Псэужамэ, мы махуэхэм и ныбжьыр илъэс 80 ирикъунут тхакIуэ цIэрыIуэ, журналист Гъэунэ Борис Хъызыр и къуэр. Илъэсищ ипэкIэ дунейм ехыжа а цIыху гуащIафIэр лъэпкъ литературэм езым и лъагъуэ щыпхызышыфахэм ящыщщ.
Борис 1941 гъэм дыгъэгъазэм и 29-м Къармэхьэблэ (Каменномост) къуажэм къыщалъхуащ. Нэгумэ Шорэ и цIэр зэрихьэу абы дэт курыт школ №1-р къиуха нэужь, ар щIэтIысхьащ Къэбэрдей-Балъкъэр къэрал университетым и тхыдэ-филологие факультетым. 1970 гъэм еджапIэ нэхъыщхьэр ехъулIэныгъэ иIэу къиухри, Гъэунэр илъэс куэдкIэ щылэжьащ ди республикэм Телевиденэмрэ радиовещанэмкIэ и къэрал комитетым. Корреспондент, редактор, иужьыIуэкIэ литературэ-драмэ редакцэм и унафэщI къалэнхэр ирихьэкIащ. Гъэунэ Борис 1985 гъэм и фокIадэ мазэм къыщыщIэдзауэ илъэс 20-м нэскIэ лэжьащ «Эльбрус» къэрал тхылъ тедзапIэм и редактору, иужь зэманым «Iуащхьэмахуэ» журналым жэуап зыхь и секретару щытащ. И гуащIэкIэ къихьа ехъулIэныгъэхэм папщIэ тхакIуэм къыхуагъэфэщат СССР-м и Къэрал телерадиом, Урысей Федерацэм печатымкIэ и къэрал комитетым я щIыхь тхылъхэр. Борис Урысей Федерацэм и ТхакIуэхэми Журналистхэми я зэгухьэныгъэхэм хэтащ, «Къэбэрдей-Балъкъэр Республикэм щIыхь зиIэ и журналист» цIэ лъапIэри къыфIащат.
Гъэунэр лъэпкъ литературэм къыхыхьащ зи макърэ зи хъэтIрэ зиIэж тхакIуэ IэкIуэлъакIуэу, и IэдакъэщIэкIхэм къыщигъэщIа образхэри щIэщыгъуэщ. Ар нэ жанкIэ гъащIэм пхыплъыф цIыхут, адыгэ хьэл-щэныр, ди хабзэхэр, ди псэукIэ-зэхэтыкIэр дахэу, удихьэхыу абы и тхыгъэхэм къыщиIуэтэфырт. Гъэунэ Борис литературэм куэд зэрыщыхузэфIэкIынур наIуэ къэхъуащ «Нэхулъэ» зыфIища и япэ тхылъыр дунейм къыщытехьам.
ТхакIуэм нэхъ къехъулIауэ къалъытэхэм я гугъу пщIымэ, Iэмал имыIэу къыхэгъэщыпхъэщ: «Чыщбалъкъ акъужь», «Уэ къэкIуэж закъуэ, папэ», «Пощтым», «Псы Iубыгъуэ», «Нэхулъэ», «Шыцуэс», «Бабыцэ сымэ», «Къэбгъэзэжатэмэ лъапсэжьым», «ХьэщIэ» Iуэтэжхэр, «Зэш-зэхуефэ» тхыгъэр, нэгъуэщIхэри.
Борис и цIыху щIыкIэкIэ пхъашэу къызыщыхъуи щыIэт, ауэ ар гъунэгъуу зыцIыхуа дэтхэнэри щыгъуазэт абы и псэ къабзагъэмрэ гу пцIанагъэмрэ. Зауэм зи сабиигъуэр зыIэщIихахэм ящыщщ Гъэунэр, а мафIэм къыздихь гузэвэгъуэ псори зи нэгу щIэкIа щIалэ цIыкIур иужькIэ абы куэдрэ гущIыхьэу, IупщIу и тхыгъэхэм щатепсэлъыхьыжащ. ЩIэныгъэлIхэм къызэралъытэмкIэ, пасэу къалэмыр къэзыщтэ дэтхэнэри абы гъащIэм ирихулIэу, ар гугъуехь е цIыхум и псэм телъ хьэзаб гуэр къыпхиву аращ. Борис тхэн щыщIидзам илъэс 16 хъууэ арат. Абы и япэ сатырхэм щегъэжьауэ иужькIэ итхахэми лъабжьэ яхуэхъуар гъащIэм къыщыхъуа Iуэхугъуэщ.
«ГъащIэм къыщыхъуа Iуэхугъуэр лъабжьэ хуэмыхъумэ, ар тхыгъэкъым. Ар гум емыпхъуэмэ, псэм зыхимыщIэмэ, цIыхур еджэнукъым. ГъащIэм къыхэкIа тхыгъэрщ щIэджыкIакIуэр къызэрыпхудэхьэхынур. ЩыIэщ ар къызыгурымыIуэ тхакIуэхэри, я IэдакъэщIэкIхэм къагупсыса Iуэхугъуэ гуэр лъабжьэ хуащIрэ, я Iэпэм «къыщIафыкIыу» тIысыжу. Тхылъеджэр къыпхуэгъэпцIэнукъым. «Мыр зытхами тхакIуэу зыкъелъытэж», - къыпхужаIэнурэ ежьэжынущ, уи тхыгъи абы иужькIэ къилъыхъуэжынукъым. Сэ усэ щIэзмытхыжри аращ. Сигу ирихьыжкъым ар къызэрызэхъулIэр. Сэ сызэрызэплъыжам хуэдэу нэгъуэщI зыкъомыр зэплъыжауэ щытамэ, апхуэдиз усэ мышыур нобэ дунейм къытехьэнтэкъым», - щыжеIэ Гъэунэм ди газетым ирита интервьюхэм я зым.
Борис зыцIыхуа дэтхэнэри щыхьэт техъуэфынущ ар захуагъэмрэ пэжыгъэмрэ я телъхьэу зэрыпсэуам. «ЦIыху», «АдыгэлI», «ТхакIуэ» псалъэ лъапIэхэр игъэпэжын, абыхэм яхуэфащэу дунейм тетын папщIэ ар къызэрымыкIуэу и щхьэ хуэткIиижу щытащ.
Гъэунэ Борис и тхыгъэр и лъабжьэу режиссёр щIалэ Хьэмокъуэ Олег «Уэ къэкIуэж закъуэ, папэ» фильм адыгэбзэкIэ трихати, куэд дыдэм ягу ирихьащ. Абы Гъэунэри хуабжьу щыгуфIыкIауэ щытащ.
«Фильмыр хьэзыр хъухукIэ Iуэхум зыри хэсщIыкIакъым. Утыку къыщрахьэнум хъыбар сагъащIэри, Кэнжэ дэт ЩэнхабзэмкIэ унэм срагъэблэгъащ. Апхуэдэ пщIэ а си тхыгъэм зэригъуэтар икъукIэ си гуапэ хъуащ, ар щагъэлъагъуэм гуфIэгъуэми гуIэгъуэми сызэщIаубыдат. Рассказым щIэслъхьа гупсысэр зыри IэщIэмыхуу къигъэлъэгъуэфащ режиссёр щIалэм. Ар куэдкIэ и фIыщIэу къызолъытэ абы и сценарийр зытха Хьэгъундокъуэ Сэлисэт. Нэхъ сытегузэвыхьат си адэм и письмом нанэ сыкъыщыхуеджэм, абы иIа гурыгъу-гурыщIэхэр Балъкъэр Тамарэ зыхищIэфыну пIэрэ жысIэри. АрщхьэкIэ абы къигъэлъэгъуэфащ нанэ и псэм телъа гузэвэгъуэр, къуэрылъхур письмом къыщеджэм Тамарэ и нэпс пIащэ ткIуэпсхэр напэм къежэхырт. Адрей ролхэр зыгъэзэщIахэу Балъкъэр Юрэ, КIэхумахуэ ФатIимэ, Щоджэн Мурат, Унэжокъуэ Ислъам сыми я джэгукIэм наIуэ къищIащ тхыгъэм щIэлъ гупсысэр зэрызыхащIар», - жиIат Гъэунэм.
ЦIыхур дунейм ехыжа иужькIэ сыт къанэр? Абы пхиша лъагъуэмрэ къилэжьа цIэмрэщ! Борис и ныбжьэгъуу щытахэм хужаIамрэ теухуауэ ятхамрэ гъунэжщ, абыхэм ящыщ зыбжанэ си гуапэу фи пащхьэ изолъхьэ.
