Зи Iэпэм дыщэ къыпыщхэр

Ставрополь щылажьэ «Адыгэхэр» щэнхабзэ центрым иджыблагъэ утыку кърихьащ «Адыгэхэм я гъуазджэ дунейр» проект телъыджэр. Зы сыхьэткIэ екIуэкI документальнэ ­фильмым хэтщ зи IэпэIэсагъкIэ Кавказ Ищхъэрэм и мызакъуэу, къэрал псом цIэрыIуэ щыхъуа цIыхуитху. Ахэр Еутых Iэсият, Сэралъп Мадинэ, Сэт Сафиет, ГъукIэ Замудин, Мэзло ­Руслан сымэщ. 

Абыхэм я IэдакъэщIэкI телъы­джэ­хэрщ фильмыр зытеухуар. Гъуазджэм и лэжьакIуэ цIэрыIуэхэр я IэщIагъэм хуэIэзэ къудейкъым, атIэ хуабжьу гъэ­щIэгъуэну топсэлъыхь адыгэхэм ижь-ижьыж лъандэрэ къадекIуэкI IэщIагъэхэр къызэрежьам, абыхэм зэрызаужьам, цIыхухэм нобэми къызэрагъэ­сэбэпымрэ лъэпкъыр бей зэрищIымрэ. 

Арджэн зэраджым, макъамэ Iэмэ­псымэхэр зэращIым, дыщэидэм, адыгэ фащэр зэрадым, гъущIым хьэпшып зэмылIэужьыгъуэхэр къызэрыхащIы­кIым теухуауэ жаIэхэри, къагъэлъа­гъуэри хуабжьу удэзыхьэхщ. Сыту ­Iущагъ куэд къыдекIуэкIрэт адыгэм, сыту Iэмал куэд иIэт и гъащIэр тынш, дахэ, екIу ирищIыну! Мис апхуэдэ хъыбару мы фильмым къыщыIур зы университети къыщIэпхынукъым, зэхуэ­хьэсауэ тхылъи къибджыкIынукъым. ­ГъущI зэмыщхьхэр зыхигъавэу, езым и лIэужьыгъуэ къигупсысыжауэ адыгэ­лIым нэхъыщхьэ дыдэу зэрихьэу щыта Iэщэр зыщI бзылъхугъэ къызэрымы­-кIуэ зиIэ куэд щыIэ? И Iэм ищI дахагъым хуэдиз адыгэ фащэм теухуауэ зыщIэ, щIэныгъэ куу зыбгъэдэлъ Мадинэ уедэIуэныр сыт и уасэ! Гъуазджэм, щэнхабзэм куууэ хэзыщIыкIщ кином и лIыхъужьитхури. Псэкупсэ къулеягъыр техникэ зыужьыныгъэм щыдэкIуэда ди лъэхъэнэм сыту дыхуэныкъуэ мып­хуэдэ лэжьыгъэхэм. ПсэкIэ къулей узыщIщ мы фильмыр, дунейм нэжэгужэу уезыгъэплъщ. 
Фильмыр техыным жэрдэмщIакIуэ хуэхъуар Ставрополь щылажьэ «Адыгэ­хэр» щэнхабзэ центрым и тхьэмадэ Шыбзыхъуэ Юрэщ. 
- Мы IэщIагъэлIхэмрэ абыхэм я IэдакъэщIэкIхэмрэ къыщыгъэлъэгъуа зы кино диIэу къысхуэгупсысыжакъым: е щыIэкъым, е сэ слъэгъуакъым. ЦIыхум къахуэщхьэпэн, лъэпкъым къыхуэсэ­бэ­пын гуэр тетхыну мурад щытщIым, лъэпкъ IэщIагъэхэр мыкIуэдыжынымкIэ сэбэп къытхуэхъуу, ди щэнхабзэм, гъуазджэм хэлъхьэныгъэ хуэзыщIу ди лъэхъэнэм щыпсэу цIыху цIэрыIуэхэр, Iэзэхэр зэуIуу къыщыдгъэлъэгъуэну сыхуеяуэ аращ. Мыр лъэпкъым бгъэ­дэлъ беягъщ, бгъэкIуэди, гулъы­тэншэ пщIыи мыхъуну. Мыпхуэдэхэр нэхъыбэрэ утыку къишэн хуейщ, къы­дэ­кIуэтей щIэблэр щIэппIыкIын, лъэпкъ зыхэщIыкIыр къэбгъэушын папщIэ. 
Фильмым елэжьа ТIэш Светланэ фIыщIэ хуэфащэщ, сахуэарэзыщ абы къыдэлэжьахэми. Сызыхуейр щыжес­Iэм, фильмым хэтынухэм я цIэр къы­щыхуисIуэм, къыздиIыгъри, зэрыхъунум хуэдэу ищIащ икIи къехъулIауэ къы­золъытэ. 
Ставрополь крайм Лъэпкъ, къэзакъ IуэхухэмкIэ и комитетым гъэ къэс зэ­пеуэ ирегъэкIуэкIри, текIуэм субсидие ирет. Абы тхухиха ахъшэращ мы филь­мыр зэрытетхар. Нэгъаби апхуэдэ мылъку къытлъысри, мэздэгу адыгэхэм ятеухуа фильм тетхащ, - жеIэ Юрэ. 
Фильмым автору, режиссёру елэ­жьащ Адыгэ Республикэм щIыхь зиIэ и журналист ТIэш Светланэ. 
- Шыбзыхъуэ Юрэ апхуэдэ фильм ­трихыну игу къызэрыкIар къыщызжи­Iэм сыщыгуфIыкIат. Зи цIэ къриIуа IэпэIэсэхэр сэри куэд щIауэ сцIыхурт, я лэжьыгъэхэр слъэгъуат, езыхэм сригушхуэрт. ИкIи фильмыр зэрыщытынур занщIэу си нэгу къыщIыхьащ. Лъэпкъ IэщIагъэхэм гъащIэ езыт, абы зезыгъэужь, ар ди нобэрей зэманым дахэу «хэзыгъэпсэукI» IэщIагъэлIхэм я псалъэмрэ IуэхущIафэмрэ фIэкIа лей лъэпкъ хэбгъэхьэ хъунутэкъым. Ахэр лъэныкъуэ псори къызэщIрагъэубыдэу къысхутепсэлъыхьыжащ ди лъэпкъ IэщIагъэхэр къызэрежьам, къызэпача гъуэгуанэм, ахэр яIэщIэхуа зэрыхъуам, зыкъызэраужьыжам, дяпэкIэ къа­пэ­щылъ гъуэгуанэм, - жеIэ Светланэ. - Сэ илъэс 30 хъуауэ журналисту солажьэ, абы къриубыдэу, фильмым хэт IэщIагъэлIхэм интервью, репортаж зыбжанэрэ ядэсщIащ. Лъэпкъ IэщIагъэхэм ятеухуауэ псори сщIэуэ си гугъэу ижь ­сихьащ мы лэжьыгъэм. Ауэ, къызэры­щIэкIамкIэ, сызыщымыгъуази щыIэт, сфIэгъэщIэгъуэн куэди иджыри ящIэрт. Абы еплъхэр щIегъуэжынукъым - щхьэпэ куэди къащIэнурэ дахэ куэди я нэгу щIэкIынущ. ФIыщIэ ин яхуэщIыпхъэщ ди лIыхъужьхэм, я гъащIэр зэ­рыщыту траухуауэ лъэпкъ хъугъуэфIыгъуэхэр зэрагъэбагъуэм папщIэ. 
«Адыгэхэм я гъуазджэ дунейр» ­фильмыр Адыгейм, Къэбэрдей-Балъкъэрым, Къэрэшей-Шэрджэсым, Ставрополь крайм я къэрал телевиденэхэм щагъэлъагъуэ, итIанэ Ютубым ущеплъ хъунущ. Ди республикэм «1 КъБР» телеканалым дыгъэгъазэм и 30-м къитынущ. 
Фигу къэдгъэкIыжынщи, нэгъаби зы проект купщIафIэ зэдащIащ Шыбзы­хъуэ Юрэрэ ТIэш Светланэрэ. Абыхэм трахащ мэздэгу адыгэхэм я щыIэкIэ-псэукIэм теухуа документальнэ фильм. Абы щхьэкIэ Юрэрэ Светланэрэ къы­хуагъэфэщауэ щытащ Дунейпсо Адыгэ Хасэм и дамыгъэ нэхъыщхьэм­-рэ щIыхь тхылърэ.