Щомахуэ Хьэсэнбий и гуэлыр.
Ижь-ижьыж лъандэрэ адыгэ лъэпкъым къыдогъуэгурыкIуэ уэрэдымрэ пшыналъэ зэмылIэужьыгъуэхэмрэ, ауэ, ди жагъуэ зэрыхъунщи, иужьрей зэманым ди уэрэдми ди къафэ-пшыналъэми захъуэжащ. ШэсыпIэ сихьэфынущ ди къэбэрдей къафэхэм хуэдэ Кавказым ис адрей лъэпкъхэм зэрамыIамкIэ. Уэрэдыр уэрэд зыщIыжыр фащэрщ. Иджы ар зэдмыпэсыжу, ди уэрэдыр нэгъуэщIу тхуэпэну дыхэтщ.
Композиторымрэ уэрэдусымрэ зыкъым. Музыкэ щIэныгъэ зимыIэ, ауэ зи псэр ушэр, къыхуэмыгъэувыIэу зыгуэр зыусыр уэрэдусщ. Апхуэдэ IэщIагъэлI нэгъэсауэ щытащ ПащIэ Бэчмырзэрэ («Уэзы Мурат») Къэжэр Индрисрэ («ПыIэ гъуабжэ плъыфэ»). Абыхэм къапоувэ нотэр зымыцIыхуахэу Ахъмэт Щэлэуат («Сэрмакъ»), Уэдыжь Хъусен («ЛатIиф и уэрэд»), Пщынокъуэ БетIал («ПшынэщIыжым и уэрэд») сымэ. Зи цIэ къисIуахэм яхуэдэу уэрэдускIэ уеджэ хъунущ Щомахуэ Хьэсэнбии. Абы и щыхьэту сыкъыщIэувыфынум и щхьэусыгъуэ нэхъыщхьэр сызиредактору дунейм къытехьа «Уи гум сыкъэгъэкI» тхылъырщ. Абы уэрэд 20 итщи, дэтхэнэми я псалъэри макъамэри зейр Щомахуэрщ, жыпIэнурамэ, макъамэм хэлъ псэм и псалъэр поджэж! Абыхэм цIыхубэм къамыщтауэ зыри яхэткъым.
Сыту ди насыпт абы музыкэ щIэныгъэ иIамэ?! Ар лъэпкъым и цIыху нэсщ, зы къудамэ дахэ тхьэмпэбэу къыдэжамэ - ар Хьэсэнбийщ.
Тхьэм и фIыщIэкIэ, профессио-нальнэ композиторхэри диIэщ. Сыт и уасэ Санкт-Петербург дэт консерваторэм и аспирантурэр къэзыуха Къэбэрдокъуэ Мурат хуэдэ уи лъэпкъым къыхэкIыну! IэщIагъэлI нэс хъуа адыгэ щIалэмрэ уэрэдус Щомахуэ Хьэсэнбийрэ лъэпкъ щэнхабзэм, гупсысэ-кIэм, дуней еплъыкIэм и лъэныкъуитIщ. Мурат иджыпсту сыт хуэдэ цIыхубэ макъамэри ети, дунейм трихьэфынущ, Щомахуэр утыку къихьэу утемыукIытыхьу адыгэ уэрэдыжьхэр хужыIэнущ. Хьэсэнбий адыгэ уэрэдыжь куэд итхыжащ, абыхэм я тхыдэри едж, ахэр зэгъусэу зэрихъумэным яужь итщ. Лъэпкъым зыгуэр епхамэ, абы и уэрэдри и IуэрыIуатэри зэрызэхэщар Хьэсэнбий и псэм пхокI.
И лъэпкъым зы уэрэд нэхъ мыхъуми и Iупэм телъу къыхуигъэнамэ - ар уэрэдусщ. Хьэсэнбий и апхуэдэ уэрэд дапщэу пIэрэ цIыхум зэIэпахыр?! Языныкъуэхэм ар Щомахуэм ейуи ящIэркъым, ауэ, къызэрыхэбдзэу, къыбдежьуун щIадзэ. Ар насыпышхуэщ.
Макъамэм зыгуэр хэсщIыкIыу къызолъытэри, сэ къызэрызгурыIуэмкIэ, уэрэдыр уэрэд нэс хъун щхьэкIэ зыми емыщхьу къэгъэшыпIэ иIэн хуейщ. Ахэр Хьэсэнбий и уэрэдхэм хэлъщ нэрынэ-нэрынэу хэпхъауэ, зэщIэпщIыпщIэу.
ДжабитI зэхуакум дэс Зеикъуэ дыдэгъэхьи, мы дунейм псэ гуэр къуитамэ, умыусэнкIэ Iэмал имыIэу дахащэщ ар. АтIэми, сымаджэщым ущыкIуэкIэ джабэм ущыдэжым и деж узрихьэлIэ гуэл цIыкIуитIыр гъэщIэгъуэнкъэ? А щIыпIэр куэншыб идзыпIэти, Хьэсэнбий яфIигъэкъабзэри, зыгъэпсэхупIэ ищIащ, зэрыщыту и IэкIэ иухуащ. Мис ар дуней жэнэтщ, дуней жэнэт ухуеймэ. Iэпкълъэпкъ лэжьыгъэри акъыл лэжьыгъэри зыгуэрым зэдихьыфмэ - ар Щомахуэ Хьэсэнбийщ.
Хьэсэнбий хэхауэ пщIэ щIыхуэсщIыр сыт-тIэ? Зы макъамэ цIыкIу зыгуэрым иуцIырхъамэ, утыкум къолъадэри итщ - сэ сыкомпозиторщ, - жери, а псалъэм и купщIэр къыгурымыIуэми. Хьэсэнбий игъащIэм апхуэдэу къыжьэдэкIауэ зэхэсхакъым. Езыр цIыху щыпкъэщ, гъэсащ, адыгэлIщ, псэрылажьэщ. И гъащIэр дахэу, абы и псэр къыдэушэу дунейм тетщи аращ и уэрэдыр уэрэд щIэхъур. Мыр стхын хуейщ, жиIэу тIысхэм ящыщкъым ар, дахагъэ гуэрым егъэпIейтейри и псэр зэрихуэу аращ.
КъыгуэхыпIэ имыIэу ныбжьэгъу пэжщ. Абы и деж сокIуэри, а и жэнэтым сыхэсу псы макъым сыщIодэIу, дунейм и даущым сыходэIухь. Апхуэдэу дыщызэбгъэдэсым и деж и анэм и гугъу куэдрэ зэрищIыр си гуапэщ. Хьэсэнбий сэ схуэдэу фызабэкъуэщ, ауэ кIуэдакъым, гугъуехьым ипсыхь-ри, цIыху ищIащ, арагъэнщ и псэ дахагъэри къызыпкърыкIыр. Апхуэдэкъуэ зыгъэса анэм сыт хуэдэ уэрэдри хуэфащэщ, «Анэ» жыхуиIэ уэрэдри фIы дыдэу си ныбжьэгъум къехъулIауэ къызолъытэ.
Иухуа щIыпIэ дахэм нэхърэ нэхъ дахэж и дунейм Хьэсэнбийрэ абы и щхьэгъусэ Фузэрэ хапIыкIащ я бынхэри абыхэм я быныжхэри. Даущ тIысыпIэщ Хьэсэнбий и лъахэр икIи арагъэнщ ар къуршми жьыми щIыщIэдэIуфыр, акъужь щабэу и макъамэхэри щIэгуакIуэр.
Си анэм жиIауэ фIыуэ слъагъу псалъэхэмкIэ сыхуохъуахъуэ: дэрэжэгъуэ, гукъыдэж, гуфIэгъуэ, узыншагъэ. Мис а Iэнэ лъакъуиплIыр Хьэсэнбий сытым дежи иIэну си гуапэщ. Игури и псэри зэта и лъэпкъым иджыри зы уэрэд дахэ нэхъ мыхъуми хуиусыну, гурэ псэкIэ фIыуэ илъагъу и къуэрылъху-пхъурылъху цIыкIухэм я гуфIэгъуэ илъагъуну Тхьэм жиIэ.
ХЬЭIУПЭ ДжэбрэIил,
КъБР-м и Къэрал саугъэтым и
лауреат, Урысей Федерацэм гъуазджэхэмкIэ щIыхь зиIэ
и лэжьакIуэ,
КъБР-м и цIыхубэ артист.
ГушыIэр зи гъащIэ дамэ Жэмыхъуэ CулътIан
Жэмыхъуэ СулътIан Мухьэмэд и къуэм (1927 - 1984) и гушыIэхэм щымыгъуазэ Зеикъуэ къыдэшыгъуейщ. Зи нэгур сыт щыгъуи зэлъыIухауэ щыта а лIы екIум узэрыхуэзэу япэу уигу къэкIырт: «Сыту пIэрэ иджы СулътIан къыскIэщIидзэнур?» - жыпIэу. Гуп яхэсмэ, я ныбафэр яIыгъыу псори игъэдыхьэшхырт, яхэмысмэ, и хъыбархэр зэпадзыжу яIуэтэжурэ, зэрыгъэнэжэгужэрт.
СУЛъТIАН и гушыIэхэр, ар щалъхуа къуажэм и гъунапкъэм икIри, ди республикэм и адрей жылагъуэхэми щызэлъащIысащ, «Жэмыхъуэ СулътIан жиIат» - жаIэу.
«Си ныбжьэгъухэм садэгушыIэнщ» жиIэу абы ямылей псалъэ е хъуэр гуэр къилъыхъуэртэкъым, атIэ кIуэрыкIуэм къыжьэдэкI дэтхэнэ и зы псалъэми гупсысэ щIэлът, адрейхэм ягу къэмыкI гуэрхэм езым псынщIэу гу лъитэрт.
Жэмыхъуэ СулътIан и гушыIэхэр адыгэбзэкIи урысыбзэкIи зэрыт тхылъ 2004 гъэм къыдэкIащ (хъыбар щитIым щIигъу). УрысыбзэкIэ зэзыдзэкIар Джэдгъэф Аслъэмырзэщ. Тхылъыр дунейм къытехьэным хэлIыфIыхьащ Жэмыхъуэ Хьисэ и къуэ Азрэталий. Абы ихуа хъыбархэр нэхъыбэу зытхыжар АбытIэ Хьэжмурат, Хъупсырджэн Хьэмидбий сымэщ.
Жэмыхъуэ СулътIан и гушыIэхэр сыт щыгъуи щIэ-щыгъуэщ, гукъинэжщ. Нэхъ иужьыIуэкIэ ятхыжахэм ящыщщ мы хъыбар кIэщIхэр.
* * *
Си ныбжьэгъур иривгъаплъэ
ЩIыхьэху ящIауэ унэ лъабжьэ зэтралъхьэрт. И ныбжьэгъур и гъусэу СулътIан къыщыIухьэм, мыващIэхэм ящыщ зым жиIащ:
- Ириплъэт, СулътIан, мы зэтетлъхьар захуэ хъуауэ пIэрэ?
И гъусэр нэ лъэныкъуэти, Жэмыхъуэр гушыIащ:
- Мы си ныбжьэгъум и нэр щIэукъуэнцIа хьэзырщи, ар иривгъаплъэ.
Нал бжьэдэлъу гъуэгум щхьэ утетт?
СулътIан машинэм дэсу лэжьапIэм кIуэрт. Гъуэгум тет и цIыхугъэ гуэрым Iэ къищIащ. АрщхьэкIэ ар къыхуэцIыхужатэкъыми, машинэр къигъэувыIакъым - а кърагъэкIых пащIэм хуэдэ игъэкIат. ИужькIэ щIалэм къыжриIэжащ къызэры-мыувыIар и жагъуэ зэрыхъуар. СулътIан жиIащ:
- Уэлэхьи, щIалэфI, зэхэзещхъуэн усщIамэ. Хэт ищIэнт нал бжьэдэлъу уэ гъуэгум утетыну?
Псоми йозэгъ
Iэнэм пэрыс гуэр ефэртэкъым, «фадэр къызэзэгъыркъым» жери. Ар щызэхихым, СулътIан абы жриIащ:
- Ар пэжкъым, щIалэ, аркъэм псори и зэхуэдэщ, нэфI-ней ищIыркъым, ар зэмызэгъи щыIэкъым. Уэрауэ къыщIэкIынущ абы емызэгъри, уезэгъынуи ухэмыт - уемыфэ! И гугъу умыщIмэ, абы уи гугъу зэи къищIынукъым…
Утыкум къыхуигъэщIа Хъупсырджэн Албэч
Урысей Федерацэм щIыхь зиIэ и артист, илъэс 25-м щIигъуауэ Музыкэ театрым и уэрэджыIакIуэ, «Бжьамий» ансамблым хэта, ди республикэм и мызакъуэу, щIыпIэ куэдым къыщацIыху Хъупсырджэн Албэч и макъыр зэ зэхэпхамэ, ар утыкум къыхуимыгъэщIауэ пхужыIэнукъым.
Албэч зэрымыщIэкIэ къыхихакъым IэщIагъэ хуэхъуар, атлетикэ хьэлъэми, волейболми, футболми дахьэхыр-ти, языхэзми фIыуэ хэзэгъэнут, ауэ духовой оркестрым хэту зызыгъэса щIалэм уэрэд жыIэныр и псэм нэхъ къищтащ.
Зэчий зыбгъэдэлъ цIыху лэжьакIуэм Iуэху дэпщIэну, сценэм удитыну сытым дежи тыншщ. Апхуэдэ щапхъэу Налшык дэт Музыкэ театрым щыIэ артистхэм къалъытэ Албэч, апхуэдэ пщIэр абы къилэжьащ и гуащIэмрэ и цIыху хэтыкIэ екIумкIэ. Ар оперэ, опереттэ, макъамэ спектакль куэдым хэтащ. Апхуэдэхэщ, псалъэм папщIэ, «Не прячь улыбку», «Травиата», «Риголетто», «Сильва», «Горянка», «Къамботрэ Лацэрэ» оперэхэр, «Летучая мышь», «Цыганский барон» опереттэхэр, нэгъуэщIхэри.
Хъупсырджэным тещIыхьауэ Музыкэ театрым спектакль щигъэуви щыIэщ, баритону театрым иIэр Албэч и закъуэщи.
Зеикъуэ къуажэм щыщ щIалэм дагъуэншэу къохъулIэ адыгэ уэрэдхэри. Ар зыхэта «Бжьамий» ансамблым и гъусэу къэрал Iэджэм концертхэр щату къыщакIухьащ.
Сыт хуэдизу уи IэщIагъэм фIыуэ хыумыщIыкIми, уи дуней тетыкIэр цIыхухэм я гум дэмыхьэмэ, фIыуэ къыпхущытыну, пщIэ къыпхуащIыну ущIыщыгугъын щыIэкъым. Албэч цIыхухэм фIыуэ къызэралъагъум наIуэ къещI абы хабзэ, нэмыс зэрыхэлъыр, цIыху хэтыкIэ зэрищIэр.
Истэпан Залинэ.
ДжэгуакIуэ лIыжьищ - Сыжажэ Къылъшыкъуэ, Щоджэн Iэсхьэд, Къазий Мамышэ
ЦIыхухэм дэрэжэгъуэ ирату, я гуфIэгъуэр ягъэдахэу, я гузэвэгъуэр дагъэпсынщIэу Зеикъуэ дэсащ Сыжажэ Къылъшыкъуэ, Щоджэн Iэсхьэд, Къазий Мамышэ сымэ. Къылъшыкъуэ усакIуэт, накъырапщэ Iэзэт, Iэсхьэд уэрэд дахэу жиIэрт, шыкIэпшынауэт. Мамышэ пшынэ дыкъуакъуэр игъэбзэрабзэрт, пхъэцIычауэт. Адыгэ макъамэхэр, уэрэдыжьхэр а щым зыпащI щыIэтэкъым. Я мурад, я IуэхущIафэ, я дуней тетыкIэ зэтехуэри, зэгъусэ хъуат - зы ансамбль цIыкIут, зэкIэщIэпчынкIэ Iэмал имыIэу.
СЫЖАЖЭ Къылъшыкъуэ Аслъэнбэч и къуэр (1863 - 1945) джэгуакIуэ къудейм къыщымынэу, усакIуэ Iэзэт, и усыгъэхэр цIыхухэм гукIэ ящIэрт, газетхэм, тхылъхэм къытрадзэрт, радиокIэ къатырт, Iуэры-Iуэдзт, жьэнахуэт, гушыIэрейт, и ауаныр япэ иту, кIуэрыкIуэм тету усэ зэхилъхьэрт. Псалъэр Iэщэ жану къигъэсэбэпырт, захуагъэм, пэжым и телъхьэти, дэтхэнэ зыми хъуэр иридзыфырт, зригъэцIыхужрэ зыкъригъэщIэжу. Псалъэм папщIэ, жэщ къэрэгъулу зыхуэлэжьа приставым мурад ищIат Къылъшыкъуэ и улахуэр фIишхыну. АрщхьэкIэ уэрэд щыхузэхилъхьэм, гузавэри, абы щIыхуэр къритыжащ.
Сыжажэм лIыщIэн щыщIидзар Ашэбейщ (Малкэ), и усыгъэхэр цIэрыIуэ хъууэ щыхуежьари а лъэхъэнэрщ. Зэманыжьым мэкъумэшыщIэ тхьэмыщкIэхэм ятелъа гугъуехьым гу лъимытэу ар блэкIакъым, хуэшхыдащ:
Мы гъатхэ мыхъумыщIэм,
Сымаджэ щIыкIейм,
Мыгъэрей мэкъуншэм,
Шыншэ къэрэгъулым,
Мы удз къэмыкIым,
Фыз кIийрейм,
ДжэдыкIэ ныкъуэм,
Хьэтыкъ ныкъуищым -
А къомым сыкъелрэ,
Мэлыжьыхьым симыхьу
Накъыгъэм сытехьэмэ,
ТхьэлъэIушхуэ сщIыжынт…
Къылъшыкъуэ зэхилъхьа усэхэм ящыщщ «Пушкин», «Серго Орджоникидзе», «Зеикъуэ папщIэкIэ», «Налшык», «Бахъсэн и дыгъэ» зыфIищахэр. 1939 гъэм Сыжажэ Къылъшыкъуэ Москва яшэри «ЩIыхьым и Дамыгъэ» орденыр къратащ. Ар и бгъэм къыхилъхьащ Калинин Михаил.
Къылъшыкъуэ фIыуэ къицIыхурт Къалмыкъ БетIал, и ныбжьэгъуфIхэт ПащIэ Бэчмырзэ, Мечиев Кязим, нэгъуэщI цIыху цIэрыIуэхэри.
ДжэгуакIуэ Iэзэм и къуитху зауэм хэтащ. Абдурэхьмэн и закъуэщ псэууэ къэзыгъэзэжар. Ари, и адэм ещхьу, IуэрыIуэдзт. Адыгэ макъамэхэр фIыуэ илъагъурт, къэфакIуэ ансамблым хэтащ.
ЩОДЖЭН Iэсхьэд Тобий и къуэр (1849 - 1954) джэгуакIуищым я нэхъыжьт, ауэ нэхъыщIафэ тетти, фIыуэ зымыцIыхухэм, Iэнэ ягъэтIысын хуей хъуамэ, жьантIэр къыщыхуамыгъэфащэ щыIэт. Езыр сыт щыгъуи нэжэгужэт, гушыIэрейт, кIуэрыкIуэм усэбзэкIэ къохъурджэуэнут. Къуиблрэ пхъуищрэ иIащ. И щIалэхэу Ибрэхьимрэ Исмелрэ зауэшхуэм хэтащ, Ибрэхьим къигъэзэжакъым.
Iэсхьэд Iэзэу шыкIэпшынэ еуэрт, уэрэди дахэу жиIэрт. ГуащIэдэкIыр фIыуэ илъагъурт.
1914 гъэм Ригэ къалэм къикIыу Кавказым къэкIуа экспедицэм Зеикъуэ щитхыжауэ щытащ Сыжажэм, Щоджэным, Къазийм ягъэзащIэ «Сосрыкъуэ Тотрэш зэребэна» пшыналъэмрэ «Си къэшэн» уэрэдымрэ. Уэрэдыр жызыIэр Щоджэн Iэсхьэдщ. ИужькIэ «Мелодия» фирмэм ахэр зытратха пластинкэ къыдигъэкIащ.
КЪАЗИЙ Мамышэ Исхьэкъ и къуэр (1873 - 1952) Зеикъуэ джэгуакIуищым я нэхъыщIэт, цIыху пэжт, нэжэгужэт, нэмысышхуи зыхэлът. Мамышэ и къуитIри - Алыджыкъуи Хьэзизи - Хэку зауэшхуэм хэкIуэдащ. Алыджыкъуэ и къуэ Сенэ къэфакIуэ ансамблым хэтащ, адыгэ макъамэхэр фIыуэ илъагъурт, спортсмент. Адрей и щIалитIыр - Мухьэзрэ Ахьмэдрэ - егъэджакIуэщ.
Къазийм пшынэ дыкъуакъуэр игъэбзэрабзэрт, пхъэцIычми Iэзэу еуэрт, зыхэмызагъэ щымыIэу, IэпщIэлъапщIэт, и Iэпэм дыщэ къыпощ къыхужаIэрт. Гурыхуэт, илъэгъуар и нэгум къыщIэнэрт, зэхихар и гум къинэрт. Гъунэгъухэм яхуэгуапэт, зэрыхузэфIэкIкIэ защIигъакъуэрт.
Унагъуэр игъэпсэун щхьэкIэ, джэгуакIуэ къалэныр и IэщIагъэ нэхъыщхьэу щымытами, къуажэм зы гуфIэгъуи щекIуэкIыртэкъым Мамышэ ирамыгъэблагъэу. Ар нэгъуэщI жылагъуэхэми фIыуэ къыщацIы-хурт.
Къазий Мамышэ дунейм ехыжа нэужь, и пшынэ дыкъуакъуэр Ленинград яхьащ икIи а къалэм дэт музейхэм ящыщ зым ноби щахъумэ.
АБЫТIЭ Хьэжмурат.
Нэхущ Чэрим и вагъуэ
Къэбэрдей-Балъкъэр, Къэрэшей-Шэрджэс, Адыгэ, Ингуш, Осетие Ищхъэрэ - Алание республикэхэм я цIыхубэ, щIыхь зиIэ я артист, уэрэджыIакIуэ цIэрыIуэ Нэхущ Чэрим и уэрэдхэм куэд дыдэ дахьэх.
ФIэщщIыгъуейщ 90 гъэхэм къэунэхуа уэрэджыIакIуэм и уэрэдхэр зымыцIыху, ахэр фIыуэ зымылъагъу зы адыги дуней псом тебгъуэтэну. АдыгэбзэкIэ, адыгеибзэкIэ, абазэбзэкIэ, урысыбзэкIэ, осетиныбзэкIэ уэрэдхэр зыгъэзащIэ Нэхущыр нэхъыжьхэми щIалэгъуалэми ягу нос. Илъэс 25-рэ хъуауэ утыку ит уэрэджыIакIуэм ИлъэсыщIэм, цIыхубзхэм я махуэшхуэм ирихьэлIэу ит концертхэм цIыху куэд къезышалIэр абы хэлъ адыгагъэмрэ и лъэпкъым хуиIэ лъагъуныгъэ мыкIуэщIымрэщ. Къэбгъэлъагъуэмэ, Москва и «Крокус-Сити Холл» залышхуэм нэгъабэ концерт ин щитащ, лIэщIыгъуэ плIанэ хъуауэ утыку зэритым и щIыхькIэ. КъыкIэлъыкIуэу, Краснодар, Мейкъуапэ, Налшык, Черкесск, Владикавказ, Тырку Республикэм и Анкара, Къайсэр къалэхэм ехъулIэныгъэ инхэр къыпэкIуэу концертхэр щитащ. Ди щIыналъэм и мызакъуэу, ар щыцIэрыIуэщ адыгэхэр щыпсэу хамэ къэралхэми. Пшыхь гукъинэжхэр абы щригъэкIуэкIащ Сирием, Тыркум, Германием, Израилым, Голландием, Великобританием, нэгъуэщI щIыналъэхэми.
Адыгэ хабзэм, нэмысым щIапIыкIа Чэрим хьэл-щэн дахэ, дуней тетыкIэ екIу дыболъагъу. Аращ абы цIыхухэм пщIэ лей къыщIыхуащIыр. Нэхущым и уэрэдхэм купщIэ ящIэлъщ, адыгэбзэр, хабзэр, нэмысыр, бзэр хъумэным, нэхъыжьым пщIэ хуэщIыным цIыхухэр къыхураджэ, абыхэм едаIуэхэм я псэм дахагъэ, гуапагъэ къыщегъэуш. А псом къыдэкIуэу, Чэрим и творчествэм дихьэх, зи узыншагъэр мыщIагъуэ сымаджэхэм я Iыхьлыхэр къыщелъэIукIэ, кIуэурэ я гукъыдэжыр къеIэт. Апхуэдэу и утыку итыкIэр зигу дыхьэ нэхъыжьхэри гулъытэншэ ищIыркъым.
Нэхущым республикэм и макъамэ гъуазджэм хэлъхьэныгъэфI хуищIа, ехъулIэныгъэфIхэр зыIэригъэхьа, лъагапIэхэм дэкIуея пэтми, махуэ къэс и зэфIэкIым хигъахъуэ, зэпымыууэ зиужь зэпытщ. Чэрим Адыгэ Республикэм и Улапэ къуажэм щIыхь зиIэ и цIыхущ, Къандур Иззэт и цIэкIэ Иорданием щагъэува дунейпсо саугъэтым и лауреатщ, «Илъэсым и цIыху», нэгъуэщI саугъэтхэри къратащ. Къэбэрдей-Балъкъэрым щекIуэкIа «Илъэсым и уэрэд» фестивалым «УэрэджыIакIуэ нэхъыфI» цIэр къыщыхуагъэфэщащ. И уэрэдхэр щызэхуэхьэса альбом зыбжанэ зэкIэлъыкIуэу къыдэкIащ.
«Звёзды Северного Кавказа», «Рекламный калейдоскоп» журналхэр, «RONDE» сабий журналыр къыдэзыгъэкI «Амадеус» рекламэ агентствэм и унафэщI Къудей Фаридэ нэгъабэ къыдигъэкIащ «Черим: «Дарю добро» зыфIища тхылъыр. Ар тыркубзэкIэ иджыблагъэ Истамбыл дунейм къыщытехьащ.
Тхылъым къыхощ Нэхущым и сабиигъуэр лъагъуныгъэкIэ гъэнщIауэ зэрыщытар, ар макъамэм зэрыхуеджар, и адэ-анэм хабзэм, нэмысым зэрыщIапIыкIар, нэгъуэщIхэри. Чэрим и япэ егъэджакIуэ КIэм Людмилэ, КъБР-м щэнхабзэмкIэ и министр Къумахуэ Мухьэдин, Кавказ Ищхъэрэм ГъуазджэхэмкIэ и институтым и ректор Рахаев Анатолэ, и ныбжьэгъухэу, и лэжьэгъу артистхэу Гумэ Маринэ, Хьэрэдурэ Динэ, Сокъур Ольгэ, Даур Иринэ, Аслъэн Iэсият, Тхьэгъэлэдж Светланэ, Хъыжьрокъуэ СулътIан, Газаев Алим, Хьэцей Тимур, Бабыгуей Ларисэ, Нэхущым и творчествэр фIыуэ зылъагъу сурэтыщIхэм, егъэджакIуэхэм артистым теухуауэ жаIахэр тхылъым и напэкIуэцIхэм щызэкIэлъыхьащ. КъыдэкIыгъуэм хагъэхьащ Чэрим и унагъуэ архивым щыщу и адэ-анэм, и щхьэгъусэ Лианэрэ я бынхэу Ассанэ, Мурат, Салинэ, и лэжьэгъу, и ныбжьэгъу Лосэн Тимур, Сокъур Ольгэ, Гумэ Маринэ, и концертым кърихьэлIахэм я гъусэу траха сурэтхэр.
ТЕКIУЖЬ Заретэ.
Уэрэдус Къуэдзокъуэ Зое
Пшынауэ Iэзэ, уэрэдус Лосэн Тимур
Уэрэдус Жылау Арсен
Нэгумэ Шорэ и фэеплъыр.
Уэрэдус Iэзэ Согуэ Данил
Хъупсырджэн Албэч
Нэхущ Чэрим
КъБАССР-м щIыхь зиIэ и артисткэ Щоджэн Еленэ
Уэрэдус, усакIуэ Щомахуэ Хьэсэнбий
Пшынауэ Iэзэ БжьыхьэлI Аулинэ
Щоджэн Iэсхьэд, Сыжажэ Къылъшыкъуэ, Къазий Мамышэ. 1939 гъэ
Ещанэ курыт еджапIэр.
Сыту дахащэ ХьэтIохъущыкъуей Ипщэм и Iэшэлъашэхэр!
Зеикъуэ. Къэзанокъуэ Жэбагъы и фэеплъым деж.
