору тета, зи гъащIэр ухыкIэ Iей хъуахэм яхимыубыда унафэщI насыпыфIэхэм. Тхьэм и шыкуркIэ, абы къыпекIуэкIащ зэхэзехуэныгъэ хьэлъэхэр. Журналист, тхакIуэ, къызэгъэпэщакIуэ бэлыхьу щыта Уэхъутэ Анзор икIи адэфIт. Абы сабиих къыщIэхъуащ, гъэсэныгъэ нэс яхилъхьащ. Езыми Iуэхугъуэ куэдкIэ гъэнщIа илъэс 90-м щIигъу гъащIэ къигъэщIащ. И журналист, зауэлI гъуэгуанэр къэралым щIыхьыцIэ, нагъыщэ лъагэхэмкIэ къилъытащ.
Уэхъутэ Анзор хэлъхьэныгъэшхуэ хуищIащ адыгэбзэм, лъэпкъ щэнхабзэмрэ журналистикэмрэ я зыужьыныгъэм, ди хэгъэгум деж политикэ, хъызмэт Iуэхухэр зэфIэхынымкIэ, областым и пащхьэ къиувэ къалэнхэр гъэзэщIэнымкIэ. Анзор адыгэ лъэпкъым и бзэкIэ къыдэкI газетым зэхъуэкIыныгъэфI хэзылъхьа редакторщ, нэгъуэщIу жыпIэмэ - реформаторщ! ИкIи Уэхъутэм лъэпкъ газетым и пщIэр къэIэтынымкIэ, абазэхэмрэ нэгъуейхэмрэ езыхэм я газет яIэжынымкIэ бгъэдэлъ фIыщIэм уасэ иIэкъым.
