Мэрем пшыхь

Бзэр - псэщ

Дунейм зэрыщызэпсалъэ бзэхэр

ПУТУНХУА - Китай бзэ гупым щыщщ. Ар цIыху мелуан 800-м я анэдэлъхубзэщ, ауэ абы цIыху мелардым щIигъу иропсалъэ. А бзэм щропсалъэ Китайм, Тайваным, Малайзием, Сингапурым, Вьетнамым, нэгъуэщI къэралхэми.
ХИНДИ УРДУ - Индием и бзэхэм ящыщщ. Ар цIыху мелуан 55-м я анэдэлъхубзэщ, ауэ цIыху мелуан 900-м нэс иропсалъэ. А бзэм щропсалъэ Индием, Пакистаным, Непалым, Фиджим, Маврикийм - псори зэхэту къэрал 20-м нэсым.
ИСПАНЫБЗЭР - роман бзэ гупым щыщщ. Ар цIыху мелуан 400-м я анэдэлъхубзэщ. Ауэ абы ирипсалъэхэр мелуан 450-м щIегъу - Испанием, Мексикэм, Колумбием, Эквадорым, Перум, Боливием, Аргентинэм, Уругвайм - къэрал 23-м щыпсэухэр.
ИНДЖЫЛЫЗЫБЗЭР цIыху мелуан 400-м я анэдэлъхубзэщ, ауэ абы цIыху мелардым щIигъу иропсалъэ: Великобританиер, США-р, Ирландиер, Австралиер, Новэ Зеландиер, Канадэр, нэгъуэщIхэри - псори зэхэту къэрал 76-рэ.
ХЬЭРЫПЫБЗЭР цIыху мелуан 200-м я анэдэлъхубзэщ, ауэ абы иропсалъэ цIыху мелуан 250-м щIигъу. Сауд Хьэрыпыр, Йеменыр, ОАЭ-р, Оманыр, Кувейтыр, Иракыр, Сириер, Иорданиер, Египетыр, Мароккэр - псори зэхэту къэрал 22-м я цIыхухэр.
УРЫСЫБЗЭР славян бзэ гупым хохьэ. Ар цIыху мелуани 170-м я анэдэлъхубзэщ, ауэ абы цIыху мелуан 320-рэ иропсалъэ. А бзэр щызокIуэ Урысей Федерацэм, Белоруссием, Украинэм, Къэзахъстаным, Къыргъызым, нэгъуэщI щIыпIэхэми.

Адыгэхэм ятеухуауэ

ХамэщI къикIахэм жаIащ

Шэрджэсхэр цIыху псори зыдэплъей хъун лъэпкъщ, ахэр сыт и лъэныкъуэкIи щапхъэ зытепх хъунхэщ: я инагъкIэ ику итщ, я Iэпкълъэпкъыр шэжыпкъым хуэдэщ, быдэщ, жанщ, я нэкIум и дахагъыр къызэрыпIуэтэн псалъэ къыпхуэгъуэтыркъым. Псом хуэмыдэу дахэщ я цIыхубзхэр, нэкIум шэфэлыр щIэту, я бгыр псыгъуэу, я бгъэр лъагэу, я щхьэцыр фIыцIэу, пIащэу ухуэнауэ. Ахэр апхуэдизу дахэщи, уеплъ пэтми защыбгъэнщIыркъым.

ЛОНГВОРТ Дж.,
Лондон къыщыдэкI «Таймс» газетым и
корреспондент. 1787 гъэ

* * *
Шэрджэсхэр Iэпкълъэпкъ зэкIуж зиIэ цIыху дахэхэщ. Я цIыхухъухэр къамылыфэхэщ, къарууфIэхэщ, быдэхэщ, абыхэм я щхьэци пащIи фIыцIабзэщ. Ахэр нэфIэгуфIэщ, уардэщ, жьы зыщIэтхэщ. Шэрджэс цIыхубзхэр тхьэIухудщ, зэкIужщ, укIытэхщ, нэмысыфIэщ, щэныфIэщ. Сэ абыхэм хуэдэ зыщIыпIи щыслъэгъуакъым.

КЛАПРОТ Г. Ю.,
нэмыцэ щIэныгъэлI цIэрыIуэ. 1807 гъэ

* * *
Шэрджэсхэр, я цIыхухъухэри я цIыхубзхэри, нэфIэгуфIэщ, угъурлы нэгущ. Ахэр сыт щыгъуи нэшхуэгушхуэу къыппожьэ, гуапэу урагъэблагъэ. Ахэр цIыху дахэщ, лъагъугъуафIэщ, гурыхьщ. ХьэщIагъэкIэ абыхэм къатекIуэн дунейм тетыххэу си фIэщ хъуркъым. Япэу укъалъагъуми, куэд дыдэ щIауэ укъацIыхуу, я нэр къыпхуикIым хуэдэу гуфIэжхэу къыппожьэ, уи Iэр якъузыжу яубыд, я унэ нэхъыфIым ущIашэ, я ерыскъым и нэхъыфIыр къыпхуащтэ, пшхыр яфIэмащIэу уагъэхьэщIэ. Сэ шэрджэсхэм хуэдэ цIыху нэгъуэщI щIыпIэ щыслъэгъуакъым.

ВИТСЕН Н.,
Нидерландхэм щыщ къэрал лэжьакIуэ.
17 лIэщIыгъуэ

* * *
Шэрджэсхэм шым пащIын щымыIэу фIыщэу ялъагъу, сыт щхьэкIэ жыпIэмэ, я пщIэри я щIыхьри зыхъумэр аращ. Абыхэм я шыхэр хьэлэмэтыщэщ икIи Кавказым хуабжьу щылъапIэщ. Шэрджэсхэр шы лъэпкъыфI къэгъэхъуным, хьэрыпхэми хуэдэу, хуабжьу йогугъу.

КОХ Карл,
нэмыцэ еджагъэшхуэ. 19 лIэщIыгъуэ

* * *
Къэбэрдейхэм я лэжьэкIэм щэнхабзэшхуэ хэлъщ. Абыхэм я хьэсэхэр апхуэдизкIэ къабзэу, дахэу зэрахьэри, уеплъ пэтми защыбгъэнщIыркъым. Адыгэхэм зыхуеинухэм фIэкIа, нэгъуэщI къэкIыгъэ хасэркъым, ахэри егугъуу ягъэкI, гъавэ бэви кърахьэлIэ. Нэхъыбэу ягъэкIыр нартыхурэ мэшрэщ, ауэ нэгъуэщI къэкIыгъэ куэди ящIэ. Зыри хамыгъэкIуэдыкIыуи кърахьэлIэж, гъавэр хъумэнми гулъытэшхуэ хуащI. Абыхэм щIакхъуэм нэхъ лъапIэ щымыIэу къалъытэ.

БЛАРАМБЕРГ И. Ф.,
лъэпкъкIэ нэмыцэ урысей генерал. 1828 гъэ

 

* * *
Шэрджэсхэм Iэщышхуэ зэрахуэ. Былым, мэл, бжэн. Iэщрэ шыуэ яIэмкIэ къалъытэрт унагъуэм и къулеягъыр. Дэтхэнэ пщыми шы гуартэшхуэ иIэщ. Мыбыхэм хуэдэу Iэщ зезыхьэ нэгъуэщI лъэпкъ къэгъуэтыгъуейщ. Ар фIыуэ ягъашхэ, къабзэу зэрахьэ. Зи Iэщыр уэдым фэ щIагъуэ ираплъыркъым. Шэрджэсхэм хуабжьу IэкIуэлъакIуэу IэщхэкIыр къагъэсэбэп. Выфэм, жэмыфэм вакъэ къыхащIыкI, ари псынщIэу, тыншу. Мэлыцымрэ бжэныцымрэ къыхащIыкIым ущIэмыупщIэ: пыIэ, цыджанэ, щIакIуэ, лъей, бащлъыкъ, лъэпэд, Iэлъэ, IэлъэщI, нэгъуэщI куэди.

КЛАПРОТ Г. Ю.,
нэмыцэ академик. 1808 гъэ

Кавказ расэ

Инджылызыбзэм «цIыху хужьхэр» мыхьэнэр къикIыу XVIII лIэщIыгъуэм къыщыщIэдзауэ нобэм къэс щIэныгъэ фIэщыгъэцIэу къигъэсбэпыр «кавказ (Caucasian) расэ» терминырщ.
Америкэм и цIыху хужьхэм тхыгъэкIэ къызыхэкIар къагъэлъэгъуэн хуей щыхъукIэ, ноби къыхах «кавказ» фэщыгъэцIэр. Абы щыгъуэми гу лъытапхъэщ езы Кавказым и цIыхухэри а псалъэр къэзыгъэсэбэп хамэ къэралхэри абы и къежьапIэ дыдэмрэ и мыхьэнэмрэ нэсу зэрыщымыгъуазэм.
«Кавказ расэ» терминыр япэ дыдэу 1795 гъэм нэмыцэ щIэныгъэлI, антропологием и лъабжьэгъэтIылъу ялъытэ, Гёттинген университетым и профессор Блуменбах Иоганн Фридрих къигъэсэбэпу щIидзащ.
«ЦIыху хужь» псалъэхэр япэ къыхэзылъхьар Блуменбах Гёттинген и лэжьэгъу Мейнерс Кристофорщ. «Кавказ расэ» терминыр Мейнерс и цIэм езыпх щIэныгъэлIхэри щыIэщ.
Блуменбах ящыщщ цIыхухэр расэкIэ япэ дыдэу зыгуэшахэм («ЦIыху лIэужьыгъуэхэм ятеухуауэ», 1795). ЩIэныгъэлIым къызэрилъытэмкIэ, «Кавказ щIыналъэм цIыху лIэужьыгъуэхэм я нэхъ дахэ дыдэр къегъэщIыр». XVIII лIэщIыгъуэм и кIэм Блуменбах цIыхухэр я теплъэмрэ я Iэпкълъэпкъ зэхэлъыкIэмрэ теухуауэ лIэужьыгъуитхуу игуэшащ: кавказ е хужь, монгол е гъуэжь, малай е кхъуэщыныфэ, эфиоп е фIыцIэ, американ е плъыжь.
Блуменбах, Кавказым щыпсэухэм я щхьэкъупщхьэхэр иджа нэужь, етх: «ЩыIэщ расэ хужь, европэ цIыхухэр зыхыхьэр. А расэм кавказ расэкIэ еджэн хуейщ, сыту жыпIэмэ а расэм хиубыдэхэм ящыщу нэхъ къабзэ икIи пасэрей дыдэр Кавказ щIыналъэм щыпсэу лъэпкъхэрщ». НэгъуэщIу жыпIэмэ, щIэныгъэлIым къызэрилъытэмкIэ, адрей расэ псоми (Европэми Азиеми я цIыхухэри хиубыдэу) я къежьапIэр Кавказырщ, ахэр къызытекIар абы ис лъэпкъхэрщ. Апхуэдэуи, абы зэрыжиIэмкIэ, илъэсищэ, мин бжыгъэхэм къриубыдэу Европэм и цIыхухэм расэ зэхуэмыдэхэм яхэзэрыхькIэрэ, зэхъуэкIыныгъэхэр ягъуэтащ, икIи расэ хужьыр къабзэу къыщызэтенар Кавказ щIыналъэрщ.
Блуменбах, а зэманым псэуа щIэныгъэлIхэми ещхьу, шэрджэс цIыхубзхэм я дахагъэ къызэрымыкIуэм гулъытэ лей хуищIащ икIи кавказ расэм хыхьэхэм ящыщу ахэр нэхъ дахэ дыдэу къилъытащ.
Канадэм и иджырей щIэныгъэлI, Гарвард университетым бзэщIэныгъэхэмкIэ доктор щыхъуа, Макмастер университетым и профессор, Кавказыр, адыгэбзэхэр джынымкIэ IэщIагъэлI Джон Коларуссо шэрджэсхэм ятеухуауэ мыпхуэдэу етх: «Шэрджэсхэр я цIыхубзхэм я дахагъэмрэ я цIыхухъухэм я хахуагъэмкIэ цIэрыIуэт. Я теплъэкIэ шэрджэсхэм я нэхъыбэр европэ цIыхухэщ, къуэкIыпIэ теплъэ мащIэ гуэрхэри щахэлъи щыIэщ. Шэрджэс куэдыр зи нэхэр щIыху щхьэц сырыхухэщ, абы щыгъуэми адрейхэм кавказ цIыхухэм я зэхуэдэ щытыкIэхэри зыхэлъхэри яхэтщ: я фэ хужьыбзэм щхьэц фIыцIэр е къызэрымыкIуэу фIыцIэ дыдэр щIыгъуу. ЦIыхубзхэми цIыхухъухэми Iэпкълъэпкъыр лантIэу икIи уардэу щытыным гулъытэ хуащIырт, икIи ноби къуажэ куэдым зи ныбжьыр хэкIуэта цIыху узыншэхэр дэсщ, абыхэм ящыщ куэдым я ныбжьыр илъэсищэм щIигъуащ». («Прометей шэрджэсхэм ящыщщ», 1987).
XIX лIэщIыгъуэм псэуа нэмыцэ щIэныгъэлI цIэрыIуэ Гегель Г.В.Ф. нэгъуэщI щIэныгъэ лэжьакIуэ куэдым хуэдэуи «кавказ расэ» терминыр къигъэсэбэпырт: «Тхыдэр ипэкIэ зыгъэкIуатэр кавказ расэм и закъуэщ» («Псэм и философие», 1817).
Американ щIэныгъэлI, лъэпкъхэр джынымкIэ америкэ щIэныгъэм и къызэгъэпэщакIуэ Мортон Самюэль Джордж зэреплъымкIэ, расэхэм я къежьапIэр зэтехуэркъым («ЦIыху лIэужьыгъуэхэр», 1854). Мортон пщIэшхуэ зиIэ щIэныгъэлIт, абы и теориехэри хуабжьу цIэрыIуэт. Блуменбах антропологие псом и лъабжьэгъэтIылъу ялъытэмэ, Мортон американ антропологием и зэфIэгъэувакIуэу ябж. ЦIыхухэм я акъылым и зэфIэкIхэм тещIыхьауэ, щIэныгъэлIым расэ иерархием теухуа гупсысэ къыхилъхьауэ шытащ. А иерархием расэхэм мыпхуэдэ увыпIэхэр щагъуэтащ: кавказ цIыхухэр щхьэщыгум, цIыху фIыцIэхэр и лъабжьэм, адрей расэхэр зэхуакум. Абы нэмыщIыжкIэ, пасэрей Египетым къыщагъуэта щхьэ къупщхьэхэр иджа нэужь, Мортон ахэр Кавказым ейуэ, атIэ Египетым зыкIи пымыщIауэ къилъытащ.
Дунейм и япэ цIыхухэр Кавказым къыщежьэу къэзылъытар краниологие къэхутэныгъэхэм я закъуэкъым, атIэ бзэщIэныгъэм, уеблэмэ генетикэм ехьэлIауэ США-мрэ Канадэмрэ щыщ еджагъэшхуэхэри апхуэдэ гупсысэм хуэкIуащ. Профессор Джон Коларуссо зэрыжиIэмкIэ, зыкIи зэмыпха къэхутэныгъитIым (Канадэм и Макмастер университетымрэ США-м и Гарвард университетымрэ) япкъ иткIэ, дуней псом тет лъэпкъхэм ящыщу индоевропей геныр нэхъыбэ дыдэу зыхэлъу къалъытар адыгэхэрщ. Коларуссо «Голос Америки» («Америкэм и макъ») хъыбарегъащIэ IэнатIэм и урыс IуэхущIапIэм ирита интервьюм зэрыщыжиIамкIэ, генетикэ къэхутэныгъэм куэдкIэ япэ къихуэу абы къихутащ зэман жыжьэм индоевропейхэм (урысхэм, славянхэм, инджылызхэм, грекхэм, итальянхэм, н.къ.) я бзэр адыгэхэр, убыххэр, абазэхэр зэрыпсалъэм пэгъунэгъуу, уеблэмэ техуапэу. Индоевропейхэр Кавказым ис адыгэхэм екIуэлIэжу къилъытэкIэрэ, щIэныгъэлIыр мыпхуэдэ кIэухым хуэкIуащ: «ди гупсысэм зэи къыхэмыхуа щэнхабзэ, лъы зэпыщIэныгъэ нэрылъагъукIэ дунейм цIыхуу тетыр дызэпхащ».
Езы «кавказ» е «расэ хужь» терминым и гугъу пщIымэ, ахэр нобэ къэгъэсэбэпыным ехьэлIауэ еплъыкIэ зэхуэмыдэхэм урохьэлIэ. Апхуэдэу американ университетым антропологиемкIэ и егъэджакIуэ Мукхопадхьяй Кэрол къызэрилъытэмкIэ, а терминыр къэгъэсэбэпыным «щIэныгъэ расизм» икIи «расэхэр езыр езыру къызэрыунэхум, цIыху гуп щхьэхуэу кавказ расэм ехьэлIахэр адрей гупхэм ефIэкIыным теухуа гупсысэ мыпэжыр» кърокIуэ. Аращи, «кавказ цIыху», «цIыху хужь» терминхэр нобэрей США-м къыщыгъэсэбэпэныр расизмым и нэщэнэу къыщалъытэ щыIэщ.
Абы и лъэныкъуэкIэ гъэщIэгъуэнщ нэгъуэщI еплъыкIэр: «кавказ расэ» терминыр Америкэм убгъуауэ къызэрыщагъэсэбэпым и щхьэусыгъуэщ расист термину къалъытэ «хужь» псалъэм нэхърэ цIыхум и фэм емылъыта икIи щIэныгъэ псалъэу щыт «кавказ» терминыр нэхъ къызэращтэр (Пэинтер Нелл: «ЦIыху хужьхэм «кавказ цIыхукIэ» щIеджэр», 2003).
Нобэрей зэманым лъэпкъ зэхэдз зыщIхэм я стереотипизацэ мыпэжым, псом хуэмыдэу кавказ цIыхухэм я фэ «мыхужьым» ехьэлIам, ипкъ иткIэ «кавказ расэ» терминым гулъытэ хуэфащэщ: кавказ цIыхухэрщ я фэ хужьымкIэ, я теплъэ дахэ икIи уардэмкIэ, я лъэпкъ плъыфэхэмкIэ антропологием и лъабжьэгъэтIылъхэм я щIэныгъэ къэхутэныгъэхэм хэкIыпIэ хуэхъуар икIи дунейм цIыху хужьу тетыр зыхиубыдэ расэ псом зи цIэкIэ «кавказ» расэ фIезыгъэщар.
Урысейм и еджапIэ ищхьэм сызэрыщеджа зэманым къриубыдэу зэи «кавказ расэ» терминым срихьэлIакъым. Хамэ къэрал, нэхъ тэмэму жыпIэмэ, Лондон къалэм зи гугъу тщIы Iуэхугъуэм зыкIи емыкIуалIэ упщIэм теухуа магистр лэжьыгъэм ехьэлIа литературэм щыгъуазэ зыщыхуэсщIым, зи фэр хужь цIыхухэм псоми «кавказ расэкIэ» зэреджэм нэIуасэ сыхуэхъуащ.
Шэч хэмылъу, сыт хуэдэ зэхэгъэжыныгъэри (ирехъу ар расэ, лъэпкъ, дин, ныбжь е нэгъуэщI) нобэрей зэманым къезэгъыркъым. Тхыдэр тхащ икIи къэгъазэ зимыIэщ. ЦIыху хужьхэм фIыцIэхэр щагъэпщылIу щыщыта зэманри блэкIам къыщынащ. Ауэ цIыхухэр къызыхэкIа и лъэныкъуэкIэ зэрагуэшыр иджыри къогъуэгурыкIуэ.
Дунейм цIыхуу тетым я къежьапIэр зыщ икIи абы щыхьэт тохъуэ щIэныгъэ къэхутэныгъэ бжыгъэншэхэр, мы лэжьыгъэм зи цIэ къыщиIуахэри хэту. Зыщыбгъэгъупщэ хъунукъым: зэщхьэщыкIыныгъэ нэрылъагъухэм емылъытауэ, дэ псори дунейм дрицIыхущ, ди лъабжьэхэр зыуэ икIи благъагъэкIэ дызэпхауэ.

МЭРЕМЫКЪУЭ Эллеонорэ.

Сабий джэгукIэхэр

Гухьэ икI

ДжэгукIэр зэрекIуэкIыу щытар мыпхуэдэущ. ЩIалэ цIыкIуи хъыджэбз цIыкIуи - джэгуу хъуар - пщIантIэм дэт выгум итIысхьэрт, зы фIэкIа къэмынэу. А зым щхьэкIэ хэт Iэхъуэ, жаIэ, хэти зы хьэкIэкхъуэкIэ гуэрым и цIэр фIащ. Ирехъу ар Iэхъуэ. АтIэ иджы гум исхэр, Iэхъуэр зэгуагъэпу, къолъэ, абы зыкърамыгъэубыду пщIантIэр къажыхьри, гум долъеиж. Языныкъуэхэм деж нэхъ бзаджэхэм я щхьэр ищIагъыу гум зыкърагъэлэлэх, зэми я щхьэр щIым ирагъэIусэ. Апхуэдэм деж Iэхъуэр къэсрэ абы къеIусэмэ, къауIауэ аращи, къауIар Iэхъуэ мэхъури, мыдрейр гум исхэм яхохьэ.
Къэхъурт гум ис псори зэгурыIуэу къелъэрэ Iэхъуэм зэ зым, зэми адрейм къыкIэлъижыхьурэ зыри къыхуэмыуIэу гум щитIысхьэж. Апхуэдэм щыгъуэ Iэхъуэр псоми зэгуагъэпырт: «Утедыкъыхьащ», - жаIэурэ.

МАФIЭДЗ Сэрэбий.

Къалэхэр

Нэхъ дахэ дыдэу къалъытахэр

Дуней псом щынэхъ дахэ дыдэу блэкIа илъэсым къалъыта къалипщIым ящыщу япэр Лондонщ (Великобритание). Пэжщ, узэплъынрэ телъыджэ пщыхъунрэ и куэдщ абы. Дыгъэ къызэрепсым нэхърэ уэшх къыщешхыр нэхъыбэми, псом нэхърэ нэхъ дахэщ.
ЕтIуанэр Парижщ (Франджы). Дауэ жиIа классикым? «Париж зэгъэлъагъуи, итIанэ лIэ!» Ауэ пэжыр жыпIэмэ, мы къалэр фIыуэ зымылъагъуи щыIэщ. Абы и щхьэусыгъуэр куэдыкIейщ. Зэбгъэлъагъурэ, итIанэ утепсэлъыхьмэ, нэхъыфIщ.
Ещанэ увыпIэр зейр Сиднейщ (Австралие). 2000 гъэм Олимп джэгухэр щекIуэкIа нэужь, дуней псом къыщацIыхуащ ар. Шэч къытумыхьэжу жыпIэ хъунущ абы зыщыбгъэпсэхуну зэрыгъуэзэджэр.
ЕплIанэр Нью-Йоркщ (США). Ар псом хуэмыдэу щыдахэр Хъуромэ махуэшхуэр щагъэлъапIэм и дежщ. Туристхэм я нэхъыбэр щIымахуэращ а къалэм щыкIуэр. Апхуэдэу щытми, адрей гъэм и зэманхэми ущызэшынукъым Нью-Йорк.
Етхуанэ увыпIэр зылъысар Римщ (Италие). Мы къалэр зыхуэдэр къэпIуэтэным зэманышхуэ текIуэдэнущ, хэплъхьэни хэпхыни щымыIэу екIущ, дахэщ. ЗэрыжаIэмкIэ, зиплъыхьын зыфIэфI дэтхэнэ цIыхури зэ нэхъ мыхъуми Рим кIуэн хуейуэ и къалэнщ.
Еханэр Барселонэщ (Испание). Урысейм щыщ туристхэм псалъэкIэ зэхаха къудейкъым Каталонием и къалащхьэм и дахагъыр. Сыт щхьэкIэ жыпIэмэ, абы кIуэ дэтхэнэми къыщикIухьын, зыщиплъыхьын щIыпIэ куэд иIэщ Барселонэм.
Ебланэу къакIуэр Мельбурнщ (Австралие). Абы щыIахэм зэрыжаIэмкIэ, зыми емыщхь дахагъ иIэщ къалэм. Куэд зи нэгу щIэкIа туристхэм яфIэтелъыджэ архитектурэкIэ къулейщ Мельбурн.
Еянэ увыпIэр зейр Берлинщ (Германие). ЩIалэгъуалэ щыкуэд къалэщ ар. Арагъэнщ къалэжь дыдэ Берлин и «щIалэгъуэу» къыщIыпщыхъур. ЩIалэхэмрэ хъыджэбзхэмрэ нэмыщI, тхыдэ куу зиIэ къалэм узэплъын и куэдщ.
Ебгъуанэр Амстердамщ (Голландие). Абы и цIэр щызэхэпхкIэ уи щхьэм къихьэр хуитыныгъэщ. ЦIыху куэд зэрыщыпсэум нэмыщI, а къалэм и цIэр зыгъэIуар Гог Ван и музейр, Рембрандт и унэ-музейр зэрыдэтырщ.
ЕпщIанэр зратар Мадридщ (Испание). Туристхэм нэхъыфIу ялъагъу къалэхэм ящыщщ. Хуабэщ, гъэщIэгъуэнщ, нэжэгужэщ. Хъыбархэм къызэрыхэщыжымкIэ, къалэр зыухуар Окний лIыхъужьырщ. Абы щыIэщ Европэм щынэхъ ин дыдэ музейр - Прадо. Къэбгъэлъагъуэмэ, Мадрид музей гъэщIэгъуэн куэд дэтщ, къищынэмыщIауэ, шагъыр гурыхь щащэ.

Гупсысэр - псалъэкIэ
Бжьыхьэр къыщыджэкIэ…

Лъэ макъ щабэ бзыщIакIэ бжьыхьэм утыку зыкъещI. Жыгхэр зэм зоIущащэ, зэм къызэдофэ, зэми жьыбгъэр къудамэ шэщIахэмкIэ ялъахъэри, хадэм ирагъэблагъэ, жаIэхэм щIагъэдэIу. Жыгхэм зэдагъэщIагъуэхэр жьыбгъэм иIуэтэжынущ. Зэман кIыхькIэ ишэщIми, жыжьэ нихьэсми, псалъэ лей темыкIуадэу, гухэм зыхащIэу.
Жьыбгъэм и хъыбар гуэрхэр си дежи къэсынущ, сигу укъигъэкIыжынущ… ЗэкIэ уи деж зыщеIэжьэ. Уэ гукъэкIыж ныпхуихьащи, зэгуэр къэбгъэщIауэ щытахэм псэкIэ уакIэлъопIастхъэ. Ухуейкъым бутIыпщыжыну бжьыхьэм и псалъэр. Ауэ… жыгым и Iэпэр зыIыгъа тхьэмпэр дунеяплъэ йожьэж. Уэ гукъэкIыжым зыхуэпшийуэрэ, гъуэгу зытеувэжам уроплъэж… КъэпцIыхужа? Ар уи хамэу щытакъым. ИтIани утехьэжыфыркъым… Гъуэгур зэпытхукIынущи, гъунапкъэхэр дгъэбыдэжынущ. АбыкIэ дызэгурыIуауэ щытащ - бжьыхьэм ещIэж…
Дгуэшыжынущ ди бжьыхьэр… Псалъэрэ гухэлъ налъэу къысхуэбгъэфащэу, губжькIэ щIэбуфэжахэм япэкIуэу сыт уэстыжынур? СыткIэ узгъэфIэжыну?
ХьэщIапIэ уздисшэжынущ жыг хадэм. ЛъапцIэу къыщыткIухьынщ. Тхьэмпэхэр мэIущащэ иджыри. Хьэуам къыхэдна бэуэкIэр бжьыхьэм жыг хадэм щехъумэ.

ГУГЪУЭТ  Заремэ.

Зыгъэхьэзырар НэщIэпыджэ Замирэщ.
Поделиться:

Читать также:

19.03.2024 - 10:01 НОБЭ
18.03.2024 - 10:55 НОБЭ
15.03.2024 - 11:29 НОБЭ
14.03.2024 - 09:00 НОБЭ
13.03.2024 - 15:50 НОБЭ