Урыш Анзор.
2012 гъэм Лондон щыIа Олимпиадэми бэкIэ дыщыгугъат. АрщхьэкIэ бэнакIуэхэу Махуэ Билалрэ Курамагомедов Зауррэ я домбеякъ медалхэм арэзы дыщытехъуащ. Пэжщ, Краснодар и цIэкIэ утыку ихьа, Куэблэм и цIэкIэ Мейкъуапэ щыIэ спортшколым и гъэсэн, Къэбэрдей-Балъкъэр къэрал университетым щеджэ Галстян Арсен дзюдомкIэ зэпеуэм чемпион щыхъуащ, ауэ Урыш Анзор медалыншэу къэнащ.
Илъэсий и пэкIэ куэдкIэ дыщыгугъащ адыгэ бэнакIуэхэм 1948 гъэм яхуэугъурла Олимпиадэр щекIуэкIа Лондон. Абы щыгъуэм Тыркум и цIэкIэ бэнахэу Догу (ГъукIэ) Яшар Олимп чемпион хъуат, Джандемыр (Гугъэв) Адыл дыжьыныр къыщихьат.
Зэрыхабзэу, гуфIэгъуэ щытыкIэм иту къызэIуахащ ХХХ гъэмахуэ Олимп Джэгухэр. Ар къызэзыгъэпэщахэм я къару псори ирахьэлIащ мы Iуэхугъуэр дуней псом гукъинэж ящыщыхъун папщIэ. Лондон щекIуэкIыну Олимпиадэр къызэрызэIуахыр я нэкIэ ялъэгъуну я насып къикIат Инджылызым и къалащхьэм и Олимп стадионым кърихьэлIа цIыху мин 80-м. Абыхэм яхэтт дуней псом щыцIэрыIуэ спортсменхэр, политикхэр, уэрэджыIакIуэхэр, хьэрычэтыщIэхэр… Лондон кIуат ди къэралым и унафэщIхэри.
Гухэхъуэт ухэплъэну дунейм и спортсмен нэхъыфIу 12500-м щIигъу зыхэта Iуэхугъуэм. Ахэр къэрал 205-м къикIат икIи дэтхэнэ зыри щIэхъуэпст Олимпиадэм и тыгъэ нэхъ лъапIэ дыдэр и Iэрылъхьэу и хэку лIыхъужьу игъэзэжыну. ИлъэсиплIым и зэхьэзэхуэ нэхъыщхьэр къыщызэIуахым Урысей Федерацэм и ныпыр иIыгъыну пщIэ хуащIащ теннисисткэ цIэрыIуэ Шараповэ Марие. Абы иужь къитт ди командэм щыщ адрей спортсменхэри.
ХХХ Олимп Джэгухэр къызэрызэIуахым телевизоркIэ кIэлъыплъащ цIыху мелардым щIигъу. Апхуэдиз дыдэ махуэ къэс ирипIейтеящ я хэкум икIахэм я ехъулIэныгъэхэм.
Пшыхь дахэр иухри, къыкIэлъыкIуэ щэбэт пщэдджыжьым зэпеуэ гуащIэхэм щIадзащ. Абы куэд дыдэкIэ щыгугъыртэкъым ди къэралым и делегацэр. АрщхьэкIэ… дыщэ медалыр къахуихьащ. Ар къащехъулIари, зэи апхуэдэ лъагапIэ щамыIа дзюдоращ. Килограмм 60 зи хьэлъагъхэм я зэпеуэм фIы дыдэу зыкъыщигъэлъэгъуащ Краснодар и цIэкIэ утыку ихьа, Куэблэм и цIэкIэ Мейкъуапэ щыIэ спортшколым и гъэсэн, Къэбэрдей-Балъкъэр къэрал университетым щеджэ Галстян Арсен. Абы и хьэрхуэрэгъу псори хигъэщIащ икIи зэи къэмыхъуауэ ди къэралым дыщэ медалыр Олимп Джэгухэм дзюдомкIэ къащыхуихьащ. Псом хуэмыдэу дэрэжэгъуэшхуэ къыдитащ финал зэIущIэм. Дзюдор къыщежьа Японием и лIыкIуэ Хираокэ абы зы Iэмали иритакъым икIи секунд плIыщIым къриубыдэу къабзэу тридзащ!
Джэданэ Алим и пIэкIэ Олимпиадэм ягъэкIуа Могушков Муса ирагъэза дзыхьыр хуэгъэпэжакъым. Килограмм 66-рэ зи хьэлъагъхэм щригъэкIуэкIа япэ дыдэ зэIущIэм ар къыщыхагъэщIащ икIи псынщIэ дыдэу зэхьэзэхуэм къыхагъэкIащ. Шэч хэлътэкъым ди лъахэгъум абы нэхърэ нэхъыфIу зыкъызэригъэлъэгъуэнутэм, арщхьэкIэ апхуэдэ Iэмал иратакъым. КърикIуари нэрылъагъущ.
Европэм тIэунейрэ и чемпион Урыш Анзоррэ дунейм щэнейрэ щытекIуа Махуэ Билалрэ иджыпсту бэнэкIэ хуитымкIэ нэхъ лъэщ дыдэхэм ящыщт икIи куэдым хуагъэфащэрт а тIур олимп медаль нэхъыфI дыдэхэм Лондон щыщIэбэныну. Псори текIуэныгъэкIэ къыпщыгугъыныр хуабжьу жэуаплыныгъэшхуэщ икIи зэпеуэм хэтхэм я дежкIэ Iуэхур тIуащIэу зыгъэхьэлъэщ. Апхуэдэуи къэхъуащ.
Килограмм 84-м нэс зи хьэлъагъхэм я зэпеуэм Урыш Анзор япэу къыщыпэщIэхуащ Украинэм икIа Алдатов Ибрахьим. Ди щIалэм зэхьэзэхуэм фIы дыдэу къыщIидзащ икIи япэ Iыхьэм 3:0-у щытекIуащ. ЕтIуанэм и хьэрхуэрэгъур 3:4-уэ къефIэкIами, ещанэм 4:1-уэ хигъэщIэжри, финалым и Iыхьэ плIанэм кIуащ.
АдэкIэ Урышым ныкъуэкъуэгъу къыхуэхъуар бэнэныр лъэпкъ Iуэхуу щагъэува Ираным къикIа Лашгари Эшар Насерт. Ди жагъуэ зэрыхъущи, Анзор абы пэлъэщакъым икIи 0:3, 1:3-уэ къыхигъащIэри, Олимпиадэм медалыншэу къыщигъэнащ, езыри къыкIэлъыкIуэм къызэрыщытрадзам къыхэкIыу.
Урышым дэщIыгъуу зэхьэзэхуэм хыхьащ ди гугъапIэ нэхъыщхьэхэр зэпха Махуэ Билал. Килограмми 120-м нэс зи хьэлъагъхэм я япэ зэIущIэм ар 1:0, 4:0-у щытекIуащ Азербайджаным щыщ Магомедов Джамалдин. Билал гугъуехь гуэрхэри дишэчакъым тырку Акгюл Таху щебэнами. Ари 1:0, 3:0-у хигъэщIащ.
Апхуэдэу тыншу Iуэхур зэрежьам Махуэр игъэбэлэрыгъауэ къыщIэкIынущ икIи Монголием щыщ Сайхан Чулунбат Джаргал дригъэкIуэкIа зэIущIэм и япэ Iыхьэм къыщытридзэным зы мащIэ дыдэщ иIэжар. Сытми Билал щытыкIэ гугъум къикIащ икIи 0:6-уэ къытекIуэ пэтми, и къару псори зэщIикъуэри, къыкIэлъыкIуэ IыхьитIым и хьэрхуэрэгъум ефIэкIыфащ.
АрщхьэкIэ монголым щебэнам къару куэдыIуэ тригъэкIуэдауэ къыщIэкIынути, адэкIэ финалым и Iыхьэ ныкъуэм хьэрхуэрэгъу къыщыхуэхъуа грузин Модзманашвили Давит 0:1, 1:1-у (иужьу хьэрхуэрэгъум очко къихьати) къыхигъащIэри, Олимп чемпионым зэрыхуэкIуэ гъуэгум къытрагъэкIуэтащ.
Иджыпсту дыдэм хуэдэу ар нэгум щIэтщ... 2012 гъэм шыщхьэуIум (августым и 11-м) и пщыхьэщхьэщ. Гъэмахуэ Олимп Джэгухэр и гуащIэгъуэу Инджылызым и къалащхьэ Лондон щокIуэкI. БэнэкIэ хуитымкIэ килограмми 120-м нэс зи хьэлъагъхэм я зэпеуэм финалым кIуэн папщIэ щызэпэщIэуващ ди лъахэгъу Махуэ Билалрэ куржы спортсмен цIэрыIуэ Модзманашвили Давитрэ. Зыр адрейм къыпимыкIуэту пелуанхэр зоныкъуэкъу, щIыр ягъэхъей жыпIэну.
Япэ Iыхьэр Билал нэхъ къохъулIэри, 1:0-у япэ йощ. МащIэу загъэпсэхуу къихьэжа иужькIэ, Модзманашвили «къощIэрэщIэж» икIи, ди щIалэр къыхигъэзыхьу щIедзэри, бжыгъэр зэхуэдэ ещIыж. Арати, зэрызэбэныну хухаха зэманыр зэфIокI. 1:1-р зэрытемыгъэкIуауэ къыпщыхъунущ, арщхьэкIэ спорт бэнэкIэм и хабзэхэр нэгъуэщIщ - апхуэдэм и деж иужьу очко къэзыхьар трагъакIуэ.
Модзманашвили Давит гуфIэщауэ долъей. Махуэ Билал и лъэр щIэхуащ - игъащIэ лъандэрэ зыщIэхъуэпса икIи куэдым хуэфащэу къалъытэ Олимпиадэм и дыщэ медалыр IэщIэкIащ.
АдэкIэ къэнэжыр Махуэр домбеякъ медалым щIэбэнынурат. АбыкIэ къыпэува Къэзахъстаным щыщ Шабанбай Даулэт ефIэкIри, Билал ещанэ увыпIэр къихьащ.
- ЕхъулIэныгъэр япэ увыпIэращ, - жиIащ Лондон къикIыжа иужькIэ «Адыгэ псалъэм» къытхуеблэгъа Махуэ Билал. - Абы къыхэкIыу сэ нэхъ ерыщыжу къыкIэлъыкIуэ Олимпиадэм и дыщэ медалым сыщIэбэнынущ икIи ар къызэмыхъулIауэ спортым сыхэкIыжынукъым.
Ар лIы нэсым и псалъэт.
Илъэсибл дэкIын хуей хъуащ 2012 гъэм Лондон щекIуэкIа Олимпиадэм къыщыхъуа хьэрэмыгъэр наIуэ къэхъун папщIэ. А зэманым, дауи, Таймазовми, Махуэми, Модзманашвили допинг къэпщытэныгъэхэр занщIу драгъэкIуэкIащ, адрейхэми хуэдэу. 2019 гъэм и пэщIэдзэращ Дунейпсо Олимп комитетым хъыбар щызэбгригъэхар куржы щIалэм и къарумрэ зэфIэкIымрэ хэзыгъахъуэ хущхъуэхэр зэрызэрихьэлIар къызэрыщIагъэщам къыхэкIыу Лондон къыщихьа дыжьын медалыр къытрахыжу, абы «хигъэщIа» Махуэ Билал къратыжын зэрыхуеймкIэ. ИужькIэ къыщIагъэщащ дыщэ медалыр зыхьа Таймазоври.
Къэхъуам къыпхуегъэгъэзэжыфынукъым, ауэ Махуэ Билал апхуэдэ щIыкIэкIэ Олимп чемпионыгъэм зэрыхуэкIуэ гъуэгум къытрамыгъэкIуэтамэ, дыщэ медалыр и Iэрылъхьэт. Абы япэ къищахэу Модзманашвилирэ Таймазовымрэ я къарумрэ зэфIэкIымрэ хэзыгъахъуэ хущхъуэхэр зэрахьэлIауэ къыщIагъэщакIэщ. Лондон щыIа Олимп Джэгухэм хьэрэмыгъэкIэ щытекIуа Таймазов Артур ебэнами, Билал а осетин щIалэм зэрыпэлъэщынур къыщигъэлъэгъуат Олимпиадэм и пэ къихуэу зэхэта дунейпсо чемпионатым и финалым. Таймазовыр щытридзэри, Махуэр абы ещанэу чемпион щыхъуат.
Домбеякъ медалыр дыжьынымкIэ яхъуэжу, зэхуагъэр мащIэу Дунейпсо Олимп комитетым 2019 гъэм и пэщIэдзэм щызэфIигъэувэжам Махуэ Билал дэрэжэгъуэ къритакъым: «Куэд щIауэ зэхызох Модзманашвили допинг зэрихьэлIауэ къызэрыщIагъэщар. Абы щыгъуэми иджыпстуи гуфIэгъуэ лъэпкъ зыхэсщIакъым, - къыджиIат Махуэ Билал. - Пэжщ, сэ къызатыжынущ Олимп Джэгухэм я дыжьын медалыр… Ауэ Олимпиадэ-2012-м и дыщэ медалыр пщэдей къызатми, си дежкIэ зыми зихъуэжынукъым. Дэ алэрыбгъур пщIэнтIэпскIэ щIэдгъэнщIыр дыщагъэлъапIэм и деж лъагапIэм дытету ди къэрал гимныр къызэреуэращ. Лондон апхуэдэу щыщытакъым икIи мыхьэнэшхуэ иIэкъым 2012 гъэм къэсхьахэм ящыщу си гъэтIылъыгъэхэм яхэлъынур дыжьынми домбеякъми».
Илъэсий и пэкIэ Махуэм къыхуэнэжыр домбеякъ медалым щIэбэнынурат. АбыкIэ хьэрхуэрэгъу къыхуэхъуа Къэзахъстаным щыщ Шабанбай Даулэт 5:0, 0:3, 3:0-у хигъащIэри, Билал ещанэ увыпIэр къихьат.
Къэбэрдей-Балъкъэрым и Тырныауз къалэм щыщ Курамагомедов Заури 2012 гъэм Лондон щекIуэкIа гъэмахуэ Олимпиадэм домбеякъ медалыр къыщихьащ. Зи адэр дагъыстэн, зи анэр балъкъэр щIалэр 1988 гъэм Тырныауз къыщалъхуащ. И ныбжьыр илъэсипщIым иту арат алыдж-урым бэнэкIэмкIэ а щIыпIэм зыщигъэсэн щыщIидзам. Тырныауз къалэм дэт сабий-ныбжьыщIэ спорт школым и тренер Локьяев Юрэ абы лIы нэс къыхищIыкIащ икIи мыгувэу зэхьэзэхуэ зэмылIэужьыгъуэхэм ар щытекIуэ хъуащ.
Курамагомедовым и ехъулIэныгъэ нэхъыщхьэхэр къыщеуэлIар 2009-2012 гъэхэращ. Килограмм 60-м нэс зи хьэлъагъхэм я зэпеуэм хэту ар Урысей Федерацэм тIэунейрэ щытекIуащ. Абы къыкIэлъыкIуащ Европэм и домбеякъ медалхэр. 2012 гъэм екIуэкIа дунейпсо чемпионатми ди лъахэгъум фIы дыдэу зыкъыщигъэлъэгъуащ. Заур абы ещанэ увыпIэр щиубыдащ икIи Лондон щекIуэкIыну Олимпиадэм ди къэралым щыщ бэнакIуэ хэтыну хуит къэзыщI лицензэр къилэжьащ. Дауи, ар зыхуагъэфэщар езы Курамагомедовращ.
Дэтхэнэ зы спортсменми и плъапIэ нэхъыщхьэ Олимп Джэгухэм ди лъахэгъум хуабжьу егугъуу зыхуигъэхьэзыращ. Абы япэ хьэрхуэрэгъу къыщыхуэхъуащ Алжирым щыщ Бенаису Тарек Азиз. Заур ар хигъащIэри, финалым и Iыхьэ плIанэм кIуащ.
Хэт и гугъэнт Курамагомедовыр абы «щылъэпэрэпэну?» Куржым (Грузием) щыщ Лахши Реваз ди щIалэм зэрефIэкIышхуэ щыIэтэкъым. АрщхьэкIэ япэ Iыхьэр 2:0-у ихьащ. ЕтIуанэм Курамагомедовым зызэщIикъуэжри, 1:0-у и хьэрхуэрэгъур хигъэщIащ, ауэ текIуэныгъэм папщIэ ар мащIэIуэт. Арати, куржыр адэкIэ кIуэтащ.
Курамагомедов Заур къыхэзыгъэщIам иджы дэщIын хуейт. Лахши Реваз елъытат Заур адэкIэ домбеякъ медалым зэрыщIэбэныфынур - ар финалым нэсмэ, ди лъахэгъур зэхьэзэхуэм къыхагъэхьэжынут. Апхуэдэуи къэхъуащ.
Зэпеуэм къыхагъэхьэжа Курамагомедовыр иджы мафIэм хуэдэт. Тезыгъэу зэхьэзэхуэм и пэщIэдзэм абы къыщыпэщIэхуа Мысырым (Египетым) щыщ Хьэмед Саид ныкъуэкъуэгъу лъэщу къыщIэкIами, икIэм-икIэжым ефIэкIащ.
Домбеякъ медалыр къыщыпэплъэ финал цIыкIум Заур къыщыпэуващ Азербайджаным икIа Алиев Хьэсэн. Ар нэхъ тыншу ди щIалэм хигъэщIащ икIи Олимп Джэгухэм ещанэ увыпIэр щиубыдащ.
«Зэрыщыту къапщтэмэ, Олимпиадэм кърикIуамкIэ сыарэзыщ, - жиIащ зэхьэзэхуэм иужькIэ Курамагомедов Заур. - Пэжщ, сызыхущIэкъуар дыщэращ, ауэ домбеякъри зыми естынутэкъым».
Хьэлэмэтращи, Курамагомедов Заур зы зэхьэзэхуи зэи къыхэкIыжакъым медаль гуэр къыщимыхьауэ. 2012 гъэм Лондон щыIа Олимп Джэгухэми Iыхьэншэ щыхъуакъым.
Пшагъуэр щытепщэ Инджылызым щекIуэкIа гъэмахуэ Олимп Джэгухэм, ди жагъуэ зэрыхъущи, Къэбэрдей-Балъкъэрым дыщэ медалхэр къахуихьакъым. Арати, къыпыща хъуакъым 2000 гъэм Къардэн Муратрэ (Сидней) 2008 гъэм Хъущт Аслъэнбэчрэ (Пекин) Олимп чемпион зэрыщыхъуа Iуэхугъуэм, абы щхьэкIэ дыщIэгугъэн тегъэщIапIэ псори диIа пэтми.
КъБКъУ-м и студент Галстян Арсен Олимп чемпионщ.
Махуэ Билал.
Курамагомедов Заур.
