Баш зэпекъу (мас-рестлинг) якут лъэпкъ зэпеуэр ди деж зэгуэр къэсу, адыгэ бзылъхугъэр абы дуней псом щыцIэрыIуэ ищIыну хэт и гугъэнт?! КъуэщIысокъуэ Кристини нэхъапэм и пщIыхьэпIи къыхэхуэу щытагъэнукъым къэралми Европэми абыкIэ щынэхъ лъэщ хъууэ Дунейпсо кубокым щIэбэныну къыхуихуэну.
Мас-рестлингыр дэтхэнэ зыри зыхэтыфыну зэпеуэ къызэрыгуэкIщ: баш кIэщI цIыкIу и бгъуагъымкIэ зэпаубыдри, цIыхуитIыр щысу зэпокъур. ТекIуэр и хьэрхуэрэгъур и лъэныкъуэмкIэ къэзылъэфырщ е башыр адрейм IэщIэзычырщ. А зэхьэзэхуэ лIэужьыгъуэм илъэсищэ Iэджэ къикIуами, европей зыплъыхьакIуэхэр япэу щытетхыхьар епщыкIубланэ лIэщIыгъуэращ. Якутхэр абы зэреджэр «мас-тардысыы»-т (баш зэпекъу), арщхьэкIэ инджылызхэм я деж нэса, зэрызэпеуэну хабзэхэр дунейпсо мардэм ирагъэзэгъа иужькIэ, «мас-рестлинг» ящIащ, иужь псалъэр, а мыхьэнэ дыдэ зиIэ езыхэм яймкIэ яхъуэжри. 2003 гъэм ар спорт зэхьэзэхуэхэм я Урысейпсо реестрым хагъэхьащ икIи ди къэралым и щIыпIэ куэдым абы зыщиужьын щIидзащ.
… 2015 гъэм и мазаем (февралым) Краснодар щекIуэкIырт къарур къыщагъэсэбэп спорт лIэужьыгъуэхэмкIэ фестиваль. Къэбэрдей-Балъкъэрым пауэрлифтингымкIэ и командэ къыхэхар абы ишат а федерацэм и тхьэмадэ Гъубж БетIал. Утыкухэм ящыщ зым щекIуэкIырт мас-рестлингымкIэ зэхьэзэхуэ. Апхуэдэ зэпеуэм зыкIи зыхуамыгъэхьэзыра пэтми, тегушхуэри, хыхьащ. Арати, ди щIалэхэм ящыщ Бэрбэч Хъусен дыжьын медалыр зыIэригъэхьащ.
Фестиваль нэужьым абы кърикIуахэм щытепсэлъыхьыжым, дауи, и гугъу ящIащ мас-рестлингым. Апхуэдэ зэпеуэм хэта ди щIалэхэм ар хуабжьу ягу ирихьат икIи хэхауэ зыхуагъэсэну я нэ къыхуикIырт. Егупсысащ а Iуэхур зэребгъэкIуэкI хъуну щIыкIэм икIи лэжьыгъэр зэщIэзыгъэуIуэну КъБР-м Мас-рестлингымкIэ и федерацэ къызэрагъэпэщащ.
А илъэс дыдэм и щэкIуэгъуэм (ноябрым) Къэбэрдей-Балъкъэрым и япэ чемпионат а спорт лIэужьыгъуэмкIэ ирагъэкIуэкIыну яхузэфIэкIащ. Абы кърихьэлIащ цIыхуищэм щIигъу. КъыкIэлъыкIуэу Урысей Федерацэм и чемпионатым япэ дыдэу зыкъыщагъэлъэгъуащ икIи КъуэщIысокъуэ Кристинэрэ Мысостышхуэ Ислъамрэ а зэхьэзэхуэм домбеякъ медалхэр къыщахьащ. ИужькIэ къэралым и гуп къыхэхам хэту Дунейпсо кубокым щIэбэнащ. Абы Кристинэ ещанэ увыпIэр щиубыдащ.
Апхуэдэ ехъулIэныгъэ инхэр псынщIэу зыIэрызыгъэхьа хъыджэбзыр илъэс ирикъуатэкъым а спорт лIэужьыгъуэм зэрыдихьэхрэ. Зи сабиигъуэм и бгъэ къупщхьэхэм сколиоз иIэу къахута ныбжьыщIэр, дохутырхэм я чэнджэщкIэ, псы есыным хагъэхьащ. Ар апхуэдизкIэ къехъулIати, мыгувэу спортым и мастерым и кандидат хъуащ, къищынэмыщIауэ, Къэбэрдей-Балъкъэрым пятиборьемкIэ и гуп къыхэхам ираджащ.
Утыкушхуэ ихьа КъуэщIысокъуэ Кристинэ пщIэрэ щIыхьрэ абы къыщилэжьащ. Гуимыхужщ 2016 гъэм Налшык къыщызрагъэпэща урысейпсо зэхьэзэхуэр. Къэбэрдей-Балъкъэрыр дэнэ къэна, Кавказ Ищхъэрэ федеральнэ щIыналъэм мас-рестлингымкIэ и япэ дыдэ зэпеуэ инт ар.
«Кавказым и кубок» зыфIаща зэхьэзэхуэм и пэ къихуэу ди республикэм къызэрыхах зэIущIэхэр щрагъэкIуэкIат. Абы щаубзыхуат КъБР-м и командэ къыхэхар. Ар хэтащ Урысей Федерацэм и чемпионатым, ауэ ехъулIэныгъэшхуэхэр зэкIэ псоми къахуэхьакъым. Зэпеуэм ягъэкIуа спортсмен пщыкIущым ящыщу КъуэщIысокъуэ Кристинэ и закъуэщ къыхэжаныкIар. Дыжьын медалыр зыIэригъыхьэри, къэралым и етIуанэ командэ къыхэхам ар хагъэхьащ. ИужькIэ абы дэщIыгъуу Европэм и чемпионатым кIуэри, дыщэр иIыгъыу къигъэзэжащ. Ар нэхъ зыубгъуауэ зытепсэлъыхьыпхъэщ.
Куржым и Батуми къалэм 2016 гъэм и гъэмахуэм щызэхуэсат къэралипщIым я спортсмен 80-м щIигъу. Абыхэм ирагъэкIуэкIащ мас-рестлингымкIэ Европэм и чемпионат. Килограмм 85-м нэс зи хьэлъагъхэм я зэпеуэм и кIэух зэIущIэм КъуэщIысокъуэ Кристинэ зэрызэпекъу башыр Германием къикIа Оллеш Мартинэ къыщыIэщIичри, дыщэ медалыр зыIэригъэхьащ.
- Хамэ къэралхэм утыку ущихьэкIэ мыхьэнэшхуэ иIэщ, апхуэдэ зэхьэзэхуэхэм нэхъапэм узэрыхэтам, - жеIэ Кристинэ. - Сэ илъэс етIуанэ хъуауэ зэпеуэ иным срихьэлIэт, 2015 гъэм Дунейпсо кубокым сыщIэбэныну къысхуихуати. Арауэ къыщIэкIынущ нэхъ тегушхуауэ сыщIыщытари. Пэжщ, си хьэрхуэрэгъуу щытахэм ящыщауэ Батуми нэкIуар Польшэм щыщ Корыцкэ Агнешкэ и закъуэт. Илъэс ипэкIэ сызэрытекIуам хуэфэщэн жэуап иритыжыну ар хущIэкъуащ икIи ерыщу къыспэщIэтащ. АрщхьэкIэ, аргуэру сефIэкIащ: япэм 2:1-уэ хэзгъэщIамэ, иджы 2:0-у. Финалым къыщыспэщIэхуар нэмыцэ цIыхубз Iэчлъэч Оллеш Мартинэт. И ныбжьыр илъэс щэ ныкъуэм щIигъуами, ар хуабжьу къарут.
КъуэщIысокъуэ Кристинэ и лъагапIэ нэхъ ин дыдэм абы щыгъуэм нэсащ, Европэм и чемпион хъури. Ди хъыджэбзым зи щIыхьыр ихъума Урысей Федерацэм и командэ къыхэхам Батуми щыIа зэпеуэм япэ гуп увыпIэр къыщихьащ, хэгъэрейхэмрэ украинхэмрэ иужь къринэри.
2016 гъэм кърикIуахэм хэплъэжа иужькIэ, Урысей Федерацэм Мас-рестлингымкIэ и федерацэм КъуэщIысокъуэ Кристинэ илъэсым и спортсменкэ нэхъыфIу къилъытащ. Ар хуабжьу пщIэшхуэт, нэхъапэм зэи димыIауэ.
КъыкIэлъыкIуэ 2017 гъэри хуабжьу хуэугъурлащ Кристинэ. Урысей Федерацэм и чемпионатым къыщыхэжаныкIри, Къардэн Тимур, Бижо Алим, ЛIыгъур Мурат, Сулеймановэ Фаридэ, Кайгермазовэ Кристинэ, Жашуевэ Оксанэ сымэ ядэщIыгъуу къэралым и командэ къыхэхам хэхуащ икIи Дунейпсо кубокым и Iыхьэхэм хэтащ.
2018 гъэм и пэщIэдзэм, хабзэ хъуауэ, «Кавказым и кубок» зэхьэзэхуэр ирагъэкIуэкIащ. Мыгувэу, накъыгъэм (майм) и 25-28 махуэхэм, Кавказ Ищхъэрэми Къэбэрдей-Балъкъэрми мас-рестлингым и пщIэр къыщызыIэта Iуэхугъуэ къэхъуащ - Налшык щызэхэтащ Урысей Федерацэм балигъ цIыхухъухэмрэ цIыхубзхэмрэ я чемпионат.
Ди къэралым и щIыпIэ 38-м щыщ спортсмен 200-м нэблагъэ абы кърихьэлIат. Зэхьэзэхуэм бжьыпэр щиубыдащ КъуэщIысокъуэ Кристинэ.
Чемпионатым кърикIуахэм япкъ иткIэ ар Урысей Федерацэм и япэ командэ къыхэхам ирагъэблэгъащ. КъуэщIысокъуэ Кристинэ хэтащ дунейпсо чемпионатым, ауэ, ди жагъуэ зэрыхъущи, увыпIэфI къыхуэхьакъым.
АдэкIи зэхьэзэхуэ инхэр къыпэплъэрт адыгэ пщащэм, арщхьэкIэ къежьа уз зэрыцIалэм псори къызэтригъэувыIащ. Мыгувэу, коронавирусыр щхьэщыкIуэту, зэпеуэхэм зэрыщIадзэжынум псоми зыхуагъэхьэзыр. Къапщтэмэ, СНГ-м хэт къэралхэм я спорт зэхьэзэхуэхэр Къэзан щыIэнущ. Абы цIыху минитIым щIигъу кърагъэблэгъащ. Мас-рестлингымкIэ Урысей Федерацэм и командэ къыхэхар игъэхьэзырыну и пщэ къралъхьащ ди лъахэгъу Гъубж БетIал. Шэч къытетхьэркъым абы КъуэщIысокъуэми увыпIэфI зэрыщиубыдынум.
- Кристинэ зэфIэкI лъагэ зиIэ спортсмен лъэрызехьэщ, - жеIэ абы и гъэсакIуэ, КъБР-м мас-рестлингымрэ пауэрлифтингымкIэ и тренер нэхъыжь, «Кабардино-Балкарская правда» газетым и корреспонденту ди лэжьэгъу Токаревэ Наталье. – Ар щылъэщыр баш зэпекъум и закъуэкъым, атIэ щылъу хьэлъэ къэIэтынымкIи (пауэрлифтингымкIи) хуабжьу лъэрызехьэщ. Зэман дэкIмэ, тренер IэнатIэми хъарзынэу зэрыхэзэгъэнум шэч къытесхьэркъым.
Пасэу унагъуэ ихьа, бынитI игъуэта пэтми, зэхьэзэхуэхэм хэтыныр IэщIыб ищIакъым Кристинэ. Уеблэмэ, и ехъулIэныгъэ нэхъыщхьэхэр щызэригъэгъуэтар абы иужькIэщ. Спортыр я Iэпэгъущ и къуитIми. Ахэр узыншэу икIи къарууфIэу къохъур.
- Спортым ухэтыну гугъущ. Сыт щыгъуи зыбгъэсэн, пшхыр, ипфыр, зэрызыбгъэпсэхур мардэ пыухыкIам тетын хуейщ. Сабийхэр а псоми тебгъэтыну гугъущ икIи си къуэхэм ар ткIийуэ япэзубыдыркъым. Апхуэдэу щытми, зыIыгъыкIэ пыухыкIам тезгъэтщ - пщэдджыжь къэс сыхьэтихым къызогъэтэдж (тхьэмахуэ махуэм зы сыхьэткIэ нэхъ лейуэ согъэжей), пщыхьэщхьэм сыхьэтибгъум согъэгъуэлъыж. ТIури школакIуэщи, еджэнымкIи зыгъэсэныгъэмкIи сакIэлъымыплъу хъуркъым.
Тыншкъым унагъуэ зепхьэу спорт зэхьэзэхуэхэми сыт щыгъуи ухэтыну. А тIум языхэзри урикъуни! АрщхьэкIэ КъуэщIысокъуэ Кристинэ есащ къалэн куэд зэдихьыфрэ дэни щыпашэу. Ди гуапэщ адэкIи жыджэру и гъащIэр ирихьэкIрэ и ехъулIэныгъэшхуэхэмкIэ дэрэжэгъуэ къыдиту, Къэбэрдей-Балъкъэрми Урысей Федерацэми я пщIэр адэкIи иIэту дунейм тетыну.
