«Хъыбар гуапэхэр» фIэщыгъэм щIэту илъэс зыбжанэ ипэ Налшык къыщызэIуаха кафе-библиотекэр къалэдэсхэм фIыуэ ялъэгъуа зыгъэпсэхупIэ-зэIущIапIэхэм ящыщщ. Апхуэдэ IуэхущIапIэ гъэщIэгъуэныр зи гукъэкI ди лъэпкъэгъу пщащэ Хъурей Санэ нэхъ гъунэгъуу зэдгъэцIыхумэ ди гуапэу, упщIэ зыбжанэкIэ зыхуэдгъэзащ.
Санэ Москва дэт Архитектурэ институтыр 2013 гъэм къиухри, илъэс зыбжанэкIэ къалащхьэм щыпсэуащ. Унагъуэ ихьэу бын игъуэта иужь, зэщхьэгъусэхэм Налшык къагъэзэжыну мурад ящIащ. КъыщIэкIуэжам щхьэусыгъуэ зыбжанэ иIэщ, ауэ нэхъыщхьэр я бынхэр (щIалэрэ хъыджэбзрэ яIэщ) лъэпкъым хэту, анэдэлъхубзэр яIурылъу къагъэтэджыну зэрыщIэхъуэпсырт.
Санэ Интернет тхылъ тыкуэн цIыкIу зэригъэпэщауэ, хуейхэм сабий тхылъ нэхъыфIхэр Москва къахуригъэхьырти, Налшык къыщыIэпхъуэжым а Iуэхум пищэну мурад ищIащ.
- Налшык сыкъызэрыкIуэжу псом япэу тхылъ тыкуэн къызэIусхыну мурад сщIащ, - жеIэ Санэ. - Мы унэм и япэ къатрат сэ къэсщтар, етIуанэр нэгъуэщI зыгуэрым игъэлэжьэну дызэгурыIуат, зэрыжиIамкIэ, кафе ищIын мурад иIэт. АрщхьэкIэ, унэхэр зетхьэху, си гъусэр щIегъуэжри, къатитIри сэ къысхуэнэжащ. Арати, тIури нэзгъэсри ищхьэр - шхапIэ, ищIагъыр библиотекэ сщIащ.
- ЦIыхухэр тхылъ еджэрэ?
- Йоджэ. ЩIэныгъэ зыбгъэдэлъ цIыхухэр йоджэ, еджащ, еджэнущ. Псори зэлъытар цIыхум и пащхьэ иплъхьэ тхылъырщ. Сэ къасшэхэр (псом хуэмыдэу сабий тхылъхэр) ди щIыналъэм къыщыдэкIхэм куэдкIэ къащхьэщокI. Зи гугъу сщIыр абы ит тхыгъэхэракъым, атIэ езы тхылъхэм я щIыкIэрщ, ит сурэтхэрщ. Тхылъхэр къезгъэхьын ипэ сыхоплъыхьри, нэхъыфIхэр, нэхъыбэу ящэхухэр, щытхъу зиIэхэр къыхызох.
Сабийхэм ялъагъуну зыхуейр езыхэм я зэманым хэт лIыхъужьхэрщ, иджырей дунейм декIуу абыхэм уабгъэдэмытмэ, къыпхудэхьэхынукъым. Псалъэм папщIэ, ди деж къакIуэ адэ-анэхэм, адэшхуэ-анэшхуэхэм я нэхъыбэм ди тхылъхэм ит сурэтхэр ягу ирихьыркъым, ауэ цIыкIухэр дехьэх. ИтIанэ, езы сабийхэри зэщхькъым, языныкъуэхэм сурэтхэращ яфIэгъэщIэгъуэныр, тхылъыр зытепсэлъыхьыр езыхэр зэрыхуейуэ я нэгу къыщIагъэхьэмэ нэхъ къэзыщти щыIэщ.
Си щхьэкIэ тхылъыр си бынхэр згъэсэнымкIэ, ахэр гъащIэм хуэзгъэхьэзырынымкIэ сэбэпышхуэ къысхуохъу.
- Тхылъ хъумапIэм и лэжьыгъэм дыщыбгъэгъуэзамэ арат.
- Ди библиотекэм мазэм къыщащтэну тхылъ бжыгъэм теухуауэ и уасэри гуэшащ. Абы щIэлъхэр апхуэдизкIэ гъэщIэгъуэну, сабийр дихьэхыну щIащи, еджэн зыфIэмыфIхэми ягу ирихьын къыщагъуэтынущ. Сэ дапщэщи адэ-анэхэм яжызоIэ я цIыкIухэр къыздашэу тхылъхэр къыхрагъэхыну. Сабийр зэджэн хуейр езым фIэгъэщIэгъуэнращ. Тхылъым и закъуэкъым сабийм къыхихын хуейр, языныкъуэ адэ-анэхэм езыхэм я дуней еплъыкIэмрэ гупсысэкIэмкIэ сабийр «япх». Ахэр фIым, дахэм хуезыгъэсэн тхылъщ диIэр, фымышынэу дзыхь къытхуэфщI хъунущ фи цIыкIухэр.
- УФ-м и федеральнэ зэхуэсым ФедерацэмкIэ и Советым КъБР-м къыбгъэдэкIыу хэт, хьэрычэтыщIэ Къанокъуэ Арсен иригъэжьа StartUp зэпеуэм узэрыхыхьам, бгъэлъэгъуа уи проектым утезгъэпсэлъыхьынут.
- А проектым куэд щIауэ согупсыс, ауэ щIэгъэкъуэн къысхуэхъун сымыгъуэтурэ йокIуэкI. Сэ сыхуейт дунейпсо мардэм ит сабий тхылъхэр адыгэбзэкIэ къыдэзгъэкIыну. Анэдэлъхубзэхэр зэрыт щытыкIэм псори дыщыгъуазэщ, ар кIуэдыжыным хуейр мащIэ дыдэщ. Сэ езыр сащыщщ ар зыгъэкIуэдыжхэм, сыт щхьэкIэ жыпIэмэ, щIагъуэу си бзэм срипсэлъэфыркъым. Мы Iуэхум и хэкIыпIэ хъунум куэдрэ сегупсысащ, итIанэ адрейхэм ящIэм сеплъри, щапхъэ ятесхыну мурад сщIащ. Инджылызыбзэр зэзыгъащIэхэм Iэмал гъэщIэгъуэн къагъэсэбэп. ЯпэщIыкIэ абыхэм сабий тхылъ ират, итIанэ тIэкIу нэхъыжьхэм папщIэ къыдагъэкIахэр, апхуэдэурэ, бзэм хэт псалъэ нэхъ тыншхэм щегъэжьауэ зрагъащIэ. Апхуэдэ Iэмалыр сэри къэзгъэсэбэпынут, ауэ сабий тхылъ дызэримыIэм сыкъызэтрегъэувыIэ. Апхуэдэ гугъуехь ирихьэлIэр си закъуэкъым, ар ди зэхуэдэ мыгъуагъэу къызолъытэ. Илъэси 2 - 5-м итхэм папщIэ япэщIыкIэ тхылъитI, сурэтыщI цIэрыIуэхэр елэжьауэ, къыдэзгъэкIыну сыхуейщ. «Абы упэлъэщыну?» къызжезыIэхэри мащIэкъым! Пэжщ, сэ тхылъ къыдэгъэкIыным сыхуеджакъым, сызыщымыгъуазэ куэди хэту къыщIэкIынщ, ауэ сабий тхылъ щапIэ, библиотекэ сызэриIэрэ илъэс зыбжанэ щIащи, лэжьыгъэ нэхъыфIу къыдэкIар слъэгъуауэ, зэрыщытын хуейм сыщыгъуазэщи, схузэфIэкIыну къысщохъу!
Хуабжьу сыщIохъуэпс ди сабийхэм адыгэбзэ тхылъхэр щыгуфIыкIыу зэIэпахыу слъагъуну. ИтIанэ абы гугъэ къыпхелъхьэ анэдэлъхубзэр ящIэу къэтэджыну. Сэ къызгуроIуэ тхылъхэм я закъуэкIэ лъэпкъыр хъума зэрымыхъунур, ауэ ар щэнхабзэм и зы Iыхьэщи, ар егъэфIэкIуэнымкIэ сэ лъэпкъым зыщIэзгъэкъуэну сыхуейщ. Куэдым бзэм ехьэлIа гукъеуэ зэраIэр гурыIуэгъуэщ, ауэ щыхъукIи адэ-анэхэм къыщыщIадзэнур ящIэркъым, абы и лъэныкъуэкIэ си тхылъхэр куэдкIэ къахуэсэбэпыну сыщогугъ. Лэжьыгъэшхуэ, лэжьыгъэ гугъу къыспэщылъщ, ауэ мурад сщIа Iуэхур Iэпэдэгъэлэл сщIынукъым.
- Санэ, уэ узэреплъымкIэ, сабийм анэдэлъхубзэр зэримыщIэр зи ягъэр хэт?
- Унагъуэм исхэращ. Анэр быным зэрепсалъэ бзэм куэд елъытащ. СхузэфIэкIамэ, унэм адыгэбзэкIэ фIэкIа сащепсэлъэнтэкъым ди цIыкIухэм. Ауэ сэри зэзгъэщIэжын хуейщ бзэр.
- Бэрэжьей къэс фи деж щызэхэфшэ «Псалъэ» уэршэр гупым бзэр щызэвгъащIэу ара?
- Пандемием и зэранкIэ, иужьрей зэманхэм дызэхуэсыжыфыркъым. Адыгэбзэр зэзыгъащIэхэр гуп дахэ дызэрыгъэхъуат, театрым дыкIуэрт, тхылъ деджэрти, зэпкърытхыжырт. Филологие щIэныгъэхэм я кандидат Битокъу Маринэрэ актёр щIалэщIэ Балъкъэр Астемыррэ гупым ди унафэщIщ.
Сэ адыгэбзэ зэрызмыщIэм куэдым хащIыкI, ауэ ар зэзгъэщIэжыным дапщэрэ зеспщытами щыгъуазэр мащIэ дыдэщ. Мис иджы аргуэру мурад сщIащ. Москва дыкъыщикIыжым бзэр зэдгъэщIэну псалъэ быдэ зэттыжат си щхьэгъусэмрэ сэрэ.
Пэжщ, иджы куэдкIэ нэхъыбэ къыдгуроIуэ, ауэ Iуэхуракъэ, доукIытэри дрипсэлъэфыркъым. Арати, хэкIыпIэу къэдгъуэтар уэршэр гуп, дэ тхуэдэу бзэр зэзыгъэщIэну хуейхэм папщIэ, къызэдгъэпэщынырщ. Абдеж ущыщыуэми, псалъэр пцIыуэ къыупсэлъми къыпщымыдыхьэшхыу узэрагъэзэхуэжынущ. Ди деж къеблагъэ хъунущ зи ныбжьыр илъэс 16 ирикъуауэ адыгэбзэр зэзыгъэщIэжыну хуей дэтхэнэри.