Прунж тонн мин плIыщI зыщIэхуэн гъавэ IыхыпIэ яухуэ
Дагъыстэным хыхьэ Кизляр щIыналъэм и «Нива» ООО-р яужь ихьащ прунж тонн мин 40-м щелэжьыну, щахъумэну элеватор ухуэным. Абы къыщагъэкIа прунжыр мы зэманым яхурегъашэ Азербайджаным, Таджикистаным, Къыргъызым, Узбекистаным, Урысейм и щIыналъэ куэдым. Прунжыр дяпэкIэ Мысырми иращэну я гугъэщ.
«Иджыпсту зэпсэлъэныгъэхэр идогъэкIуэкI ди прунжыр Мысырми щытщэным теухуауэ. Абы папщIэ прунжу сату щIыпIэхэм едгъашэр тонн миниблым нэдгъэсын хуейщ. 2019 гъэм дэ мыгъэкъэбза прунжу тонн минипщI къетхьэлIащ. Ар щыдгъэкI ди губгъуэхэм мы гъэм гектар 200 къыхэдгъэхъуэнущи, дыщогугъ апхуэдэ ерыскъыпхъэу къетхьэлIэм и бжыгъэри нэхъыбэ хъуну. Гъавэ бэв къепхьэлIэныр фIы дыдэщ, ауэ ущелэжьыжын, щыпхъумэн уимыIэмэ, ар псыхэкIуадэ хъунущ. Абы ипкъ иткIэ ди гъэтIылъыпIэхэри нэхъыбэу щытыпхъэщ. Ди продукцэр Мысырми едгъашэу Iуэхур зэтедухуэн папщIэ, фIагъ лъагэ зиIэ прунжыр щэным щыхуэдгъэхьэзырыну хъумапIэхэр тщIын хуейщ», - жиIащ IуэхущIапIэм и унафэщI Касумов Загидин.
А псом къадэкIуэу, «Нива» ООО-м и плъапIэхэм ящыщщ Дагъыстэн Ипщэм, Дербент, Избербаш, Мэхъэчкъалэ, Хасавюрт, республикэм и нэгъуэщI къалэхэми езым и тыкуэнышхуэхэр къыщызэIуихыныр. Ахэр къехъулIэным тращIыхьри, кърагъэжьащ тонн мин 40 зыщIэхуэну элеваторым и ухуэныгъэр. Абы иубыдынущ зы гектар хуэдиз. Апхуэдэуи IуэхущIапIэм гуэдзи люцерни егъэкI. ИджыпстукIэ абыхэм гектар мини 3,3-рэ яубыд. «Нива»-м жылэ щагъэкI IэнатIи иIэщ. Селекцэ-жылэгъэкI центрым зы жэщ-махуэм щагъэхьэзыр гъавэ жылапхъэу тоннищэм нэблагъэ. Ахэр республикэм и щIыналъэ псоми яхурегъашэ.
ГъэщIэгъуэнщ
Сабий нэхъ пIащэ дыдэхэр
Ди къэралыр къапщтэмэ, сабий нэхъ ин дыдэ къыщалъхуар Тулэ областырщ. Абы хыхьэ Ново-Павшинск жылэм 1950 гъэм накъыгъэм и 17-м дунейм къыщытехьа щIалэ цIыкIум и хьэлъагъыр килограми 8, и инагъыр сантиметр 61-рэ хъурт. Сабийм и анэ, колхозхэт Голубятовэ Александрэ илъэс щэщI и ныбжьт, ар и япэ сабийт.
Ди зэманым, тыншыпIэ псори ди цIыхухэм щаIэм, килограммиплI хъууэ къалъхухэр щафIэпелуанкIэ, мыбдежым сыт жыпIэн?! Зауэ нэужь зэман шэджэладжэм, цIыхухэм ирикъуу яшхыни ямыгъуэтрэ гугъуехь къызэрымыкIуэхэри щагъэвым апхуэдиз зи инагъ сабий къызэралъхуар гъэщIэгъуэн дыдэщ.
Сабийм – Голубятов Николай Иван и къуэм – и гъащIэм и къекIуэкIыкIар къахутэжащ иджыблагъэ журналистхэм. 1990 гъэ пщIондэ ар Тулэ щыпсэуащ, иужькIэ Дубнэ районым хыхьэ Тимофеевкэ къуажэм щыпсэу и анэм деж Iэпхъуащ. Зэман гуэркIэ пхъащIэу заводым щылэжьащ, иужькIэ милицэм хыхьэри, абы къулыкъур щрихьэкIащ.
Таурыхъым хэт Стёпэ-милиционерым и хъыбарыр Михалков Сергей 1935 гъэм зэритхам ущымыгъуазэмэ, ар Николай къытращIыкIауэ хуэбгъэфащэ хъунут - ар метритIым нэблагъэрт, хуэхъун вакъэкIи гугъу ехьу щытауэ жаIэж. Дубнэ дигъуатэртэкъым 47-нэ щапхъэм изагъэ!
Тулэ щыщ пелуаныр илъэс 60 и ныбжьу 2011 гъэм дунейм ехыжащ. Ар зы илъэскIэщ зэрыкIэлъыпсэужар илъэс 91-рэ къэзыгъэщIа и анэм.
Сабий нэхъ пIащэ хамэ къэралхэм къыщалъхуахэм ятеухуа щапхъэ гъэщIэгъуэнхэри ихъумащ тхыдэм.
Нобэм ирихьэлIэу ятхауэ щыIэхэм щыгъуазэ дызэращIымкIэ, сабий нэхъ ин дыдэр дунейм къыщытехьар Китайрщ – 2012 гъэм и мазаем абы къыщалъхуащ килограмм 17-рэ грамми 4-рэ хъу сабийр. Ар, шэч хэмылъу, щIыуэпсым и мардэ псоми ебэкъуа щапхъэщ. Псом хуэмыдэу ар телъыджащэщ, Китайм и цIыхухэр IэмащIэлъэмащIэу зэрыщытыр къэплъытэмэ.
1879 гъэм Канадэм къыщалъхуат килограмми 10-рэ грамм 800-рэ хъу сабийр, ауэ ар зэрыпсэуар сыхьэт зыбжанэ къудейщ.
Рекордхэр иратхэу къагъэсэбэп дэфтэрым - Гиннесс и тхылъым - япэ дыдэу иратхар 1955 гъэм Италием къыщалъхуа сабий цIынэрт. Абы килограми 10,2-рэ и хьэлъагът.
Германием и сабий нэхъ хьэлъэ дыдэр Джаслин хъыджэбз цIыкIурщ - ар 2013 гъэм къалъхуащ, килограмми 6,1-рэ и хьэлъагъыу. Австралием и тхыдэм къриубыдэу а хэкум нэхъ пIащэу дунейм къыщытехьар Литтл Стивен щIалэ цIыкIурщ – 1963 гъэм къалъхуащ, килограмми 7,399-рэ и хьэлъагът. Испанием щынэхъ иныр Марин Максин хъыджэбз цIыкIурщ - килограмми 6,2-рэ мэхъу. Инджылызым бжьыпэр щызыIыгъыр Кинг Джорджщ - килограмми 7 хъууэ къалъхуащ. Ар узыншэу дунейм къытехьэн папщIэ и анэм дохутыр 20 щхьэщытауэ тхыдэм къыхэнащ.
Урысейм ди зэманым къыщалъхуа сабий нэхъ хьэлъэ дыдэр Харинэ Надеждэщ. Ар Алтай крайм 2007 гъэм дунейм къыщытехьащ, килограмми 7,75-рэ хъууэ. ГъэщIэгъуэнщ мыри - и анэм ар и епщыкIузанэ сабийт.
Нобэ
♦ООН-м и мамырщIэкъу къарухэм я дунейпсо махуэщ
♦Дзэ автомобилистым и махуэщ. УФ-м ЗыхъумэжыныгъэмкIэ и министерствэм и унафэкIэ 2000 гъэ лъандэрэ ягъэуващ. Белоруссием а махуэ дыдэр егъэлъапIэ.
♦ГъущI зэпызыгъавэм и махуэщ
♦Урысейм и таможнэ къулыкъум и ветеранхэм я махуэщ
♦Къыргъызстаным IэщэкIэ ЗэщIэузэда и Къарухэм я махуэщ
♦Осетие Ипщэ Республикэм къэрал щхьэхуэу зыкъыщилъытэжа махуэщ (2008 гъэм)
♦1453 гъэм Византие империем и къалащхьэ Константинополь тыркухэм яубыдащ. Ар иджырей Истамбыл къалэрщ.
♦1860 гъэм хьэрычэтыщIэ, коллекционер Третьяков Павел езым зэхуихьэса сурэтхэмрэ сом мини 150-рэ Москва къалэм къызэрыхуигъанэм теухуа щIэин тхылъ иригъэтхащ. Третьяковым и цIэр зезыхьэ сурэт галерее цIэрыIуэм и къежьапIэр аращ.
♦1900 гъэм «Эскалатор» сату маркэр къащтащ. Ар «Отис» американ компанием ейщ.
♦1903 гъэм Петербург къыщызэIуахащ Нева псым тралъхьа Троицкэ лъэмыжыр.
♦1953 гъэм ЩIым и къурш нэхъ лъагэ дыдэм – Джомолунгмэ (Сагарматхэ, Эверест) – и щыгум япэу ихьащ Новэ Зеландием щыщ Хиллари Эдмундрэ абы и дэIэпыкъуэгъу Тенцинг Норгейрэ. Метр 8848-рэ зи лъагагъ а бгым дэкIахэм абы щыгум щыхатIат Инджылызым, Непалым, Индием, ООН-м я бэракъхэр.
♦1975 гъэм Белоруссием и автомобиль заводым къыщыщIагъэкIыу щIадзащ СССР-м щынэхъ ин дыдэ хьэлъэзешэ машинэхэр - «БелАЗ-7520».
♦1985 гъэм Брюссель (Бельгие) и «Эйзель» стадионым насыпыншагъэшхуэ къыщыхъуащ - Европэм футболымкIэ и чемпионхэм я кубокыр къэхьыным теухуа кIэух зэхьэзэхуэм еплъыну къызэхуэсахэм ящыщу цIыху 39-рэ хэкIуэдащ абдеж къыщыхъуа зэрызекъуэ-зэрыфыщIым. Инджылызым и «Ливерпуль», Италием и «Ювентус» командэхэм къадэщIхэм зэзэуэн щIадзащ. Зэрызекъуэурэ ахэр стадионым и блыным зэрегулIащ, апхуэдиз тезэрыгуар хуэмыIыгъыу блыныр къэуащ икIи цIыху куэд абы щIипIытIащ.
♦1990 гъэм Ельцин Борис РСФСР-м и Совет Нэхъыщхьэм и УнафэщIу хахащ.
♦1914 гъэм къалъхуащ Эверест япэу дэкIа Тенцинг Норгей.
♦1917 гъэм къалъхуащ США-м и 35-нэ президенту щыта Кеннеди Джон. Ар 1963 гъэм яукIащ.
♦1929 гъэм къалъхуащ литературэдж, критик цIэрыIуэ, филологие щIэныгъэхэм я доктор, КъШКъУ-м и профессор, ЩIДАА-м и вице-президент, Къэрэшей-Шэрджэсым и ТхакIуэхэм я зэгухьэныгъэм и унафэщI Бэчыжь Лейла.
♦1927 гъэм къалъхуащ совет актёр, РСФСР-м и цIыхубэ артист Дмитриев Игорь.
♦1953 гъэм къалъхуащ УФ-м и цIыхубэ артист Абдулов Александр.
♦1964 гъэм къалъхуащ шэрджэс усакIуэ, филологие щIэныгъэхэм я доктор, профессор, хэхэс адыгэхэм я литературэр джыным хэлъхьэныгъэшхуэ хуэзыщIа Абдокъуэ Маринэ.
♦1981 гъэм къалъхуащ футболист, Урысейм спортымкIэ щIыхь зиIэ и мастер Аршавин Андрей.
Дунейм и щытыкIэнур
«pogoda.yandex.ru» сайтым зэритымкIэ, Налшык пшэр техьэ-текIыу щыщытынущ. Хуабэр махуэм градус 26 – 27-рэ, жэщым градус 17 - 18 щыхъунущ.
Лъэпкъ Iущыгъэ:
Биижь благъэ хъуркъым, благъэжь
бий хъуркъым.
