Дунейм щыхъыбархэр

Дунейпсо цIыхубэм
къыхахыу щытамэ…

 
Урысей Федерацэм и Президент Путин Владимир мамырыгъэр хъумэным хуэунэтIауэ зэфIигъэкI лэжьыгъэшхуэм папщIэ Нобель и саугъэтыр 2021 гъэм къыхуагъэфэщэну къагъэлъэгъуащ. Апхуэдэ Iуэху къезыхьэжьар тхакIуэ, щIэныгъэлI, ЕгъэджэныгъэмкIэ Урысейпсо фондым и унафэщI Комков Сергейщ.

Къыхилъхьа жэрдэмым теухуа тхыгъэр абы фокIадэм и 10-м яIэригъэхьащ саугъэтыр тыным и Iуэхухэр зэкIэлъызыгъакIуэ IуэхущIапIэм – Нобель комитетым. И тхыгъэм абы нэхъ зыщытригъащIэр коронавирус узыфэ зэрыцIалэм псори щигъэгулэз зэманым УФ-м и Президентым къэрал 27-м псапащIэ Iуэхухэр зэрыщригъэкIуэкIарщ, цIыху куэд гузэвэгъуэм, щытыкIэ гугъум къызэрыришарщ, апхуэдэуи цIыхухэр Тхьэм фIэлIыкIыу щытыным УФ-м и КонституцэщIэм гулъытэ зэрыщыхуищIарщ.
«Иджы ди къэралым щыпсэухэми хамэ хэкухэм исхэми ди Президентыр дэтIыгъыу хэIущIыIу тщIын хуейщ Путин Владимир дуней псом IуэхуфIу щызэфIигъэкIахэр, мы зэманми илэжьхэр, Нобель комитетым хэтхэм ахэр нэрылъагъу ящыхъун, а саугъэтыр ди къэрал УнафэщIым фIамыхын хуэдэу», - жиIащ Комковым. Абы къызэрилъытэмкIэ, Нобель сагъэтыр щиткIэ Iуэхум нэфI-неягъэ хилъхьэрэ химылъхьэрэ мыбдежым комитетым наIуэ къыщищIыфынущ.
А саугъэтыр хуэфащэу къалъытэу Нобель комитетым апхуэдэу хуагъэлъэгъуащ США-м и президент Трамп Дональди. Абы и кандидатурэр къыхалъхьащ Швециемрэ Норвегиемрэ я парламентхэм щыщ депутатитIым, Сербиемрэ Косовэмрэ я правительствэхэм.
Фигу къэдгъэкIыжынщи, Нобель а и саугъэтыр ират мамырыгъэр хъумэным къызэрымыкIуэ хэлъхьэныгъэшхуэ хуэзыщIахэм. Ар Швецием щыщ щIэныгъэлI Нобель Альфред 1895 гъэм игъэува саугъэтитхум языхэзщ, 1901 гъэ лъандэрэ илъэс къэс ят. Ауэ къагъэлъэгъуахэм ящыщу ар зыми хуэмыфащэу къалъытэмэ, а гъэм ятыркъым. Псалъэм папщIэ, ар зэрагъэуврэ илъэс 19-кIэ зыми хуагъэфэщакъым.
Жылагъуэ-политикэ, псапащIэ Iуэху я лъэныкъуэкIэ дуней псом щынэхъ цIэрыIуэ, пщIэшхуи зыщыхуащI а саугъэтыр Нобель дунейм щехыжа махуэм - дыгъэгъазэм и 10-м - Швецием и къалащхьэ Стокгольм щратыж ар къэзылэжьауэ къалъытэм. Адрей саугъэтхэр щратыжыр Норвегием и къалащхьэ Ослэщ. Лауреатым ират диплом, Нобель Альфред и сурэтыр къызытещ, дыщэ къабзэм къыхэщIыкIа медалымрэ США-м и доллар мелуан 1,1-рэ зэрылъ чекымрэ.
ЦIыхубэм фIыгъуэ нэхъыбэ дыдэ къахуэзылэжьа, лъэпкъ зэкъуэшыныгъэр, зэкъуэтыныгъэр гъэбыдэным зи гуащIэ нэхъыбэ дыдэ хэзылъхьа, дунейм щыIэ дзэхэм я бжыгъэр гъэмэщIэным е ахэр зэбгрыутIыпщыкIыжыным хуэлажьэ, мамырыгъэм къыхуезыджэ цIыхущ ар зыхуагъэфащэр.
ГъэщIэгъуэнщ къэралхэм я унафэщIхэм ящыщ куэдым ар зэрыратари. Абыхэм ящыщщ США-м и президентхэу Рузвельт Теодор (1906), Вудро Вильсон (1919), Швецием и премьер-министр Яльмар Карл (1921), Франджым и премьер-министр Бриан Аристид (1926), ФРГ-м и федеральнэ канцлер Брандт Вилли (1971), Мысырым и президент Садат Анваррэ Израилым и премьер-министр Бегин Менахемрэ (1978), Коста-Рикэм и президент Санчес Ариас Оскар (1987), СССР-м и Президент Горбачёв Михаил (1990), ЮАР-м и президент Манделэ Нельсон (1993), Палестинэм и автономием и унафэщI Арафат Ясиррэ Израилым и премьер-министр Рабин Ицхакрэ (1994), нэгъуэщIхэри.
Зи цIэ къитIуа къэрал лIыщхьэхэм дунейми я хэкухэми щаIэ Iулыджым емылъэгэкIмэ, зыкIи нэхъ лъахъшэкъым ди Президентым и пщIэри, зэфIигъэкI Iуэхухэм я мыхьэнэри нэхъ цIыкIукъым, жаIэ ди къэралым щыщ политологхэм, а Iуэхум щытепсэлъыхькIэ. Нобель комитетым ахэр къимылъытэн хузэфIэкIыну къыщIэкIынкъым, абыхэм щымыгъуазэуи щыткъым ахэр.
«ИкъукIэ зи чэзу Iуэхуу къызолъытэ а жэрдэмыр къызэрыхалъхьар. Мамырыгъэр дуней псом щыхъумэным хуэгъэзауэ иужьрей илъэс тIощIым зыгуэрым зыгуэр илэжьамэ, ар Президент Путин Владимирщ, - жиIащ политолог Баширов Марат. - Нобель саугъэтыр зратынур захуагъэм тету дунейпсо цIыхубэм къыхахыу щытамэ, Президент Путин Владимир псоми зэратекIуэнум шэч хэлътэкъым».

Сом 262-рэ хохъуэ

УФ-м Лэжьыгъэмрэ цIыхухэм социальнэ и лъэныкъуэкIэ къащхьэщыжынымкIэ и министерствэм къищтащ 2021 гъэм и щIышылэм и 1-м къыщыщIэдзауэ цIыхур псэун папщIэ нэхъ мащIэ дыдэу зыхуеинур зыхуэдизыр. Ар сом 12392-рэ хъууэ ягъэуващ.

ЗэрыгурыIуэгъуэщи, абы елъытауэ щытынущ IэнатIэ Iутым и лэжьапщIэ нэхъ мащIэ дыдэр зыхуэдизынури. И къалэнхэр нэсу игъэзащIэу, зэрылэжьэн хуей сыхьэт бжыгъэр ирикъуу мазэр ирихьэкIамэ, абы нэхърэ нэхъ мащIэ къихь хъунукъым цIыхум.
Ди къэралым исыр псэун папщIэ нэхъ мащIэ дыдэу зыхуэныкъуэр, ику иту къапщтэмэ, сом 625-кIэ нэхъыбэ хъуащ. Абы ипкъ иткIэ, улахуэ нэхъ мащIэ дыдэм сом 262-рэ хэхъуэнущ дызыхуэкIуэ илъэсым и щIышылэм и 1-м къыщыщIэдзауэ икIи сом 12392-рэ хъунущ, иджыпсту зэрыщыт сом 12130-м и пIэкIэ.

Нобэ

ЗэдзэкIакIуэм и дунейпсо махуэщ. ЗэдзэкIакIуэхэм я дунейпсо зэгухьэныгъэм 1991гъэм игъэуващ.
Абхъаз Республикэм и лъэпкъ гуфIэгъуэщ -Куржы-Абхъаз зауэм къыщихьа ТекIуэныгъэр егъэлъапIэ
Тыркумэным лъэпкъ шынагъуэншагъэмкIэ и органхэм я лэжьакIуэхэм я махуэщ
Къэзахъстаным юстицэмкIэ и органхэм я лэжьакIуэхэм я махуэщ

1882 гъэм дунейм щыяпэу Фокс псым (США) электростанц тращIыхьащ.
1928 гъэм инджылыз микробиолог Флеминг Александр жиIащ пенициллин хущхъуэр зэрызэхилъхьар.
1941 гъэм нэмыцэхэм «Тайфун» зыфIаща ебгъэрыкIуэныгъэм, Москва къэубыдыным теухуам, щIадзащ.
1946 гъэм Нюрнберг трибуналым нацист щIэпхъаджащIэхэм я судыр ищIащ.
1960 гъэм Налшык лэжьэн щыщIидзащ алэрыбгъу щащI «Горянка» фабрикэм.
1965 гъэм «СССР-м щIыхь зиIэ и кхъухьлъатэзехуэ», «СССР-м щIыхь зиIэ и штурман» цIэхэр ягъэуващ.
1967 гъэм дунейм щыяпэу хьэршым щызэпыуващ кхъухьитI. Ахэр тIури СССР-м ейт - «Космос-186»-мрэ «Космос-188»-мрэт.
1891 гъэм къалъхуащ совет математик, астроном, геофизик цIэрыIуэ, «Совет щIэнгъуазэшхуэ» япэ псалъалъэм и редактор нэхъыщхьэу щыта Шмидт Отто.
1895 гъэм къалъхуащ совет дзэ къулыкъущIэ, Совет Союзым и Маршал, Совет Союзым тIэунейрэ и ЛIыхъужь Василевский Александр.
1917 гъэм къалъхуащ урысей театр режиссёр, УФ-м и цIыхубэ артист, Урысейм и Къэрал саугъэтыр зрата Любимов Юрий.
1925 гъэм къалъхуащ совет актрисэ, СССР-м и цIыхубэ артисткэ Васильевэ Верэ.
1930 гъэм къалъхуащ США-м щыIэ Адыгэ Хасэм и лэжьыгъэм жыджэру хэт, егъэджакIуэ Хьэвжокъуэ Маждэ.
1947 гъэм къалъхуащ Сирием шынагъуэншагъэмкIэ и къарухэм я генерал-полковник, политик, жылагъуэ лэжьакIуэ Абазэ Уэлид.
1952 гъэм къалъхуащ КъБР-м щIыхь зиIэ и журналист, публицист, «Кабардино-Балкарская правда» газетым и редактор нэхъыщхьэу щыта Мэз Сусаннэ.
1994 гъэм къалъхуащ урысей гимнасткэ, Олимп Джэгухэм тIэунейрэ я чемпионкэ хъуа, дыжьын медалу тIурэ жэз медалу щырэ абыхэм къыщызыхьа, дунейм щэнейрэ щытекIуа, нэгъуэщI ехъулIэныгъэ куэди зиIэ Мустафинэ Алия.

Дунейм и щытыкIэнур

«pogoda.yandex.ru» сайтым зэритымкIэ, Налшык пшэр техьэ-текIыу щыщытынущ. Хуабэр махуэм градус 20 - 21-рэ, жэщым градус 11 - 13 щыхъунущ.

Лъэпкъ Iущыгъэ:

Дыгъужьым мэл щихькIэ зыфIихьым хуеплъэкIыжыркъым.

Зыгъэхьэзырар ДЖАТОКЪУЭ Марьянэщ.
Поделиться:

Читать также:

23.04.2024 - 09:45 НОБЭ
22.04.2024 - 15:50 НОБЭ
19.04.2024 - 16:23 НОБЭ
18.04.2024 - 16:13 НОБЭ