Японием и къалащхьэ Токио мыгувэу, бадзэуэгъуэм и 24-м, къыщызэIуахын хуеящ XXXII Гъэмахуэ Олимп Джэгухэр. Абы хэтыну икIи щытекIуэну хуабжьу щIэхъэупсырт адыгэ бэнакIуэ цIэрыIуэ, дуней псом щэнейрэ и чемпион Махуэ Билал. Коронавирус уз зэрыцIалэм и зэранкIэ Олимпиадэр илъэскIэ ягъэIэпхъуащ, ауэ ди лъахэгъур Олимп чемпион хъуащ!
Бадзэуэгъуэм и 14-м и пщэдджыжьым дгъуэта дэрэжэгъуэр пщIыхьэпIэ IэфIым хуэдэт. Интернетым къытIэригъэхьа хъыбар гуапэр ди фIэщ мыхъуу, къытедгъэзэжурэ мызэ-мытIэу щIэдджыкIыжащ. НэгъуэщI щIыпIэхэм къыщытлъыхъуащ ар щIэзыгъэбыдэж Iуэхугъуэхэр. Пэжт! Допинг къэпщытэныгъэхэр щIэрыщIэу ирагъэкIуэкIыжу 2012 гъэм Лондон щекIуэкIа гъэмахуэ Олимп Джэгухэм бэнэкIэ хуитымкIэ килограмми 120-м нэс зи хьэлъагъхэм я зэхьэзэхуэм кърикIуахэм хэплъэжа иужь, Дунейпсо Олимп Комитетым дыщэ медалыр яхуигъэфэщащ Махуэ Билалрэ Ираным щыщ Гасеми Камейлрэ. Зы хьэлъагъым зэуэ тIу щытекIуауэ къыщалъыта олимп зэхьэзэхуэ иджыри къэс щыIакъым. Абы и щхьэусыгъуэри гурыIуэгъуэщ: Инджылызым и къалащхьэм илъэсий и пэкIэ и финалым щыбэнахэу Узбекистаным и щIыхьыр зыхъума Таймазов Артуррэ куржы пелуан Модзманишвили Давитрэ допинг къагъэсэбэпауэ къалъытэри, я дыщэ, дыжьын медалхэр трахыжащ. Ахэр зратынур ягъэбелджылыным илъэс ныкъуэм щIигъу трагъэкIуэдащ. ЯпэщIыкIэ ар нэхъ хуэфащэу къалъытащ Олимп чемпион хъуауэ щыта Таймазовым ебэна Гасеми. Апхуэдэ Iуэху бгъэдыхьэкIэ зэрыщыIэр къыщащIэм, Урысейм Спорт бэнэкIэмкIэ и федерацэм хуэфэщэн тхылъхэр игъэхьэзырри, МОК-м иригъэхьащ, иран щIалэми хуэдэу, 2012 гъэм Олимпиадэм ещанэ увыпIэр къыщызыхьа Махуэ Билали «чемпион» цIэ лъапIэр мынэхъ мащIэу зэрыхуэфащэр щIигъэбыдэу.
Зыдумысыжынщи, ди фIэщ хъущэртэкъым урысей спортсменхэр дэнэ щIыпIи хэутэн щащI, медаль зэмылIэужьыгъуэхэр куэду къыщытрахыжу дызэрыт лъэхъэнэ гугъум адыгэ щIалэм и Iуэхум фIы къикIыну. Псом хуэмыдэу мы гъэм и пэщIэдзэм допинг-офицерхэм Махуэр къазэрыпэщIэхуар къэплъытэмэ. АрщхьэкIэ, Къытщхьэщытыр - захуащIэщ! Куэд щIауэ зыщIэхъуэпса лъагапIэр илъэсий дэкIа иужькIэ Билал къехъулIащ.
Иджыпсту дыдэм хуэдэу нэгум щIэтщ 2012 гъэм шыщхьэуIум (августым и 11-м) и пщыхьэщхьэр. Гъэмахуэ Олимп Джэгухэр и гуащIэгъуэу Инджылызым и къалащхьэ Лондон щокIуэкI. БэнэкIэ хуитымкIэ килограмми 120-м нэс зи хьэлъагъхэм я зэпеуэм и финалым кIуэн папщIэ щызэпэщIэуващ ди лъахэгъу Махуэ Билалрэ куржы спортсмен цIэрыIуэ Модзманишвили Давитрэ. Зыр адрейм къыпимыкIуэту пелуанхэр зоныкъуэкъу, щIыр ягъэхъей жыпIэну.
Япэ Iыхьэр Билал нэхъ къохъулIэри, 1:0-у япэ йощ. МащIэу загъэпсэхуу къихьэжа иужькIэ, Модзманишвили «къощIэрэщIэж» икIи, ди щIалэр къыхигъэзыхьу щIедзэри, бжыгъэр зэхуэдэ ещIыж. Арати, зэрызэбэныну хухаха зэманыр зэфIокI. 1:1-р зэрытемыгъэкIуауэ къыпщыхъунущ, арщхьэкIэ спорт бэнэкIэм и хабзэхэр нэгъуэщIщ - апхуэдэм и деж иужьу очко къэзыхьар трагъакIуэ.
Модзманишвили Давит гуфIэщауэ долъей. Махуэ Билал и лъэр щIэхуащ - игъащIэ лъандэрэ зыщIэхъуэпса икIи куэдым хуэфащэу къалъытэ Олимпиадэм и дыщэ медалыр IэщIэкIащ.
АдэкIэ къэнэжыр Махуэр домбеякъ медалым щIэбэнынурат. АбыкIэ къыпэува Къэзахъстаным щыщ Шабанбай Даулэт ефIэкIри, Билал ещанэ увыпIэр къихьащ.
- ЕхъулIэныгъэр япэ увыпIэращ, - жиIат Лондон къикIыжа иужькIэ «Адыгэ псалъэм» къытхуеблэгъа Махуэ Билал. - Абы къыхэкIыу сэ нэхъ ерыщыжу къыкIэлъыкIуэ Олимпиадэм и дыщэ медалым сыщIэбэнынущ, икIи ар къызэмыхъулIауэ спортым сыхэкIыжынукъым. Ар лIы нэсым и псалъэт.
Илъэсий дэкIын хуей хъуащ 2012 гъэм Лондон щекIуэкIа Олимпиадэм къыщыхъуа хьэрэмыгъэр наIуэ къэхъун папщIэ. А зэманым, дауи, Таймазовми, Махуэми, Модзманишвили допинг къэпщытэныгъэхэр занщIэу драгъэкIуэкIащ, адрейхэми хуэдэу, арщхьэкIэ хьэрэмыгъэр къызэрыщIагъэщ Iэмэпсымэхэр абы щыгъуэм нэгъуэщIти, къахутэфакъым. Алъандэрэ медицинэми допинг кIэлъыплъыныгъэхэр зэрырагъэкIуэкI щIыкIэми хуабжьу заужьащ икIи Iэмал къатащ захуагъэр зэфIагъэувэжыну. 2019 гъэм и пэщIэдзэращ Дунейпсо Олимп комитетым хъыбар щызэбгригъэхар куржы щIалэм и къарумрэ зэфIэкIымрэ хэзыгъахъуэ хущхъуэхэр зэрызрихьэлIар къызэрыщIагъэщам къыхэкIыу Лондон къыщихьа дыжьын медалыр къытрахыжу, абы «хигъэщIа» Махуэ Билал къратыжын зэрыхуеймкIэ. Илъэс дэкIри, дыщэ медалыр зыхьа Таймазоври къыщIагъэщащ.
Къэхъуам къыпхуегъэгъэзэжыфынукъым, ауэ Махуэ Билал хьэрэмыгъэкIэ Олимп чемпионыгъэм зэрыхуэкIуэ гъуэгум 2012 гъэм къытрамыгъэкIуэтамэ, а зэманми дыщэ медалыр и Iэрылъхьэт. Уеблэмэ, Лондон щыIа Олимп Джэгухэм щытекIуа Таймазов Артур ебэнами, Билал а осетин щIалэм зэрыпэлъэщынур къыщигъэлъэгъуат Олимпиадэм и пэ къихуэу зэхэта дунейпсо чемпионатым и финалым. Таймазовыр щытридзэри, Махуэр абы ещанэу чемпион щыхъуат.
Лондон къыщихьа домбеякъ медалыр Билал япэщIыкIэ дыжьыныкIэ, илъэс дэкIри, дыщэкIэ хуахъуэжащ. «СыбзыщIынкъым, дауи, гуапэ сщыхъуащ олимп дыщэр къызэрысIэрыхьэжар. Псом, япэращи, ар ди къэралым къылъысащ, - жиIащ Билал хъыбарыфIым щытепсэлъыхьым. - Дэрэжэгъуэри? 2012 гъэм щыIахэр къэнэжащ, Лондон ещанэ увыпIэр къыщысхуагъэфэщауэ утыку сыкъыщрашам сиIар. Апхуэдэу щыт пэтми, фIыщIэ ин яхуэзмыщIын схуэзэфIэкIынукъым ди къэралым и унафэщIхэм, Президентым и администрацэм, Дагъыстэным, Адыгейм, Къэбэрдей-Балъкъэрым я Iэтащхьэхэм, дауи, Мамиашвили Михаил, Брюсов Георгий, Муртузалиев Омар сымэ я цIэкIэ Урысейм Спорт бэнэкIэмкIэ и федерацэм, дунейпсо утыкум ди Iуэхур зэрыщыпхагъэкIыфам къыхэкIыу. Адрейхэм я медалхэр къыщытрахыж лъэхъэнэм уэ ар къуатыжыным мыхьэнэшхуэ иIэщ. Абы щыгъуэми, згъэлъэхъшэну сыхуейкъым Таймазов Артур и пщIэр. Абы и щапхъэращ дэ дызыщIапIыкIар, ди Iэзагъым зэрыхэдгъэхъуар».
Махуэ Билал иджыпсту къехъуэхъухэр куэдщ. Абыхэм ящыщ зыщ Урысейм Спорт бэнэкIэмкIэ и федерацэм и тхьэмадэ Мамиашвили Михаил.
«Билал олимп чемпионыгъэр къызэрахуагъэфэщар захуагъэщ, - жиIащ абы.- Ар зыпхыкIа гугъуехьхэмрэ гъэхутэныгъэхэмрэ зыхуэхьыр мащIэщ. Щхъухь къыщрахьэлIа, операцэ хьэлъэхэм щапэщIэта, гухэщIу лъэныкъуэ щрагъэза, нэгъуэщI Iэджи игъэващ а щIалэм, ауэ нэгъуэщIхэр щигъэкъуэнша, езым зыщигъэхея къэхъуакъым. Аращ, икIэм-икIэжым, хуэфэщэн пщIэ лъагэ щIигъуэтари. Дамыгъэ лъапIэр хуэфащэ дыдэу Махуэм Iэрыхьэжащ икIи абыкIэ си гуапэу сохъуэхъу езыми, и Iыхьлыхэми, къыщалъхуа Къэбэрдей-Балъкъэрымрэ зыщигъасэ Дагъыстанымри».
Зи ныбжьыр илъэс щэщIрэ щым ит Махуэ Билал бэнэныр щигъэтыну иджыри и мурадкъым. Абы и Iуэхухэр пхызыгъэкI Аванян Тигран иджыблагъэ зэбгригъэха хъыбархэм къызэрыхэщымкIэ, ди щIалэм и зыгъэсэныгъэхэр зэпигъэуакъым икIи хуит къызэращIу зэхьэзэхуэхэм зыкъыщигъэлъэгъуэну хьэзырщ. ЗэкIэ ар нэхъ зыгъэпIейтейр Допингым пэщIэт Урысей агентствэм и Iуэхур зэриIыгъырщ.
«ЗэхэгъэкIыныгъэхэр иджыри зэфIэкIакъым, Iуэхум хэплъэу аращ, - жиIащ Аванян Тигран. - Махуэ Билал илъэс тIощIым нэблэгъауэ спортым хэтщ икIи допингым пэщIэт къулыкъухэм дагъуэ къыщыхуащIа зэи къэхъуакъым. Мы илъэсым и пэщIэдзэм Iуэху къыщащIами, зэхьэзэхуэ е зыгъэсэныгъэ гуэрхэм хэттэкъым, атIэ и унэм щIэсыжт. Зыгуэр къуэлъу щытамэ, и бжэр къахуIуихынтэкъыми зэфIэкIат. Дэ зэрыхуэдгъэфащэмкIэ, мы гъэм и пэщIэдзэм щыIа допинг къэпщытэныгъэм къыщIигъэщар, фэбжь хьэлъэ игъуэтахэр Германием щигъэхъужу Билал кърахьэлIа хущхъуэхэм зэрымыщIэкIэ хэлъарщ. Абы ехьэлIа тхылъымпIэ псори допингым пэщIэт къулыкъухэм едгъэхьащ икIи къыхуащIыну унафэм дыпоплъэ».
Езы Махуэ Билал зэрыжиIамкIэ, бэлэрыгъащ, апхуэдэу ищIэну хуимытами. Зыщигъэхъужым кърахьэлIа хущхъуэхэр Допингым пэщIэт Урысей агентствэм япэщIыкIэ иригъэдэн хуеящ. Апхуэдэу ищIакъым икIи абы къыхэкIыу илъэситIкIэ зэхьэзэхуэхэм хамыгъэтынкIэ хъунущ.
Ар къэмыхъункIи хъунщ, ауэ апхуэдэу къекIэрэхъуэкIмэ, Махуэр яхыхьэнущ куэд щIауэ езыгъэблагъэ UFC зэпеуэм. Ар спорт лIэужьыгъуэ зэмыщхьхэм щыщ профессионалхэр щызэхьэзэхуэ щIыпIэщ, езыхэм я хабзэ пыухыкIахэр яIэжу икIи ахъшэшхуэ къыщалэжьу.
«Илъэс куэд щIауэ UFC-м срагъэблагъэ, ауэ иджыри къэс жэуап пыухыкIа схуетакъым, - жиIащ Билал иджыблагъэ. - ЗэрысщIэмкIэ, абы и тренерхэмрэ менеджерхэмрэ бэнакIуэ хьэлъэхэр кърашэлIэн яфIэфIщ. Сэ иджыри илъэс зыбгъупщIкIэ апхуэдэ зэхьэзэхуэхэм сыхэтыфынущ. АрщхьэкIэ си спорт гъащIэр зэрекIуэкIым зэрымыщIэкIэ куэдрэ зехъуэжри, зэкIэ пыухыкIауэ зыми тезухуэфынукъым».
БэнэкIэ хуитрами UFC-рами Махуэ Билал мыгувэу утыку къызэрыщихьэжынум шэч хэлъкъым. Псом япэрауэ, ар зэкIэ пэплъэн хуейщ допингым пэщIэт къулыкъухэм къыхуащI унафэм. Абы иужькIэщ адрей псори къыщыхъунур. Дапхуэдэу щытми, дуней псом щэнейрэ щытекIуа, Олимп чемпион Махуэ Билал щIэупщIэшхуэ зэриIэнум шэч хэлъкъым.
Урысейм Спорт бэнэкIэмкIэ и федерацэм и тхьэмадэ Мамиашвили Михаил зи чэзу текIуэныгъэр дегуэш.
Дуней псом щэнейрэ щытекIуа, Олимп чемпион Махуэ Билал.
