Сыт хуэдэ зэманми езым и лIыхъужьхэр къегъэщI, ирехъу ар политик, дохутыр, дипломат… Апхуэдэу ди нобэрей дунейм халъхуа цIыху зэчиифIэу зи гугъу фхуэсщIыну сыхуейр журналист, тхакIуэ, усакIуэ Дзыбэ Саниятщ. Саният нэхъыфIу къыщацIыхур езыр щалъхуа Адыгэ Республикэращ. Ар Щэуджэн районым хыхьэ Хьэтэгъужьыкъуей жылэм къыщалъхуащ. Мейкъуапэ дэт гимназиер къиуха нэужь, Адыгэ къэрал университетым филологиемкIэ и факультетым и урыс-адыгэ къудамэм щIэныгъэ щызэригъэгъуэтащ. Пщащэр зыщIэсар гуманитар классти, арагъэнщ бзэм щIыхуеджар. Университет нэужьым, егъэджакIуэу лэжьэну и мурада щхьэкIэ, гъащIэм къыпигъаплъэр журналист IэщIагъэрат. Адыгэбзэри урысыбзэри зэхуэдэу зыгъэшэрыуэ хъыджэбзым иритхэну къыхихар къыдалъхуа анэдэлъхубзэрщ. Республикэм къыщыдэкI «Адыгэ макъ» газетым и редакцэм щылэжьащ. ИужькIэ нэгъуэщI IэщIагъэхэм зритами, журналистикэр, усыгъэр, прозэр зыпищI щыIэкъым.
Илъэс 19 зэрыхъу лъандэрэ матхэ пщащэр. Абы къежьапIэ хуэхъуар тхылъым, еджэным дихьэхыу къызэрыхъуар арагъэнщ, и адэм иIа библиотекэрщ и сабиигъуэм нэхъ къулеигъэу хэтауэ къилъытэри.
- Тхэн щыщIэздза зэманым, зы бэлыхь гуэр си Iэдакъэ къыщIэкIыу щытауэ схужыIэнукъым, си щхьэ къизэрыхьхэр тхылъымпIэм тестхэу арат, - жеIэ Саният. - Илъэс 22-м ситу Щэуджэн районым къыщыдэкI «Заря» газетым и редактор нэхъыщхьэ Тхьэищауэ Хьэсим нэIуасэ схуэхъури, мис абы сытригъэгушхуауэ жыпIэ хъунущ тхэным, «Адыгэ макъым» сызунэтIари аращ. Си тхыгъэхэм къыфIэIуэхуу къеджэжт ар, гу зылъытапхъэхэр сигъэлъагъурт, и деж сригъэблагъэрти, кIыхьу къызэпсалъэрт. «Хъыджэбз цIыкIум иуцIырхъхэм зэман тезгъэкIуэдэнкъым» жимыIэу хуабжьу къыздэлэжьащ икIи быдэу къызжиIащ: «утхэн хуейщ».
Апхуэдэ щIыкIэкIэ къалэмыр гъащIэ гъусэ зыхуэхъуа Саният нэхъыжьым зыхуиунэтIа гъуэгум ирикIуащ, журналистикэм и дунейм хыхьащ. Ауэ пщащэм и зэчийр куэдкIэ нэхъ куут, нэхъ убгъуат газет лэжьыгъэм нэхърэ. Саният и япэ рассказыр зригъэлъэгъуар Адыгэ Республикэм и цIыхубэ тхакIуэ Куэшбей Пщымахуэщ, усыгъэмкIэ и унэтIакIуэу щытар усакIуэ, тхакIуэ, драматург цIэрыIуэ Къуиикъуэ Налбийщ жыпIэмэ ущыуэнукъым. Абы и IэдакъэщIэкIхэр къытехуэу хуежьащ «Зэкъошныгъ» литературэ журналым, «Адыгэ макъ» газетым.
Дзыбэр адыгэбзэкIи урысыбзэкIи зэхуэдабзэу матхэ, поэзиеми прозэми зэхуэдэ дыдэу хозагъэ. А псори зэлъытар и щхьэм къихьэ гупсысэрщ, таурыхъырщ, къэIуэтэкIэрщ.
Саният езым иIэ бгъэдыхьэкIэм хуэдабзэщ и щIэджыкIакIуэхэр Iуэхум зэреплъыри. Абы и IэдакъэщIэкIхэр зэхуэдэу цIыхухэм ягу ирохь, адыгэбзэми, урысыбзэми езым и еджакIуэхэр яIэжщ, ауэ усыгъэкIэ къэпцIыхуамэ и тхыгъэхэм зыщыбгъэгъуэзэну ухуей мэхъу, и прозэр пцIыхурэ, поэзием ухуешэ. А тIуми гупсысэ куу ящIэлъу зэрыщытыр арагъэнщ ар дэтхэнэми и гурыщIэм къипсэлъыкIыу къащIыщыхъур.
- Си щхьэ сыхуэтхэжу аращ жызыIэр захуэкъым. ПцIыщ ар. Адрейхэр еджэн щхьэкIэщ сэ сыщIэтхэр, абы хэслъхьа купщIэр къагурыIуамэ, щIэджыкIакIуэм деж нэсхьэсыфамэ, ар гухэхъуэщ си дежкIэ. «Уэ птхыр уэ езым уи гъащIэм къыхэпха, уэ бгъэунэхуа гурыщIэ?», - жаIэу къыщызэупщI щыIэщ. Хьэуэ. Сэ си гъащIэм къыщыхъу псор е си гум щыщIэ псор утыку къисхьэн хуейуэ къэслъытэркъым, апхуэдэ зыщIэ щыIэми, сфIэемыкIущ. Сэ си хъуреягъым цIыху куэд щопсэу, цIыху гъащIэ куэд щызэблокI, хъыбархэр зэхызох, къызахьэлIэ. Мис а псом щыщ гуэр лъабжьэ щысщI щыIэщ, ауэ и кIэм нэс техуэркъым ар зы цIыху гуэрым и гъащIэм. А псори езыр-езыру щхьэм къихьэу аращ, щыхуейм деж къалэм къуигъэлъыхъуэу, - къыпещэ ди псэлъэгъу пщащэм.
Къалэмым игу зэрыхуэкъабзэр Дзыбэ Саният и Iэдакъэ къыщIэкIа тхылъхэм идолъагъуэ. 2013 гъэм дунейм къытехьащ повестхэмрэ рассказхэмрэ зэрыт «Псэм гъатхэр изщ» тхылъыр, ар и адэ-анэхэу Дзыбэ Аслъэнрэ Нуриятрэ тыгъэ яхуищIащ. 2018 гъэм абы и щIэджыкIакIуэхэр игъэгуфIащ «Нежность» зыфIища, усэхэмрэ рассказхэмрэ урысыбзэмрэ адыгэбзэмрэ щызэхэухуэна тхылъ цIыкIумкIэ. Иджы рассказхэр щхьэхуэу зэрыт тхылъ къыдигъэкIыну егъэхьэзыр.
Саният и усэхэр кIэщIщ, тыншщ, гурыIуэгъуафIэщ. И рассказхэмрэ повестхэмрэ купщIафIэщ, удэзыхьэхщ, дерс къызыхэпхынщ. Абы журналист IэщIагъэм и «плъыфэ» гуэрхэр хэплъагъуэу къысщохъу - гупсысэр къызэщIэкъуауэ, купщIэм тегъэщIауэ къэбгъэлъэгъуэн зэрыхуейр. Псалъэ лей куэд хэмыту къыжыIапхъэщ, Саният иджырей зэманым декIу усакIуэ, тхакIуэ зэчиифIэу зэрыщытыр. Рассказхэмрэ повестхэмрэ хэплъагъуэ образ къэгъэщIыкIэр, цIыху зэхущытыкIэр, къэхъукъащIэхэр къызэриIуэтэж щIыкIэр, зы хьэпшып цIыкIум и теплъэр уи нэгу къыщIигъэхьэн папщIэ къызэритхыхьыр телъыджэщ, щIэщыгъуэщ икIи иджырей мардэхэм йозагъэ. Филологие щIэныгъэ зыбгъэдэлъ, бзэм и беягъыр къэзыгъэсэбэпыф, анэдэлъхубзэм и IэфIыпIэр къыщIэзыгъалъэ тхакIуэм къигупсыса сюжетым и закъуэкъым удэзыхьэхыр, атIэ и дэтхэнэ псалъэухами и ухуэкIэм, псалъэ «гъэджэгукIэм» псэр егъэтыншщ, адыгэбзэр егъэлъагэ.
