Шахмат тажым игъэбжьыфIа цIыхубзхэрШахматхэмкIэ цIыхубзхэм я дунейпсо чемпионатхэр 1927 гъэм щыщIэдзауэ ирагъэкIуэкI. Совет Союзыр щыIэхункIэ ди къэралым щыщхэм тепщэныгъэр абы зэи щаутIыпщакъым. СССР-р лъэлъэжа иужькIэ зэ закъуэщ Урысей Федерацэм шахмат тажыр цIыхубзхэм къыщыхуахьыфар – гуапэщ ар Къэбэрдей-Балъкъэрым и къалащхьэ Налшык къызэрыщыхъуар. Иджы бжьыпэр нэхъ зыIыгъыр Китайм и шахматисткэхэращ. Нобэ щыгъуазэ фыхуэтщIынщ цIыхубзхэм ящыщу нобэр къыздэсым дуней псом и чемпион хъуа цIыху 16-м. Зыми химыгъэщIэфауэ дунейм ехыжа Менчик Менчик Верэ Урысей империем и къалащхьэм 1906 гъэм къыщалъхуами, и адэр чехт, и анэр инджылызт. Шахмат джэгун Мэзкуу щызэригъэщIащ и ныбжьыр илъэсибгъум иту. 1921 гъэм и адэ-анэм дэщIыгъуу Инджылызым Iэпхъуащ икIи зэхьэзэхуэ зэмылIэужьыгъуэхэм хэту хуежьащ, мыгувэуи къэралым пашэныгъэр щиубыдащ. 1927 гъэм Лондон щекIуэкIа шахматхэмкIэ япэ дунейпсо чемпионатым шэч къызытумыхьэн текIуэныгъэ къыщихьащ, и хьэрхуэрэгъур пщIэнейрэ хигъащIэри. Зэхьэзэхуэ куэдым (Германием, Чехием, США-м, Польшэм, Швецием, Аргентинэм, Голландием) и шахмат тажыр щихъумащ икIи, зыми къыхимыгъэщIауэ, 1944 гъэм дунейм ехыжащ, фашистхэм Лондон бомбэхэр щыхадзэм къытехуэри. Зауэ нэужь лъэхъэнэм ШахматхэмкIэ дунейпсо зэпеуэхэр щызэхаублэжар ЕтIуанэ дунейпсо зауэр иухри, абы къихьа насыпыншагъэхэр мащIэу ягъэкIуэдыжа иужькIэщ. 1949 гъэм Мэзкуу щызэхэта чемпионатым щытекIуащ совет шахматисткэ Руденкэ Людмилэ. ИлъэсиплI дэкIри, шахматхэмкIэ ещанэ дунейпсо чемпион хъуащ Быковэ Еленэ. КъыкIэлъыкIуа илъэсипщIым абы шахмат тажыр щыIащIахар зэ закъуэщ. 1956 - 1958 гъэхэм еплIанэ дунейпсо чемпионкэу щытащ нэгъуэщI ди хэкуэгъу Рубцовэ Ольгэ. АдэкIэ куржы (грузин) шахматисткэхэм я тепщэныгъэм щIидзащ. Куржыхэм я тепщэныгъэ 1962 гъэм щыщIэдзауэ 1991 гъэ пщIондэ ШахматхэмкIэ дунейпсо чемпиону щытар Куржым щыщ цIыхубзхэращ. Япэ илъэс пщыкIухым шахмат тажыр зэрихьащ Гаприндашвили Нонэ, къыкIэлъыкIуэ илъэс 13-м - Чибурданидзе Майе. Китай бзылъхугъэхэм я зэфIэкI иныр Цзюнь Се шахмат пащтыхьу пIалъитIкIэ щытащ: 1991 - 1996, 1999 - 2001 гъэхэм. Шахмат чемпионыгъэр абы 1996 гъэм Полгар Жуже зыIэщIригъэхащ, арщхьэкIэ илъэсищ нэхъ дэмыкIыу дунейм щынэхъ лъэщ хъужащ, Венгрием щыщ шахматисткэм и тажыр ихъумэжыну зэрыхуэмеям къыхэкIыу. Къэбэрдей-Балъкъэрыр зыхуэугъурла Костенюк Урысей Федерацэм и шахматисткэхэм ящыщу иджыри къэс дунейпсо чемпионкэ хъуфар Костенюк Александрэ и закъуэщ. 2008 гъэм ар ефIэкIащ Ифань Хоу икIи ЩIы хъурейм щынэхъ лъэщу ягъэIуащ. АдэкIэ дыдейхэр хэмыту 2010 гъэм щыщIэдзауэ Урысей Федерацэм и цIыхубзхэр шахмат тажым пэгъунэгъуи хъуакъым. ЯпэщIыкIэ нэхъ щIалэу дыдэу, илъэс пщыкIух фIэкIа иримыкъуауэ, дунейпсо чемпионкэ хъуащ Ифань Хоу. КъыкIэлъыкIуэу я насып къикIащ Украинэм щыщхэу Ушенинэ Аннэрэ Музычук Мариерэ. Абыхэм зэкIэлъхьэужьу 2012, 2015 гъэхэм шахмат тажыр зыIэрагъэхьащ.
Поделиться:
Читать также:
17.04.2024 - 12:56 →
Къапэлъэщын къахэкIакъым
17.04.2024 - 12:54 →
Медалиблым щыщу щыр дыщэу
16.04.2024 - 17:23 →
Зэныбжьэгъугъэр япэ ирагъэщу
15.04.2024 - 17:00 →
КIыщ Аслъэнбэч и дыщэхэм къыхегъахъуэ
15.04.2024 - 16:30 →
Сочэ къащыпоплъэ
|