Мэздэгу адыгэхэм я псалъалъэ

Хъуэхъулъэщхьэблэ (Азэней) дэт члисэр

 

ТХЬЭГЪУШГЪУОР АДЫГЭБЗЭЩ ЗЭРЫДЖЭР

Бжордадэ – чыристан диным и щыхьэтыгъэхэм тету щIалэм е хъыджэбзым адэ пэлъытэ хуэхъум мэздэгу адыгэхэм ящыщу къэзакъ къуэшкIэ зэджэхэм аращ зэрахьэр.
Бжорнанэ – чыристан диным и щыхьэтыгъэхэм тету щIалэм е хъыджэбзым анэ пэлъытэ хуэхъум мэздэгу адыгэхэм ящыщу къэзакъ къуэшкIэ зэджэхэм аращ зэрахьэр.
Бжысэ – члисэм щекIуэкӀ дауэдапщэхэм щызэрахьэ сэ лӀэужьыгъуэщ, и пэри щимэу къыхэкӀыу, и кӀыри псыгъуэ кӀыхьу. УрысыбзэкIэ «копие» жыхуаӀэращ.
Гъыбжэ-тебжэ: гъыбжэ-тебжэу ягъэтӀылъыжащ: щоджэным и тхьэлъэӀури, цӀыхум гъы-бжэ макъри зэхэту дунейм ехыжар щыщӀалъхьэкӀэ, апхуэдэу жаӀэ. ПщӀэ иӀэу щӀалъхьэжащ, жыхуиӀэ мыхьэнэр хэлъщ.
Данэтепхъуэ – члисэм щекIуэкӀ дауэдапщэхэм щызэрахьэ щэкӀ тепхъуэщ, фоӀэпсымрэ фоӀэщӀэтымрэ я щӀыӀум трапхъуэу. УрысыбзэкIэ «покровцы» жыхуаӀэращ.
КӀуэдыжын – игъуэ нэмысу дунейм ехыжам и лӀэкӀэм аращ мэздэгу адыгэхэр зэреджэр.
Мыстхъалъэ – члисэм щекIуэкӀ дауэдапщэхэм щызэрахьэ хьэкъущыкъу лӀэужьыгъуэщ, щхьэтепӀэ иӀэу, къепхьэкӀ хъууэ ибгъухэмкӀэ къыхэкӀ хьэӀупэхэм псы ищӀауэ илъу. УрысыбзэкIэ «кадило» жыхуаӀэращ.
ТхьэгъуцӀицӀэ – тхьэгъушхэм макъ зэрырагъэщӀ гъущӀыкӀэ, урысыбзэкӀэ «колокольный язык» жыхуаӀэращ.
Тхьэгъуш бзэгу – еплъ тхьэгъуш бзэгум.
Тхьэгъуш уэхь – тхьэгъушым и лъащӀэм гъуанэ иӀэщ, тхьэгъуцӀицӀэр икӀрэ къеджэрэзэкӀын хуэдэу и щӀыӀукӀэ иӀэ фӀэгъэнапӀэм ихауэ. А фӀэгъэнапӀэр езыр тхьэгъуш тхьэкӀумэм илъэфа кӀапсэмкӀэ бгыкъум епхыжащ. ТхьэгъуцӀицӀэр зэрыкӀ гъуанэращ тхьэгъуш уэхькӀэ зэджэри.
Тхьэгъуш Ӏупэ – тхыпхъэхэр, Забурым щыщ усэ едзыгъуэхэр, тхьэлъэӀу зэхуэмыдэхэр зытратхэ тхьэгъуш нэз.
Тхьэгъушанэ – члисэхэм лъагэу дэщӀеяуэ къыбгъурыт ухуэныгъэщ, урысыбзэкӀэ «колокольня» жыхуаӀэращ.
Тхьэгъушбауэ – тхьэгъуштӀауэм нэхърэ нэхъ ин, зи щӀэжьыуэр нэхъ лъэщ тхьэгъуш лӀэужьыгъуэщ. УрысыбзэкӀэ «подзвонные колокола» жыхуаӀэращ. Тхьэгъушбауэхэм бжыгъэ пыухыкӀа яӀэкъым, члисэм и инагъымрэ и зэфӀэкӀымрэ елъытащ. Тхьэгъушбауэм къыпыӀукӀ макъыр тхьэгъушышхуэм и джэрпэджэж хуэдэщ, ар игъэдахэу, нэхъ лъагэу къызэщӀиӀэтэу.
Тхьэгъушгъуо – члисэм щекӀуэкӀ тхьэлъэӀу хуэӀухуэщӀэхэм цӀыхур къызэрыхураджэ тхьэгъушышхуэ. НэгъуэщӀуи «тхьэгъуш» жаӀэ. УрысыбзэкӀэ мы тхьэгъуш лӀэужьыгъуэм «благовестниккӀэ» йоджэ. Мэздэгу адыгэхэм я зы нанэ хъыбархэр къедгъэӀуэтэжу дыздэщысым, тхьэгъушауэ макъ къэӀуати, занщӀэу жор зытрищӀэжащи. Дэ ар дгъэщӀагъуэу дыщеплъым, къыпыдыхьэшхыкӀри, «фымыгъэщӀагъуэ, ди тхьэгъушгъуор адыгэбзэщ зэрыджэр», жиӀащ.
Тхьэгъушпкъо – тхьэгъушыр зыкӀэрыщӀа бгыкъу.
Тхьэгъуштокъу – тхьэгъуцӀицӀэм и пэм пыс щхьэ топым аращ зэреджэр. Тхьэгъуштокъум аранэ иӀэщ, тхьэгъушауэр тхьэгъушым Ӏэрыхуэу еуэн щхьэкӀэ кӀапсэ иращӀэу.
ТхьэгъуштӀауэ – тхьэгъушым нэхърэ фӀыуэ нэхъ цӀыкӀу, абы игъэӀу макъым щӀэжьыуэ къезыт, тхьэгъуш тхьэкӀумэм илъэфа кӀапсэкӀэ зэкӀэрыщӀа тхьэгъуш гуп. Зы кӀапсэ зэкӀэрыщӀам тхьэгъушищ-плӀы фӀэщӀауэ щытынкӀэ хъунущ. УрысыбзэкӀэ «зазвонные колокола» жыхуаӀэращ.
ТхьэнапэнатӀэ – тхьэнапэхэр зралъхьэ пхъэ зэӀулӀа, рамэ.
Тхьэнапэнэху – унэм и плӀанэпэ дыдэм лъагэу Ӏэтарэ абдеж щызэхэт тхьэнапэхэм къахэщ, я нэхъ иным апхуэдэу йоджэ.
ТхьэнапэӀэгу – тхьэнапэхэр зыдэт плӀанэпэ.
ФоӀэпс – члисэм щекIуэкӀ дауэдапщэхэм щызэрахьэ хьэкъущыкъущ, и теплъэкӀэ Ӏэгубжьэм ещхьу. УрысыбзэкIэ «потир» жыхуаӀэращ.
ФоӀэщӀэт – члисэм щекIуэкӀ дауэдапщэхэм щызэрахьэ хьэкъущыкъущ, и теплъэкӀэ шэщӀэтым ещхьу. УрысыбзэкIэ «дискос» жыхуаӀэращ.
Фохъуп – члисэм щекӀуэкӀ дауэдапщэхэм щызэрахьэ хьэкъущыкъущ, и теплъэкӀэ бжэмышх цӀыкӀум ещхьу. УрысыбзэкӀэ «лжица» жыхуаӀэращ.
ЧлисакӀуэ – члисэм щекӀуэкӀ дин хуэӀухуэщӀэхэм зыхэзымыгъэну кӀуэ, абы зэпымычу хэт цӀыху.
ЧлисэӀут – члисэм щӀэт щӀалэ цӀыкӀу ӀуэхутхьэбзащӀэ.
Щыт – члисэм щекIуэкӀ дауэдапщэхэм щызэрахьэ гъущӀхэкӀ хьэпшып гъэшащ, тӀууэ зэбладзрэ фоӀэщӀэтым щхьэщагъэувэу. Данэтепхъуэр фоӀэщӀэтым щытрапхъуэкӀэ, лъэмыӀэсын папщӀэ зэрахьэ Ӏэмэпсымэщ. УрысыбзэкӀэ «звездица» жыхуаӀэращ.
Ӏуж – члисэм щыщ зы Ӏыхьэщ, и кӀуэцӀымрэ пэӀущӀэмрэ я зэхуакум иту.

Къэзакъкъуий (Русское) дэт члисэр

 

Псалъалъэри сурэтхэри зейр ТАБЫЩ Мурат, «Адыгэ псалъэ» газетым и щIэныгъэ обозреватель.
Поделиться: