Ар апхуэдизкIэ адыгэти…

БзэщIэныгъэлI щэджащэт Абдокъуэ Iэуес. Абы кавказыбзэхэр зыдж, къэзыхутэ щIэныгъэлI псоми пщIэшхуэрэ гулъытэшхуэрэ хуащIу щытащ. Нобэ езыр дунейм темытыжми, и тхылъхэмрэ и лэжьыгъэхэмрэ бзэщIэныгъэлIхэм я стIолым текIыркъым, езыри ягу ихуркъым.

Iэуес 1944 гъэм къызэрыгуэкI адыгэ унагъуэ къи­хъухьащ. ЦIыху гъащIэм и нэхъ IэфIыпIэ сабиигъуэ-щIалэгъуэр КъШР-м щыщ ПсэукIэ Дахэ къуажэжьым щигъэкIуащ,­ курыт еджапIэр абы 1962 гъэм къыщиухащ. А илъэс дыдэм Налшык ма­кIуэри, Къэбэрдей-Балъкъэр къэрал университетым и адыгэбзэ къудамэм щIотIысхьэ.
Зы илъэс еджа нэужь, дзэ­ къулыкъум дашри,­ илъэсищ­кIэ Челябинск къулыкъу ще­щIэ. Къегъэзэжри, щIэ­гъэ­хуэбжьауэ еджэурэ, а зыхэсауэ щытахэм ялъэщIо- хьэж­, университетри диплом плъыжь­кIэ абыхэм къа­деу­хыж. Абы къигъэлъа­гъуэрт Iэуес еджэнкIэ лъэ­кIы­ныгъэш­хуэ зэриIэр. Егъэ­джакIуэхэм ар ящIэрт икIи гулъытэ къыхуащIырт. Абдокъуэм, диссертацитI итхыу зэрипхигъэкIам нэмыщI, бзэщIэныгъэм хуэунэтIауэ тхылъ купщIафIэ куэд, лэ­жьыгъэ гъэщIэгъуэн дыдэхэр ду­нейм къытригъэхьащ. Абы­хэм бзэщIэныгъэ IуэхукIэ уасэу яIэр кIуэдынукъым зэи. Псалъэм папщIэ, 1972 гъэм щIалэщIэ дыдэу къыдигъэкIауэ щытащ «Фонетические и лексические параллели абхазско-адыгских языков» тхы­лъыр. Абы 1976 гъэм къыкIэлъигъэкIуащ «К вопросу о генетическом родстве абхазо-адыгских и нахско-дагестанских языков» зыфIищар. Мы тхылъитIыр дунейм къытехьа нэужь, кавказыбзэхэм хуэлажьэ щIэныгъэлI пашэхэм, докторхэм, профессорхэм, академикхэм Iэуес зэрыбзэщIэныгъэлI лъэ­рыхь дыдэр къагурыIуащ. Ещанэу 1981 гъэм «Введение в сравнительно-историчес­кую морфологию абхазо-адыгских и нахско-дагестанских языков» тхылъышхуэр къы­щыдигъэ­кIым, Абхъа­зым къыщегъэжьауэ Дагъыс­тэным щыщIэкIыжу Абдо­къуэ Iэуес къэзымыцIыху бзэ­щIэныгъэлI щыIэжакъым. ИлъэситI дэкIа нэужь аргуэру «О звуковых и словарных соответствиях северокавказских языков» тхылъ ­хъарзынэр къыдигъэкIащ.
Iэуес дунейм тетыхукIэ, зы махуэ щызогъэтри, зы сыхьэт игъэкIуэдакъым.­ Ар пщэдджыжьым сыхьэтиплIым къэ­тэ­джырти, Iэщыр, джэдкъа­зыр зэрихьэрт, сыхьэтитхум­ ­къалэмыр къищтэрти, сыхьэ­титI-щыкIэ бзэщIэныгъэм елэжьырт, сыхьэти 8 - 9-м ирихьэлIэу лэжьапIэм кIуэрти, махуэ псом студентхэр иригъаджэрт. Iэуес Къэбэрдейм щыщ Щхьэлыкъуэ къуажэм унэ зэтетышхуэ езым и IэкIэ дищIыхьауэ дэпсэухьырт.
Иужьрей илъэсипщIым тхылъ къыдэгъэкIыныр зэ­пэу­быда хъуа пэтми, Iэуес хузэфIокI 1999 гъэм «Вопросы генетического родства северокавказских языков» тхылъыр къыдигъэкIын. ИкIи абы иужь иту «Генетическое родство западнокавказских и восточнокавказских языков» доктор диссертацэр пхегъэкI.
АдыгэлI Iущым и гуащIэм къыдэкIам и Iыхьэ тIощIанэ зыхузэфIэмыкIахэр лъэпкъ зэхуэмыдэхэм (адыгэхэри яхэ­ту) уафэм драхьей, те­ле­ви­денэм ирагъэкIыркъым. Iэуес апхуэдизкIэ адыгэ­ти, и цIэр къыщипIуэкIэ укIы­тэрт. Тхьэм игъэпсэу Iэ­уес и цIэр гъэлъэпIэным, абы ху­зэфIэкIам и куэдагъыр цIыхубэм къегъэщIэным елэ­жьахэр.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Абдокъуэ Iэуесрэ Дыгъужь Къурмэнрэ

ХЬЭКЪУН Барэсбий, мэкъумэш щIэныгъэхэм я кандидат. КъШР, Хьэбэз къуажэ. 2001 гъэ
Поделиться:

Читать также:

19.04.2024 - 16:42 ГъэпцIакIуэр яубыдащ
19.04.2024 - 16:40 Налог щIыхуэшхуэ
19.04.2024 - 16:36 Зыкъамыту хэкIуэдащ
19.04.2024 - 16:26 Щыуагъэм щахъумэу