Зи зэфIэкIыр лъагэ

ЗыхэпсэукI зэманым, гъащIэм жыджэру хэтхэр, дзыхь къыхуащI IэнатIэр егъэфIэ­кIуэным, зегъэужьыным гурэ псэкIэ хущIэкъухэр, ди гуапэ зэрыхъущи, куэду яхэтщ иджырей щIалэгъуа­лэм. Ап­хуэдэ цIыхухэм ящыщщ Аргудан къуажэм дэт курыт школ №3-м адыгэ­бзэмрэ ­литературэмрэ ще­зыгъэдж, абы и унафэщIу илъэс зыбжанэкIэ лэжьа, лэжьыгъэм и къызэгъэпэщакIуэ IэкIуэ­лъакIуэу зы­къэзыгъэлъэ­гъуа, зэхэщIыкI куу зиIэ хэкупсэ нэс Мэшыкъуэ Радимэ. 

Аргудан дэт курыт школ №2-р ехъулIэныгъэкIэ къиухащ Радимэ. Абы зэрыжиIэмкIэ, школым щыщIэса илъэс­хэм ар дапщэщи щIэхъуэпсу щытащ юрист IэщIагъэр зригъэгъуэтыным, арщхьэкIэ класс нэхъыжьхэм щIэсу ар ­нэхъыбэу дахьэх хъуащ анэ­дэлъхубзэмрэ лъэпкъ литературэмрэ икIи мурад ищIащ абыхэм нэхъ куууэ хуеджэну. ЗэрыжиIэмкIэ, абыкIэ щапхъэ хуэхъуащ а дерсхэмкIэ егъэджакIуэу иIа ПхытIыкI Лусэ. А бзылъхугъэ псэ къабзэм, егъэджакIуэ нэсым къыбгъэдилъхьа щIэныгъэфIым и фIыгъэщ КъБКъУ-м и адыгэбзэ ­къудамэм Радимэ лъэпощхьэпо хэмылъу зэрыщIэтIысхьэфари. 
Курыт школым щIэныгъэ ­лъабжьэфI щызыгъэтIылъа пщащэр адыгэбзэмрэ лите­ратурэмкIэ щIыналъэпсо олим­пиадэм щытекIуэри, ди республикэм и еджапIэ нэхъыщхьэм и студенткэ хъуащ. Еджэным къыдэкIуэу, университетым щекIуэкI жылагъуэ ­гъащIэми жыджэру хэту, студент илъэсхэр купщIафIэу ирихьэкIащ Радимэ. ФIыуэ илъэгъуа IэщIагъэмкIэ щIэныгъэ нэхъыщхьэ зригъэгъуэта нэ­ужь, абы и япэ лэжьыгъэ лъэбакъуэхэр щичащ езыр щеджа, Аргудан жылэм дэт курыт школ №2-м. 
Абы лъандэрэ блэкIа зэманым къриубыдэу зэи къэ­хъуакъым гурэ псэкIэ къыхиха и IэщIагъэм Радимэ щыхущIегъуэжа, щытезэша. Къыгу­ры­Iуэрт узыщеджа школым къэбгъэзэжу щIэныгъэ къо­зыта егъэджакIуэхэм уабгъу­рыувэу дерсхэр птыным жэ­уап­лы­ныгъэ хэха зэрыпыщIар. Ар и гуращэу, егъэджакIуэ ныб­жьыщIэр дапщэщи хущIэ­къуащ абыхэм яхуэфащэу ­щы­тыным, и лэжьыгъэри къызы­хуэтыншэу зэрырихьэ­кIы­ным. Мэшыкъуэм и гъэсэнхэр жы­джэру хэтщ районым, респуб­ликэм щекIуэкI зэпеуэхэм. Абыхэм увыпIэфIхэр щIэх-щIэхыурэ къыщахь «Си бзэ - си псэ, си дуней» республикэпсо зэпеуэм, зэфIэкI лъагэхэр къыщагъэлъагъуэу. 
- Дэтхэнэ егъэджакIуэми и пщэм дапщэщи къалэнышхуэ дэлъщ щIэблэр гъэсэнымкIэ, абы щIэныгъэ егъэгъуэтынымкIэ, арщхьэкIэ анэдэлъхубзэ­хэр езыгъэджхэм а псоми я лейуэ сабийм бгъэдалъхьэ лъэпкъ хабзэр, щэнхабзэр, нэмысыр, - къыхегъэщ Радимэ. - Ди сабийхэм зэрыадыгэр я гум илъу, абы иригушхуэу, ирипагэу, нэхъыщхьэращи, анэ­дэлъхубзэр яIурылъу къэгъэтэджыныр лъэпкъпсо мы­хьэнэ зиIэ Iуэхуу къызолъытэ. Апхуэдэ гупсысэ зиIэ щIэблэ къызыщIэхъуэ лъэпкъым къэ­кIуэну дахэ зэриIэнуми шэч къытесхьэркъым. 
Егъэджэныгъэ-гъэсэныгъэ лэжьыгъэм щызыIэригъэхьэ ехъулIэныгъэм папщIэ уна­фэщI щыпкъэм, лэжьыгъэм и къызэгъэпэщакIуэ IэкIуэлъа­кIуэм, егъэджакIуэ Iэзэм, адыгэ­бзэр зи псэм хэлъ бзылъ­хугъэм мызэ-мытIэу къыхуа­гъэфэщащ КъБР-м Егъэ­джэ­ныгъэмкIэ, щIэныгъэмрэ щIалэгъуалэм я IуэхухэмкIэ, егъэ­джэныгъэмкIэ щIыналъэ Iэна­тIэм, жылагъуэ зэгухьэныгъэхэм къабгъэдэкI щIыхь, фIыщIэ тхылъхэр. Ар хъуащ «Илъэсым и егъэджакIуэ нэхъыфI» зэпеуэм и лауреат, щытекIуащ УФ-м и Президентым къыхилъхьа «Егъэджэныгъэ» проектым ипкъ иткIэ екIуэкI къэралпсо зэпеуэм. Абыхэм иджыблагъэ къахэ­хъуащ ХьэтIохъущокъуэ Къазий и цIэр зезыхьэ Адыгэбзэ Хасэм къыбгъэдэкIа фIыщIэ тхылъыр. Нэхъыщхьэжращи, Мэшыкъуэм зэфIих лэжьыгъэфIхэм къапэкIуащ зы­дэ­лажьэ гупым, еджакIуэхэм, абы­хэм я адэ-анэхэм къы­-хуащI пщIэмрэ нэмысымрэ. 
И ныбжькIэ щIалэми, Радимэ дунейм, гъащIэм и зэ­хэ­лъыкIэм хэзыщIыкI цIыху набдзэгубдзаплъэщ. Ар къыбгуроIуэ и къалэмыпэм къыпыкI усэхэм уахэплъа нэ­ужь. Ахэр ятеухуащ цIыхухэм яку дэлъ зэхущытыкIэхэм, цIыху­бэпсо лъапIэныгъэхэм, гурыгъу-гуры­щIэхэм. 
ИлъэсыщIэ дызытехьэмкIэ ди гуапэу дохъуэхъу фIым хуэлажьэ, Iэужь дахэ зиIэ бзылъхугъэ цIыкIум. Узыншагъэ иIэу, и ехъулIэныгъэхэм ­хигъахъуэ зэпыту, насыпрэ дэрэжэгъуэрэ щымыщIэу псэу­ну ди гуапэщ. 
Радимэ и усэхэм ящыщ ­зыбжани ди щIэджыкIакIуэ­-хэм я пащхьэ нобэ идолъхьэ. 

Узохыж сэлам!

Узохыж сэлам, си блэкIа гъащIэ!
Гуауэрэ гукъеуэкIэ гъэнщIа.
Сабиигъуэ IэфIыр сIэщIэзыхыу
Балигъ гъащIэр дыдж къысщызыщIа.
Узохыж сэлам, си блэкIа гъащIэ!
Зеиншэныр натIэ схуэзыщIа.
Гуауэмрэ гухэщIымрэ якъузу
Гур къигъыкIыу сыкъэзыгъэна
Узохыж сэлам, си блэкIа гъащIэ!
ЖэщкIэрэ гъыбзэшхуэ къыщисша.
ГущIэм зыкъигъазэми, сыгуфIэу
ФэрыщIыным сэ сезыгъэса.
Узохыж сэлам, си блэкIа гъащIэ!
ЦIыху пцIыупсыр куэду зыхэта.
Фыгъуэ-ижэм гъуэгу щрагъэгъуэту
МыхъумыщIагъэ гуэрхэр щалэжьа!
Узохыж сэлам, си блэкIа гъащIэ!
ЦIыхуфI куэд цIыхугъэ щысхуэхъуа.
Я гур къабзэу, псэкIэ схуэгумащIэу
Къару мыкIуэщIыж къысхэзылъхьа!
Узохыж сэлам, си блэкIа гъащIэ,
ФIым сыгугъэу, Iейр уэ сщхьэщыпхащ.
Сыныппоплъэ уэ, си къэкIуэн гъащIэ,
Насып защIэу Тхьэм схузэIуиха!

ГъащIэ гъуэгу кIыхь
къызэпыпчами…

ГъащIэ гъуэгу кIыхь къызэпыпчами,
Хъуэпсэгъуэу махуэ хэмыта,
ФIыцIагъэу уи гум щыхэпсами,
Уи гъуэгум тетыр къемыла.
ФэрыщIу цIыху узыхуэгуфIэм,
И щIыб уи фIейр уэ дэплъхьэфащ.
УгуфIэу IэплIэр уэ зэпшэкIым
ХэпIуну сэр Iэм IэщIэлъащ.
ХуиIакъым зыми гущIэгъу ласкIэ,
Нэхъапэ мылъкур ибгъэщащ.
Къозыгъэлъагъум ахъшэ кIапэ,
Уи напэр сомкIэ епщэжащ.
ГъащIэ гъуэгу кIыхь къызэпыпчами,
Кунэфу псори къыщIэкIащ.
Уахуэмыфащэу лъэпкъи жыли,
Къыпщымэхъашэу укъэсащ.
ФIеягъэу гъащIэм щыпщIэфами,
Хуэфэщэн уасэ Тхьэм хуищIащ.
Укъэмылынджу лей зепхьами,
Бэгъуауэ уэ уIущIэжащ

Ахъшэ

Сы  гуащIэ  мащIэщ уэлъытауэ,
Збгъэдэлъу щытми сэ акъыл.
Сыхуейщ слъагъуну уикIуэтауэ,
АрщхьэкIэ сытыр си Iэмал?
ЩIэныгъэм слъэкIыр хызогъахъуэ,
КъысфIэщIу Iэщэ ар схуэхъун.
ЩIэр блэзмыгъэкIыу зызогъащIэ,
АрщхьэкIэ уэ ар къыптекIуэн?
Ибот утыку зыхуэмыфащэм,
Уэ уи Iэмырым хэт фIэкIын?
Зыгъуэтыр жьантIэр уи IэмалкIэ
ЩыIэн зыгуэр щIэшынэжын.
ЩIэгъэбыдамэ уэркIэ Iуэхур,
Къэхъункъым ар щыбгъунлъэжын,
Зымыгъэхъейри акъылышыхуэ,
Уэ уIэщIэлъмэ, мыкIуэдын.
Къарууэ щыIэм я нэхъ иныр
Зи жыпым изым утекIуэн?
Зи сомыр зи щхьэм елъэпIэкIым
Пэжыгъэ лъэпкъ щумыгъуэтын!!!

Сыхуейкъым…

Сыхуейкъым сиIэну ныбжьэгъу,
Хъужунумэ ар си къуэшэгъу.
Хуей хъумэ къыскъуэувэн,
ЛъэкIынумэ мылъкукIэ сищэн.
Сыхуейкъым сиIэну гъунэгъу,
Схуэхъунумэ ар ныкъуэкъуэгъу.
Гузавэу Iэр хуэсшиямэ,
ФIэфIыну мащэ сихуамэ.
Сыхуейкъым сиIэну Iыхьлы,
ГъащIэм ищIау Iэмалшы.
ЩIитIэну хьэзыру и благъэр,
Илъагъумэ и Iуэхур нэхъ лъагэу.
Сыхуейкъым сиIэну сэ гъащIэ,
СымыщIэу къихьыр си гуащIэ.
ЩысщIынум цIыхур си бий,
Iэпкълъэпкъыр абдеж щредий.

 

Къардэн Маритэ.
Поделиться: