Уэшх фIыцIэм и щхьэусыгъуэр

ЩIыуэпсым девмыгъэгуауэ

Интернетым исхэр щIэгъэхуэбжьауэ топсэлъыхь Къэбэрдей-Балъкъэрым иджыблагъэ къыщешха уэшх фIыцIэм. Абы цIыхухэр ирогузавэ, зищIысымрэ ар цIыхум зэран зэрыхуэхъункIэ хъунумрэ щошынэ. Япэрауэ, зэхэгъэкIыпхъэщ уэшхыр зищIысымрэ ар къыздикIымрэ.

Тепщэчым псы тIэкIу ипкIэрэ махуэ зыбжанэкIэ щыбгъэтмэ, йокIуэдыкI. Ар дыдэращ псы ежэххэм, гуэлхэм, хыхэм, тенджызхэм къащыщIри – йокIуэдыкI. Псыр бахъэ мэхъури, хьэуам хошыпсыхьыж. Хьэуам хэту бахъэм зеIэт, щIыIэ хъуху. Бахъэр адэкIэ дэмыкIуеижыфу зэхуехусыж, ткIуаткIуэ мэхъури, уэшхыу къохыж. Уэшх хъун ипэ псы ткIуэпс цIыкIухэр пшэ мэхъу. Ауэ дэтхэнэ пшэри уэшх хъужыркъым, атIэ жьым ирехьэжьэри, жыжьэ гуэрым еху. А гъуэгуанэм хьэуа пщтыр щрихьэлIэмэ, пшэр аргуэру бахъэ мэхъуж. Хьэуа щIыIэ хуэзэрэ – ткIуэпсхэр нэхъ иныж мэхъу, пшэр къоуфIыцIри, хьэуам хуэмыIыгъыжу уэшх къошх.
Уэшхыр зэхуэмыдэу, ину, мащIэу, къепсэпсауэу, къошх. Ар зэлъытар ткIуэпсхэм я инагъыращ. ТкIуэпсхэр уэм къыщехкIэ бахъэ хуэзэмэ, уэшхыр нэхъ ин хъунущ.
Уэшхыр лIэужьыгъуэ зыбжанэу егуэш:
1. Къепсэпсауэр. Миллиметррэ ныкъуэрэ ­нэхърэ нэхъ ин мыхъуу ткIуэпс цIыкIухэр хуэму уафэм къыщелъэтэхкIэ, къопсэпсауэ жаIэ. Гъатхэмрэ бжьыхьэмрэщ ар нэхъ къыщыхъур.
2. Уэшхышхуэ, псыдзэ. Ар напIэзыпIэм щIедзэ, апхуэдэу напIэзыпIэми мэувыIэж, ауэ ину, уэру къошх, уафэгъуагъуэ къыщыдэкIуэ, уэ къыщыдех щыIэщ.
3. Уэлбанэ. Хыщхьэм щызэхуэсу, жьым кърихьэкIыурэ Iэгъуэблагъэхэм уэшхыу махуэ бжыгъэкIэ къыщошхыж. Бжьыхьэ уэшх, уэтIпсытI жыхуэтIэращ.
4. Бадзэуэшх. Уафэр пшэм щIихъумэну хунэмысу къыщIидзэрэ икIэщIыпIэкIэ увыIэж уэшх кIэщIым бадзэуэшхкIэ йоджэ. Апхуэдэхэм деж лэгъупыкъу уолъагъу, Iэгъэбэгухэр уэру къокI.
5. Уэшхрэ уэсрэ зэхэту бжьыхьэм е щIымахуэм къох. ЩIылъэм температурэр нолым нэхърэ щынэхъ лъагэрэ, уэгумкIэ щIыIэмэ, уэсу къежьар щIылъэм къыщыскIэ ткIуаткIуэ зэрыхъужым къыхокI ар.
6. Уэшхым и пIэкIэ мыл къыщехи щыIэщ. Ар нэхъыбэу къыщыхъур щIымахуэращ. ЩIыпIэ хуабэхэм къикI уэлбанэ пшэхэм къапих ткIуаткIуэр щIы щIыIэм къыщыскIэ мэщтри, и кум псы иту, и щхьэфэр тещтыкIауэ, хъурей цIыкIуурэ къох.
ЦIыхухэр зыгъэгузэва уэшх фIыцIэмкIэ къэдгъэзэжынщи, куэдым я гугъэщ ар предприятэхэм, заводхэм къаутIыпщ гъуэзхэмрэ кIэрыхубжьэрыхухэмрэ я Iэужьу. ИкIи пэжщ, узыщыпсэу щIыпIэм апхуэдэ завод щылажьэмэ, хабзэм къигъэув мардэхэм темытмэ, дауи, уэшхыр зэмыфэгъуу (гъуэжьу, плъыжьу, хужьу, удзыфэу, кхъуэщыныфэу) къехынущ. Щыхьэрым дэсхэм я щхьэр занщIэу хуэкIуэнущ «Гидрометаллург» ОАО-м. ЦIыхухэр абы къиутIыпщ Iугъуэ фIыцIэм иригузавэу иужьрей зэманым хабзэхъумэ IуэхущIапIэхэм зыхуагъазэ зэпыту къекIуэкIми, къикI щыIэкъым.
Псалъэм папщIэ, мазаем и 10-м Налшык къалэ щызэхэтащ «Гидрометаллург» Iуэхум игъэгузавэхэм я зэIущIэ. Абы зэрыщыжаIамкIэ, къалэдэсхэр хуейщ заводыр зэхуащIыжыну е къалэм дахыу цIыхум зэран щыхуэмыхъун щIыпIэ ягъэIэпхъуэну.
- «Гидрометаллургыр» зы илъэскъым, илъэситIкъым щIыуэпсым зэрегуауэр. Абы къиутIыпщ гъуэ­зыр цIыхум и тхьэмбылым зэритIысхьэм, пэ кIуэцIыр Iисраф зэрищIым, уз зэмылIэужьыгъуэхэр къызэригъэхъейм псори дыщыгъуазэщ. Iэмал имыIэу зэхуедгъэщIыну дыхущIэкъуркъым, дэ дызыхуейр - а IуэхущIапIэм и лэжьыгъэр узыншагъэмрэ щIыуэпсымрэ зэран яхуэмыхъуу къызэрагъэпэщынырщ. Иужь дыдэу ирагъэкIуэкIа къэхутэныгъэхэм къагъэлъэгъуащ узыншагъэмкIэ зэранышхуэ зыпылъ химие пкъыгъуэхэу кадмий, свинец, медь, цинк жыхуэтIэхэр мардэм нэхърэ пщIэнейкIэ нэхъыбэу заводым и Iэгъуэблагъэ хьэуам зэрыхэлъыр, - къралъхьащ зэIущIэм и къызэгъэпэщакIуэхэм, Инстаграмым щаIэ, цIыху мини 4-м нэс зи Iэ щIэдза напэкIуэцIым.
Заводыр мэлажьэ, къызэтрагъэувыIэну Iуэху зэкIи зэрахуэркъым. Махуищ ипэ ди щIыналъэм къыщеха уэшх фIыцIэри а Iуэхугъуэм ирапх цIыхухэм.
Уэшхыр зэрыфIыцIэм нэгъуэщI щхьэусыгъуи иIэнкIэ хъунущ. Псалъэм папщIэ, къэбэкъауэ (вулкан) къикIамэ, вагъуэиж къехуэхамэ, абы сабэрэ сахуэрэ къиIэтауэ хьэуам хэлъынкIэ хъунущ. КIэщIу жыпIэмэ, хьэуам хэлъ фIейр уэшхым къыхилъэсыкIыжу аращ. Си щхьэкIэ, дызытепсэлъыхь насыпыншагъэхэм хуэдэ зыгуэри иужьрей зэманым ди щIыналъэм къыщыхъуауэ сыщыгъуазэкъым. Къанэр зыщ - хабзэм къигъэув мардэхэм тету зы IуэхущIапIэ гуэрым и кIэрыхубжьэрыхухэр игъэкъабзэркъым!
Абы кърикIуэнкIэ хъунум дыщыгъуазэщ псори (щхьэц икIым къыщыщIэдзауэ узыфэ шынагъуэхэм щиухыжу). «ЦIыхухэм лэжьапIэ яIэн щхьэкIэ заводхэр щыIэн хуейщ», - жаIэнкIи хъунщ унафэщIхэм, щIыналъэм и экономикэр зэлъытар къыдгурымыIуэ я гугъэу. Зреужь,  ирефIакIуэ, ауэ я лэжьыгъэм кIэлъреплъ, щIыуэпсым, цIыхум зэран яхуэмыхъун хуэдэу.

Фырэ Анфисэ.
Поделиться: