Адыгэбзэм щыщщ
ЗилъэсыкIыжын – къэфэкIэ хабзэм щыщщ; хъыджэбзым щIалэр къыщыбгъурыжькуийм дежкIэ, абы зыкъыIэщIихыж хуэдэу зигъэджэрэзурэ къызэрыбгъурыфыкIыжым щхьэкIэ “зыкъыIэщIилъэсыкIыжащ”, жаIэ
КIуагъэжь – къыщич; зи ныбэр из хъуауэ шхыным зыкъомрэ зигу хуэмыкIуэж.
КIуэрыбэ – лъэсу куэд къэзыкIухь, лъэсу къэкIухьын зыфIэфI.
КIыщпэхь – жылэм дэсхэм Iуэхутхьэбзэ яхуэзыщIа гъукIэр ягъэфIэжын гухэлъкIэ зэрыхуэупсэм аращ зэреджэр. Ауэ тыныр гъукIэм ираттэкъым, атIэ кIыщыбжэм деж ягъэтІылъырти, къыщанэрт. КIыщпэхьыр нэхулъэр къызэкIэщIимытхъ щIыкІэ зыхуэщIапхъэм хуэщIэн хуейуэ апхуэдэут зэралъытэр. Псалъэр Iузнейлэ иса адыгэхэми яхъумащ.
КIэпхынтеж – нысашэ джэгу хабзэхэм ящыщщ. Куэбжэдэнэм къыфIэкIа пхъужьхэр пщафIэ цIыхубзхэм къагъафэу хабзэ щыIэщ, абы щхьэкIэ гуфIапщIэу кIэпхын бла ирату. ТемыкІыжу пхъужьхэр зэблэкІыу къытезышэ пщафIэм ират кIэпхын блахэм аращ зэреджэр. «Е и пщафIэр имылъ, е кIэпхынтеж мыхъу» жаIэ, Iуэхугъэну пщафIапIэм щIэтхэм щхьэкIэ. Ноби зэрахьэ хабзэрэ псалъэщ.
КIэпыш – кIэIунэ зратыжа псалъэм псалъэмакъыр мыувыIэжу къыщыпыувэ-къыщыщIэрыуэжым деж “псалъэр кIэпыш хъуащ” жаIэ.
КIэустэ – зыхуейр жиIэрэ къазэрыщыхъуар зыуи къримыдзэу ежьэж цIыхум аращ зэреджэр. Нэхъыбэу мы псалъэр зыхуагъэфащэри зи мыхъумыщIагъэр нахуэ хъуа, ауэ ар къазэрыщыхъунуми имыгъапэ цIыхуращ.
Курмэз – губгъуэ, тафэ, хуей хуэдэхэм зэгъэуIуауэ ит жыг Iэрамэ. Дунеижьыр Тхьэм къыщигъэщIам, зэщIилъэщIэжри игъэдахэжат, жи. Илэжьам щыгуфIыкIыжу здеплъым, пщIантIэпс къекIуахэр щIым хэткIуэри, курмэзхэр къэунэхуауэ аращ нэхъыжьхэм яІуатэр. ЖьауапIэ хъурэ цIыхум гупсэхугъуэ къызэрыритым къытехъеикIагъэнщ мы еплъыкIэ дахэр.
Курмэщырэ – къэб жылэ, чыщмыщ хуэдэу зэхэпхъауэ зыкъом зэхэлърэ, ар тхьэвым хапщэжамэ, апхуэдэу жаIэ. «КурмэщырэкIэ гъэнщIа тхьэлъэІу мэжаджэ” и гугъу ящІыж нобэр къыздэсым зеикъуэ нанэхэм.
Курымэ // курмэ – зыгуэр щызэрапхкIэ, зэпхыпIэм и кум хуэзэ зэрыдзапIэ.
КуэщIидзэ – унагъуэм къихьагъащIэ нысащIэр япэ дыдэу щытIыскIэ (щетІысэхкІэ), и куэщIым ирадзэ щэкIыпхъэ хужьым апхуэдэу йоджэ. Хабзэр нобэр къыздэсым зэрахьэ.
Къакъылыш – джэдэщым ихьэрей, абгъуэм иIэбэрей щIалэ цIыкIухэм щхьэкІэ жаІэ.
Къафэбжьэ – нысащIэр унэ щрашэкIэ, уэредадэм хэту унэ бжэщхьэIум нэс къакIуэ щIалэхэр ягъэгушхуэ-ялъытэ хуэдэурэ фадэбжьэ блакIэ, шхыныгъуэ щIэщыгъуэкIэ ягъэгуашэурэ ахэр нысэр зрашэ унэм ит хъыджэбзхэм къагъафэу хабзэ щыIэщ, ноби хъума хъуауэ. Абы зэреджэр къафэбжьэщ.
Къафэкъан – къытехьэу къэфэну зыхуагъэфэща гуэрым щхьэусыгъуэ гуэркIэ тэучэл имыщIмэ, и пIэкIэ езым зыхуигъэлъагъуэр къытрашэ хабзэщ, абы къафэкъанщ зэреджэр.
КъэфапщIэ – къытехьэу къэфэну зыхуагъэфэщар щхьэусыгъуэ гуэркIэ тэучэл имыщIмэ, “щIалэ Iыхьэщ, къэфапщIэр къызот” жиIэрти хэкIырт. КъэфапщIэ мэхъу ар къэзытым сыт зыхуигъэфащэми.
Лъапэхъынтэ – жьы дыдэ хъуауэ хузэфIэкIыж щIагъуэ щымыIэу, здэкIуэшхуи щымыIэу пщIантIэм къыдэнэжа цIыхум щхьэкIэ жаIэ. Нэхъыбэу зыхуэгъэзар цIыхухъуращ.
Лэкъумлыку – адыгэ шхыныгъуэщ, Бешкъэзакъхьэблэм къихьыжауэ; и кум лы хьэжа дэлъу ягъажьэ дэлэн.
Мазизэ – мазэм и изыгъуэм хуэзэу дунейм къытехьэ хъыджэбз цІыкІум щхьэкIэ жаIэ. Нобэ куэдым яIэщIэхужа мы псалъэр зэрызэрахьэр цIыхубзыцIэущ.
МартIэ – жыг къудамэм ятIагъуэр къраупцIэкIрэ къыхащIыкIыу щыта зэрыджэгу гуащэ лIэужьыгъуэщ.
Марэ – уэим, жыхуиIэщ.
МарэмыщI – уэим зымыщI, къыфIэмыIуэхуу щытми, къызыхэзымыгъэщым щхьэкIэ апхуэдэу жаIэ.
МыхъуратI // мыхъуратIэ – хуэделэIу-делафэу щыт щIалэм щхьэкIэ жаIэ.
Мэщ – хьэ лъэпкъыгъуэщ, къуажэм дэс дыжьыныгъуэ уэркъ лъэпкъыу Бешкъэзакъхэ зэрахуэу щытащ.
Нан(э)гъэтIыс – ноби къэнауэ зэрахьэ джэгу хабзэщ. ХьэгъуэлІыгъуэр щекIуэкIкIэ, щIалэгъуалэм хагъэплъэну пхъу ямышэ, къуэ къэзымышэ (зи гугъу ищIыр къуэрылъху-пхъурылъхухэращ) зиIэ нанэхэр кърагъэтIысэкIыу щытащ. Я къуэрылъху-пхъурылъхухэр къызыдэфэ, къагъафэ ныбжьыщIэхэм нанэхэр кIэлъыплъыныр куэд къызыхэкI Iуэхугъуэт, адэкIэ ныбжьыщIэхэр нэсэIуасэ зэхуэщIынми щыхуэкIуэжи къыхэкIыу.
ПIатIэжь – адыгэ джэгу дауэдапщэм щыщ зы Iыхьэщ, пхъужь къафэм хуэдэу лъэпкъым щыщ зи ныбжь хэкIуэта нысэхэм я къафэщ. Къэзыгъафэхэри щIалэ фызкъэмышэхэращ.
Пщытепыхьэ – дунейм ехыжа къуажэпщым е лъэпкъым и нэхъыжьым и щыгъуэщI къакIуэм гуауэр зыдэлъ пщIантIэм къыдэмыхьэ щIыкІэ ину иукъуэдий хьэдагъэм арат зэреджэр. Пщытепыхьэр гуп пыхьи закъуи пыхьи хъурт. Гуп пыхьэ щыхъукIэ, “егъэлеяуэ ягъэлъэпIащ” хужаIэрт дунейм ехыжам щхьэкIэ.
