Къармэхьэблэ-Налшык-Москва

Лъэпкъым и узыншагъэр, и ехъулIэныгъэхэр, и къэкIуэнур абы и щIалэгъуалэм я деж щыболъагъу. Я зэфIэкIхэр бгъэщIагъуэрэ гуапэуи укъагъэуIэбжьу! ДаIуощIэ, допсэлъылIэ, дигу дохьэри, лъэпкъым папщIэ ди щхьэр доIэт! Нобэрей ди лIыхъужьыр физик ныбжьыщIэщ, техникэ щIэныгъэхэм я кандидатщ. Мырзэбэч Мурат Къармэхьэблэ къуажэм къыщыхъуащ, Москва щIэныгъэ щызэригъэгъуэтащ икIи абы щолажьэ, къэхутэныгъэ гугъухэр ирегъэкIуэкI. Унагъуэщ, щIалэрэ хъыджэбзрэ иIэщ.

2006 гъэм къуажэ школыр къиухри, Къэбэрдей-Балъкъэр къэрал университетым физикэмкIэ и къудамэм щIэтIысхьащ. 2008 гъэм Къэбэрдей-Балъкъэрым и Правительствэмрэ Ломоносовым и цIэр зезыхьэ университетымрэ зэраухылIа зэгурыIуэныгъэм ипкъ иткIэ, республикэм и студент зыбжанэ Москва еджапIэ ягъэкIуэну хуит къащIырт. Университетым деж щекIуэкIа зэпеуэм щыпхыкIри, Мурат Москва еджапIэ кIуащ.

- МГУ-м и общежитием сыщIэтIысхьащ. Сэ згъэщIэгъуат абы ущеджэ залышхуэ зэрыхэтыр. Студентхэр абы «боталкэкIэ» еджэрт. Сэ а «боталкэрщ» нэхъ хэщIапIэ схуэхъуар. ЕджапIэм лъэсу сыкIуэрт - зы километр хуэдизынкIэ сыщыпсэум пэжыжьэу арат. Сыту гугъут япэ илъэсыр! Экзамени, зачети стыжыну щысхузэтрихьаи къысхуихуащ. МГУ-м и программэр нэхъ гугъут КъБКъУ-м ейм нэхърэ, ар зыхомыщIэнкIэ Iэмал иIэтэкъым. Си еджэныр занщIэу мардэ гуэрым тезухуащ. ЕджапIэм сыкъикIыжт, общежитие пэшым сыкъэсыжт, сышхэрти, жэщыр 00:00 пщIондэ сыжейрт. Жэщыкум сыкъэтэджт, «боталкэм» сыкIуэрти, тхылъхэм нэху ядэзгъэщт, пщэдджыжьым еджапIэм сыкIуэрт, - игу къегъэкIыж Мурат и студент гъащIэм щыщ гугъуехьхэр.

Мырзэбэч Мурат МГУ-м илъэситIкэ щеджауэ, армэм ираджэри, Балтийскэ флотым къулыкъу щищIащ. Илъэс дэкIри, еджапIэм игъэзэжащ.

- Армэм сыкъикIыжа нэужь, еджэным хузиIэ щытыкIэм зихъуэжат - куэдкIэ нэхъ тынш хъуат. Си псэр гузавэжыртэкъым. Еджэн щызгъэтауэ аракъым, хьэуэ, нэхъри щIэскъузащ. ГъащIэм хузиIэ еплъыкIэм зихъуэжати, еджэн Iуэхури абы къриубыдэрт. Къулыкъу езыхьэкIам къыгурыIуэну си гугъэщ си гупсысэр - гъащIэр нэхъ плъытэ уохъу, - жеIэ абы.

Ещанэ курсым деж студентхэр кафедрэхэм трагуашэрт. Мурат «Геофизикэ» щIэныгъэм дихьэхырти, абы зыхригъэубыдащ. Сутденту и щIакхъуэ Iыхьэр къилэжьыжын щIидзащ: хъумакIуэу, хьэлъэзехьэу, курьеру лажьэрт еджэным къыщыдэхуэм. ЕплIанэ курсым нэсри, и IэщIагъэм къыхуэщхьэпэн щIидзащ – репетитору лажьэрт. АдэкIи щIэныгъэм хигъахъуэурэ, нэхъри зыужьыныгъэ игъуэтащ.

- Етхуанэ курсым сыщеджэу, си япэ иту къэзыуха си ныбжьэгъу гуэрым и гугъу къысхуищIат езыр зыщылажьэ «Физикотехникэхэмрэ радиотехникэхэмрэкIэ урысейпсо щIэныгъэ-къэхутакIуэ институт» федеральнэ къэрал IуэхущIапIэм. Абы щыгъуэ къэрал экзаменхэр къыспэщылът, лэжьыгъэ IэнатIэ схуэхъунум апхуэдэу куууэ сегупсысыртэкъым. Ауэ итIани си дэфтэрхэр институтым езгъэхьащ. Техникэ щIэныгъэхэм я доктор, профессор, УФ-м щIыхь зиIэ и щIэныгъэ лэжьакIуэ Фатеев Вячеслав щIэныгъэлI ныбжьыщIэхэм я гуп зэригъэпэщырт. Сэри абыхэм сахыхьащ. А зэманхэм МГУ-м и къэрал экзаменрэ сессиерэ къыспэщылът. Ауэ сэ псом япэ нэгъуэщI зы Iуэху изогъэщ: ди еджапIэм и «Буревестник» пансионатым зыгъэпсэхуакIуэ сигъэкIуащ - Сочэ, Хы ФIыцэ Iуфэм пэгъунэгъут.
Абы и ужькIэ, къуажэм сыкIуэжри, тхьэмахуитIкIэ абыи гу щысхуащ. Си щхьэр къабзэу, щIэныгъэм сыхуэхьэзыру Москва згъэзэжри, диплом лэжьыгъэм зеспщытащ, - игу къегъэкIыж ди псалъэгъум.

Институтыми ставкэ ныкъуэкIэ щылажьэрт абы щыгъуэ. Диплом лэжьыгъэр пхигъэкIа нэужь, абы увыпащ. Аспирантурэми щIэтIысхьэжри, 20I9 гъэм къиухащ. Кандидат лэжьыгъэр 2020 гъэм пхигъэкIри, техникэ щIэныгъэхэм я кандидат хъуащ.

Мурат щIэныгъэ лэжьыгъэхэр ирегъэкIуэкI, сытым елэжьми дехьэх – гурэ псэкIэ бгъэдохьэ. ФIэгъэщIэгъуэнхэм, иджхэм, зэлэжьхэм теухуауэ жеIэ:

- Девгъэгупсысыт, цIыхур здэщыIэ щIыпIэр къэхутэнымкIэ къэунэхуа Iэмалхэмрэ нэхъапэм иIа щытыкIэмрэ. Шурэ лъэсрэ я зэхуакущ. Спутникхэр къежьа нэужь, хэщIапIэр къэпхутэныр тынш хъуащ, ГЛОНАСС, GPS, нэгъуэщI системэхэри къэунэхуащ. ЖыпкIэ къетхьэкI телефонхэм хэщIыхьащ спутник сигнал - Iэмал къыдат хэщIапIэ къэтхутэну. Зы щIыпIэм уикIыу нэгъуэщIыпIэ укIуэнуми, гъуэгур пхутреухуэ. Мы Iэмалхэр къэгъэсэбэпыгъуэм нэса нэужь тынш хъу щхьэкIэ, ар зэхэгъэувэным, теухуэным щIэныгъэшхуэ хэлъщ. Мис ахэр додж, къыпыдощэ, догъэкIуатэ. СыздэщыIэ къудамэм щолэжь хэщIапIэм и картэ зэхигъэувэнымрэ ар новигацэм пыщIэжынымкIэ Iэмалхэм. Вагъуэхэм уакIэлъыплъкIэрэ ЩIым и гравитацэ губгъуэр къызэрапщ Iэмэпсымэ тщIащ сэ сызыхэт гупым.

«Еджэнымрэ лэжьэнымрэ сыт я зэхуаку?» - деупщIат ди псалъэгъум. Абдежми къыщигъэлъэгъуащ гупсысэ куу:

- Еджэнымрэ лэжьэнымрэ къалэн къыпщащIыр зэщхькъым. Ущеджэм деж щIэныгъэ зэбгъэгъуэтынырщ къалэн нэхъыщхьэ дыдэу уиIэр, уи зэманым нэхъ ухуитщ. Лэжьыгъэр нэгъуэщIщ: IэнатIэм къалэн куэд ущиIэщ, бгъэщIэхъу мыхъуну лэжьэгъухэри къыпщогугъ. МыдэкIи - унагъуэщ, бынщ, лъапсэщ. Сэ псалъэм папщIэ, мис апхуэдэ къалэнхэм сыкъаутIыпщыркъым, си республикэм къэзгъэзэжыну. ЩIэныгъэлI ныбжьыщIэхэм ират дэIэпыкъуныгъэр къэзгъэсэбэпри Подмосковье фэтэр къыщысщэхуащ, иститутым и илъэсипщI зи пIалъэ зэгурыIуэныгъэм Iэ тездзащ. Ауэ щыхъукIи си гум илъщ си щIыналъэр, си къуажэр, си лъапсэр. Лэжьыгъэм сыкъыщыдэхуэхэм си гъуэгу занщIэр - къуажэрщ. Къапщтэмэ, жэуап щIэсхьхэрщ си насып хъужри: си унагъуэр, си лэжьыгъэр.