Куэд елъытащ ди цIыхубзхэм

Адыгэ тхьэмадэ, шынэхъыжьыфI МыгъуэлI Садыкъ Сирием щыщщ. Магнитофон плёнкэм тетхауэ абы хэкужьым ис адыгэхэм къытхуигъэхьа псалъэм къыхощ Садыкъ и гупсысэр, губзыгъагъэр, адыгэ лъэпкъым и Iуэхум ар зэ­реплъ щIыкIэр.
МагнитофонкIэ дыщедэIуэжым, дэ зыхэдмыщIэу къэ­накъым лIыжьым и псэлъэкIэ къудейм адыгэбзэм и шэ­ры­уагъыр, и дахагъыр наIуэу къызэрыхэщыр.

КЪАРДЭНГЪУЩI Зырамыку.

СИ КЪУЭШХЭ! Си шыпхъу­хэ! Япэрауэ, си макъыр зэхэзых адыгэ псоми сэлам ­гуапэ фызох! КъищынэмыщIауэ, тIэкIу сымытхьэусыхэу схуэшэчы­ну­къыми, къысхуэвгъэгъу. ­Ды­зы­гъэтхьэусыхэр илъэси­щэ­рэ щэ ныкъуэм нэсауэ ­Къуэ­кIы­пIэ Гъунэгъум щыпсэу адыгэ­хэм ди хабзэр тIэщIокI­ри аращ. ТIэщIэкIыр къытхуэубыдыжыркъым, тфIэкIуэдар къытхуэгъуэтыжыркъым. Ар дауэ ухъу жыфIэмэ, ди бзэкIэ дызэремыджэр, адыгэбзэкIэ дызэрымытхэр икъукIэ зэран къытхуохъу. Ди бзэкIэ демыджэми, ди бзэкIэ дымытхэми, ди бзылъхугъэхэм лIыгъэ яхэлъу щыпсэ­уам ди бзэми хабзэми хэщIыныгъэ щIагъуэ яIакъым. Ауэ ди бзылъхугъэхэр лъэпкъымкIэ хуэмыху щыхъум, ди бзи, ди хабзи зэIыхьэу хуежьащ.
Иджы, ди шыпхъу цIыкIухэ, адыгэ бзылъхугъэр хуэмыху хъуащ зэрыжысIэр зи щхьэ иризыгъэжэни щыIэнщ. Ауэ сэ жысIэр гуауэ ямыщIу, къызэдэIуамэ си гуапэт.
Си къуэшхэ! Си шыпхъухэ! Адыгэр адыгэ, лIы зыщIар адыгэ бзылъхугъэрщ. Гущэм хэлъ адыгэ сабийр гъымэ, быдзышэ Iурызылъхьэр адыгэ бзылъхугъэрщ. АдыгэлIыр и псэ емыблэжу бланэ зыщIар адыгэ бзылъхугъэрщ. Анэ быдзышэмрэ анэм игъэжьа щIакхъуэмрэ я гъусэу дяпэкIи сабийм адыгэбзэр Iуралъхьэну ди бзылъхугъэхэм долъэIу.
Сабийр зэкIуэцIыпхауэ гущэм хэлъщ. Абы анэдэлъхубзэр езыгъэщIэн хуейм иримыгъащIэмэ, жезыIэн хуейм жримыIэмэ, дэнэ кърихыну, дэни къыщигъуэтыну а тхьэмыщкIэм и анэдэлъхубзэр?
Гущэм къыхэкIа нэужь, и лъэпкъыр имыщIэжу, и бзэр имыщIэжу дунейм темытынкIэ Iэмал имыIэу сабий тхьэмыщкIэм и лажьэр сыт? Апхуэдэ тезыр тралъхьэну сыт хуэдэ бзаджагъэ абы ищIар?!
Адыгэм нэхъ игъафIэу, ­нэхъ илъытэу и псэр къурмэн зы­хуи­щIыр бзылъхугъэр аращ. Абы къыхэкIыуи, си анэм и хьэтыркIэ, бзылъхугъэхэм си псалъэр язохьэлIэ. Сэ нобэ си анэм жесIэнум хуэдэ фэри зэгуэр фи бынхэм къывжаIэнщ. Апхуэдэу щыхъукIэ, щхьэжэ зыщывмыгъэхъуу фыкъедэIу.
Си анэу си анэ лъапIэ! Адыгэм мы дунейм леишхуэ къыщытехьащ. Ар псоми ­дигу къоуэ. Си гукъеуэр уэ ныбжезмыIэмэ, зыжесIэн сиIэкъым. Адыгэр мы щIы ­хъурейм икъухьауэ дыкъытенащ.
«ЛIы ухъуну ухуеймэ, лIым ящIэр ядэщIэ», - жыпIэри, сыкъыдэбгъэкIащ. Иджы мы дунеишхуэр жэщ защIэу со­лъагъу. ЦIыху дызыхэтым дыкъызэращIэнур ди бзэмрэ ди хабзэмрэщ, дазэрыдекIунур ди лIыгъэрэ ди щхьэкIэщ, си анэ! Ди бзэр мэкIуэдри, ди адыгэми дыкъацIыхужыркъым. Ди лIыгъэр мэкIуэщIри, цIыхум дадекIужыфыркъым. Ди хабзэр мэкIуэдри - дахэтыжыфыркъым. Лъэпкъыу щыIэм яужь дыкъинауэ къысщохъу, си анэ. Я бзэкIэ еджэжхэм, тхэжхэм я IэщIагъэр Мазэм нэсащ, си анэ. Адыгэр бзэ хьэхукIэ щIа­кхъуэм деджэу дыкъэнэжащ. Бзэ хьэхум дытокIуэдэж. ДытекIуэдэжыну фыхуэмеймэ, ди анэхэр дэнэ фыщыIэ? Уэракъэ дэ дызибыныр, си анэ! Сыбгъэшхам и цIэр сыбгъэщIамэ, сыт ягъэ кIынт?! КъысщыптIэгъам и цIэр къызжепIамэ, сыт хъунт?! Гъуэгум дыздрикIуэм тлъагъухэм я цIэр адыгэбзэ­кIэ къызгурыбгъэIуамэ, ар сри­­­къунут сызэрыадыгэр сыкъащIэу дунейм сытетыну, си анэ!..
КъызжиIакъым. СигъэщIакъым. Къызбгъэдэсар си анэращ. Си анэм къызжимыIар хэт къызжиIэну?! Си анэм симыгъэщIар хэт сигъэщIэну?! Си анэм сфIигъэкIуэда бзэр хэт къысIурилъхьэжыфыну?!
Ди анэхэ! Дыпсэуну мы дунейм дыкъытевгъэхьащ. Ди псэукIэм гур игъэузу дыкъэнэжащ. Узышхуэу диIэр ди бзэр аращ. Бзэ зимыIэж лъэпкъыр    зэрымылъэпкъыжыр анэхэм схуажеIэ, си анэ!
Си шыпхъухэ! Си гукъеуэр нывжесIащ. Ерыскъы, щыгъын щхьэкIэ дылъаIуэркъым. ДыщIэлъаIуэр ди бзэрэ ди хабзэрэ тхъумэжыныр аращ.
Къупщхьэу тхэлъыр лъэп­къым зэрейр, дызэрыадыгэр быным евгъащIэ. Ди лъэп­къыр упсэу! Ди жагъуэгъур укIуэд! Тхьэм дигъэпсэухэ!
Иджы, мы къэпсалъэр хэт жыфIэмэ, си цIэр Садыкъщ, си адэм и цIэр Сэхьидщ, си адэшхуэр Хьэжумарщ. Хэкум къикIар Хьэжумарыращ. УнагъуэкIэ МыгъуэлIхэ дащыщщ. Дыкъэбэрдейщ. Си адэшхуэр зэгуэрым Къэбэрдейм къиIэп­хъукIри, Адыгейм зыкъыщи­Iэтри, Сирием къэкIуащ. Сирием къыщыкIуэм щыгъуэ абы и гъусащ хьэжы зыбжанэ: Батырдэгу, Хьэмокъуэ, Емыш, Тенджыз, ЦIагъуэ, Амыхутэ, Балъкъэр сымэ.
Сирием щIыналъэ иIащ, Джолан жери. А Джоланым адыгэ жылэ пщыкIутI зэ­гъунэгъуу, я зэхуакум зы хьэ­рып къуажи дэмыту исащ. ­Нэхъ иужьыIуэкIэ, Джолан жы­ла­гъуэр щыхьэр хъури, мы лъахэм мыпхуэдэ адыгэ къуа­жэ­хэр къыщыунэхуащ: Къу­не­й­­тIрэ, Мансурэ, Хьэнзиан,­ Мударей, Сэлмэней, Бираджэм, Бэрекъэ, Джыуезэ, Мум­сие, Фэзарэ, Фэхьэм, Хъыш­ней. А къуа­жэхэр зы хьэ­рып уна­гъуи къахэмысу псэ­уащ. Жылагъуэхэм я зэхуаку дэлъ ­гъуэгуанэхэр зэхуэдэтэкъым. Пса­лъэм папщIэ, дэ ди ­къуажэм удэкIыу абы пэгъунэгъу жылэм нэс укIуэнумэ, километритI дэлъу арат, ауэ километр тIощI зи зэхуаку­хэри щыIэт. Ауэ, сыт хуэдиз яку дэмылъами, а щIыналъэм адыгэ нэмыщI исакъым.
Ди бзи, ди хабзи, ди псэукIи тхъумэжу дыкъекIуэкIащ зы­къомрэ. Ауэ 1967 гъэм Джоланыр журтым яубыдащ. Сирием и щIыналъэмрэ Палестинэмрэ зэпылът. А щIыналъэм щыпсэу адыгэхэм илъэси 150-м зэхуахьэсаи къау­гъуеяи зэрыщыту къагъа­нэри, а щIыпIэм къиIэпхъу­кIащ. Иджы абыхэм ящыщу къуажитI ягъэзэжауэ абдеж щопсэу.
 

«Адыгэ псалъэ», «Адыгэ макъ», «Черкесс Хэку» газетхэм я лэжьакIуэхэр Налшык щызэIуощIэ.  2019 гъэ