Макъамэбзэм и тхьэ Темыркъан Юрэ«Иджырей зэманым и дирижёр щэджащэ», «Макъамэбзэм и пащтыхь», «Дуней псом щыцIэрыIуэ дирижёр», «Дирижёр Iуэхум и тхьэ»…
Адыгэ щIалэщIэм и вагъуэр япэу къыщыблар 1966 гъэм и дыгъэгъазэ мазэм и кIэхэм хуэзэущ. Абы щыгъуэщ музыкантышхуэ хъунум бгъэдэлъ зэ-чийм гу къыщылъатар - дирижёрхэм я ЕтIуанэ союзпсо зэхьэзэхуэм и япэ саугъэтыр Юрэ къратауэ щытащ. «Япэу 1938 гъэм щыIа мыпхуэдэ зэхьэ-зэхуэмрэ мы иджы екIуэкIамрэ я зэхуаку чэмышхуэ щымыIэу илъэс щэщI дэлъщ, - «Правда» газетым, 1966 гъэм дыгъэгъазэм и 26-м къыдэкIам, щитхащ зэхьэзэхуэм и къызэгъэпэщакIуэ комитетым и унафэщIу щыта композитор цIэрыIуэ Кабалевский Дмитрий. - А зэманым къриубыдэу ди совет дирижёр еджапIэм зиужьащ, лъагэу зиIэтащ, ехъулIэныгъэщIэхэри къихьащ». Мазэ псо нэблагъэкIэ екIуэкIат ЕтIуанэ союзпсо зэхьэзэхуэр. Абы хэтащ ди къэралышхуэм и республикэхэм, областхэм, крайхэм, къалэхэм къикIауэ цIыху 48-рэ. Абыхэм ящыщу цIыхуищым щIыхь тхылъхэр хуагъэфэщат - Кахидзе Джансуг (Тбилиси), Кожухарь Владимир (Киев), Ефимов Юрий (Минск), Ленинград дэт консерваторием и аспирант Темыркъан Юрэ япэ саугъэтыр зэдэарэзыуэ къратащ. Абы щыгъуэм нэгъуэщI саугъэтхэмкIэ ягъэпэжащ Нартсанэ (Кисловодск) и симфоническэ оркестрым и дирижёр нэхъыщхьэ Тюлин Даниил, Алма-Ата дэт оперэ театрым и дирижёр нэхъыщхьэ Мансуров Фуат, Ленинград щыIэ консерваторием и студент Симонов Юрий сыми. «Правда» газетым и номер зи гугъу тщIам Кабалевский Дмитрий мыпхуэдэу къыщыхигъэщащ: «Темыркъан Юрэ псом хуэмыдэжу и зэфIэкIыр наIуэу къыщигъэлъэгъуащ Равель и сюитэ «Дафнисрэ Хлоерэ» жыхуиIэм. Зи гугъу тщIы сюитэм абы оркестрым музыкэм и къарур щызу щигъэлэжьам и мызакъуэу, а музыкэм къыпкърыкI нурыр къигъэлъэгъуэн хузэфIэкIащ. Абы зыхуэдэ щымыIэу фIыуэ къигъэлъэгъуащ Шостакович и Япэ симфониер, еплъ-едаIуэхэм я деж Iэзэу нихьэсащ мы лэжьыгъэ хьэлэмэтым къызэрыгуэкIыу щымыт щIалагъэу хэлъри, иужьрей Iыхьэхэм щIэгъэбыда мыхьэнэри. Шостакович и симфонием и купщIэр кърихьэлIахэм я деж нихьэсащ». А щIыкIэм тету Темыркъан Юрэ зэман кIэщIым музыкэр фIыуэ зылъагъу жылагъуэм хэз хъуащ, нэгъуэщI къэралхэми къыщацIыхуащ. Дуней псом симфоническэ оркестр нэхъ ин дыдэу тетхэм я дирижёру абы къэрал Iэджэми и концертхэр щитащ. Зэкъым, тIэукъым Темыркъаным и зэфIэкIыр Америкэм и Штат Зэгуэтхэм, Японием, Испанием, Франджым, Австрием, Скандинавием и къэралхэм, Болгарием, Инджылызым, Италием, ФРГ-м, Ираным, Канадэм, Польшэм, Чехием, Югославием, Мексикэм, Израилым, нэгъуэщIхэми зэрыщигъэлъэгъуар. А щIыпIэхэм къыщыдэкI газетхэмрэ журналхэмрэ къытрадза тхыгъэхэм къахощ музыкант ныбжьыщIэм зэфIэкIышхуэ зэрыбгъэдэлъыр, оркестрым шэрыуэу зэрыдэлажьэр. ИлъэситI дэкIа нэужь, ленинграддэсхэм Москва щата концертым цIыхухэр къызэщIиIэтат. «Дирижёрми оркестрми Iэзагъышхуэ дагъэлъэгъуащ. Зыхуэдэ щымыIэт оркестрым и зэщIэжьыуэр. Зым адрейр щыщIихъумэ къэмыхъуу, дэтхэнэ зы макъ «налъэ» цIыкIури зыхыуагъэщIэн яхузэфIэкIырт. Ритм хьэлэмэтыщэ щIэтт езы оркестрым. Псори икъукIэ къабзэу зэдэIурт», - итхыгъащ абы щыгъуэ «Музыкальная жизнь» журналым (№7, 1973 гъэ).А илъэс дыдэм Ленинград и артистхэр щыIащ Нидерландхэми, Норвегиеми, Швециеми, Даниеми, Финляндиеми. Дэни щата концертхэр зэпэщт. Къэрал музыкэ гъуазджэм зегъэужьыным щиIэ фIыщIэм папщIэ Темыркъан Юрэ «Урысей Федерацэм щIыхь зиIэ и артист» цIэ лъапIэр къыфIащ. А гъэ дыдэм абы къыкIэлъыкIуащ саугъэт лъапIи - музыкант цIэрыIуэм 1968 - 1970 гъгъ. ита концертхэм щхьэкIэ къыхуагъэфэщащ УФ-м Глинкэ и цIэкIэ щат Къэрал саугъэтыр. ИлъэситI дэкIри, аргуэру зы гулъытэ къыхуащIащ - Къэбэрдей-Балъкъэр Республикэм и цIыхубэ артист ящIащ. А гъэм и иужьрей махуэхэм Москва и Театр Иным щагъэлъэгъуащ Щедрин Родион и «Мертвые души» оперэр. Зыхуэдэ щымыIэ жыхуаIэм ещхьу фIыуэ щытащ спектаклыр. Композитор Хренников Тихон «Правда» газетым мыпхуэдэу щитхыгъащ а гъэм мэкъуауэгъуэ мазэм и 10-м: «Куэду зэхэтт «Мёртвые души»-м и партитурэр. А псор зэдэу, зэуIу щIыныр зыхузэфIэкIынкIэ хъунур Iэзагъышхуэ зыбгъэдэлъ дирижёрт, Темыркъан Юрэ ар къехъулIащ хорымрэ оркестрымрэ ядригъэкIуэкIа лэжьыгъэшхуэм и фIыщIэкIэ. Уздеплъ-уздедаIуэм гу лъыптэрт абы иунэтI артистхэр тыншу зэрыджэгум, уэрэд зэрыжаIэм». Темыркъан Юрэ и концертхэм 1978 гъэм Алыджым щыщIидзащ - Афинхэм щекIуэкIащ совет музыкэм и тхьэмахуэ. Кировым и цIэр зезыхьэ академическэ театрым игъэлъэгъуащ Прокофьев Сергей и «Зауэмрэ мамырыгъэмрэ», Петров Андрей и «Пётр I» оперэхэр. Ахэр зэрекIуэкIам щытхъуу тхыгъэхэр къытрадзащ абы къыщыдэкI «Вима», «Врадини», «Ризоспастис», «Неа», «Македония», «Акрополис», «Салоникхэр» газетхэм. «Маэстрэ Темыркъаным оркестрым и лэжьыгъэр телъыджэу еунэтI, Iэмэпсымэхэр Iэзэу игъэлажьэкIэрэ, абы артистхэм я мызакъуэу, театреплъхэри ирегъэдаIуэ, хьэщыкъ ещI», - итхащ «Вима» газетым. СССР-м и цIыхубэ артисткэ Архиповэ Иринэ жиIащ: «Мы спектаклым и гугъу щыпщIкIэ, псом япэу и цIэ къиIуэн хуейщ ар зыгъэува, режиссёр Темыркъан Юрэ. Ар оперэм щIэрыщIэу хэплъэжри, художественнэ и лъэныкъуэкIэ щIэуэ къызэIуихыжащ. СызэрыцIыкIурэ сызыщыгъуазэ музыкэм сызыпэмыплъа дахагъэ дэслъагъужащ». СССР-м и цIыхубэ артист, композитор щэджащэ Щедрин Родион: «Сэ апхуэдизкIэ гъэщIэгъуэн, телъыджэ сщыхъури, сыкъигъэуIэбжьащ спектаклым, музыкэм и гуакIуагъэм, Темыркъаным и зэчийм сатхьэкъуащ. Юрэ классикэм иджырей цIыхум и нэкIэ щIэрыщIэу къеджэжри, зэманым и сабэ абы трихьар тригъэкъэбзыкIащ. ЩIэщыгъуэу, щIэрыщIэу Iужащ оперэр. КIэ зимыIэ дахагъэрэ щIэщыгъуагъэрэ хилъэгъуащ абы музыкантышхуэм».
Поделиться:
Читать также:
14.04.2024 - 10:54 →
Куэд къэзымыгъащIэу куэд зылэжьа
10.04.2024 - 12:00 →
ЕгъэджакIуэр ящыгъупщэркъым
31.03.2024 - 09:22 →
Зыужьыныгъэм и лъагъуэм ирокIуэ
17.03.2024 - 11:10 →
Илъэс 40 гъуэгуанэ
17.03.2024 - 10:08 →
СурэтыщI, егъэджакIуэ
|