Къэфэным къыхуалъхуа

Шэмырзэ Моникэ – Черинэ Людмилэ

«Гранд Опера» лъэпкъ театрым и примэ-балеринэ, дуней псом щыцIэрыIуэ къэфакIуэ Шэмырзэ Людмилэ къэфэным къыхуалъхуат. «Людмилэ и зекIуэкIэр щыплъагьукIэ, занщIэу уи нэгум къыщIохьэ Кавказым щыпсэу адыгэ цIыхубзхэр - дунейм къыщигъэщIа бзылъхугъэхэм я нэхъ тхьэIухуду жыхуаIэхэр,- итхащ япэм балеринэу щыта, франджы искусствовед Лидовэ Иринэ, - бланэ шыр лъакъуэхэр зэкIужщ».

Зыми емыщхьу абы далъагъуу щыта гуакIуагъэр, дауи, «ищхъэрэжь» къызэрыщIихуам и сэбэпщ (Людмилэ и адэ Шэмырзэ Ауэныр адыгэщ). «Пари Мач» журналым и корреспондентым абы къыIиха интервьюм езы Черинэ щыжиIат адыгэм къазэрыхэкIар. И анэр франджы бзылъхугъэт.

Шэмырзэ Людмилэ къызыхэхъукIа унагъуэм зэи зыщигъэгъупщэртэкъым и адэжь хэкур, къафэм и хэкур - Кавказыр.

ДжэгуакIуэ цIэрыIуэ куэд зыгъэсауэ щыта профессор Преображенская Ольгэ и унафэм щIэту а еджапIэм япэ лъэбакъуэр щичащ Шэмырзэ Моникэ (аращ Людмилэ и цIэ дыдэр). ИужьыIуэкIэ итальян балеринэ Вальдине Бланш д'Александри ныбжьыщIэр хурегъаджэ езыр зыщыщ къэралым и школым и хабзэ нэхъыфIым - жьы щIэту къэфэным.

И ныбжьыр илъэсипщIым щитым Моникэ «сабий телъыджэкIэ» къеджэрт. Балигъхэм ящIыгъуу ар щыджэгурт къафэр и лъабжьэу ягъэув спекталхэм, зыкъыщигъэлъагъуэрт Париж щыцIэрыIуэ хьэщIэщхэм икIи ар къэунэху вагъуэу къалъытэрт.

Зауэм и пэщIэдзэхэм, илъэс пщыкIутхум иту, Шэмырзэ Моникэ Ницце къалэм щыIэ «Опера Монте-Карло» гупым и балеринэ нэхъыщхьэу мэлажьэ икIи зыхэтхэм я набдзэщ. «Медиторанэ» («ЩIыкурытых») уардэунэм» адыгэ пщащэм щегъэзащIэ классикэ репертуар: «Къыу гуэлыр», «Розэм и плъыфэр», Сен-Санс Камил и «Къыу лIэр». Мис а спектаклхэм ехъулIэныгъэшхуэ къыхуахь икIи абы и гъащIэр зытетыну гъуэгур къыхузэIуах. «Езыр апхуэдизу щIалэу икIи хур пщащэм хуэдэу дахэу, и IэпкълъэпкъкIэ зэкIужу а телъыджэ къэунэхуам» гу къылъетэ балет­мейстер цIэрыIуэ Лифар Серж. Абы Моникэ Париж ирегъэблагъэ икIи «Гранд Опера» театрым щигъэув балетыщIэм - «Ромеорэ Джульеттэрэ» жыхуиIэм - Джульеттэ и ролыр щигъэзэщIэну кърет. А зэманым адыгэ пщащэр илъэс пщыкIух ирикъуу арат, ауэ, и ныбжькIэ щIалэми, абы къыгурыIуат а къалэн гугъум зэрыпэлъэщым куэд зэрелъытар.

Лифар и чэнджэщкIэ абы и цIэ-унэцIэр ехъуэжри, Черинэ Людмилэ мэхъу.

«Ромеорэ Джульеттэрэ» балетыр «Гранд Операм» щагъэув. КъэфакIуэ хъыджэбзым и щIыхьыр абы къеIэт.

Япэм мащIэу Iэнкуну щытами, Шэмырзэм щIэх зиIэтат икIи утыкушхуэ куэдрэ ихьэ зэрыхъуам и фIыгъэкIэ тегушхуэныгъи къызэкъуихат. Илъэсхэр пщIэншэу зэримыгъэкIуэдар наIуэт. Макъамэм ипхъуэта Iэпкълъэпкъым и щытыкIэнур фIыуэ зэрищIэр, сыт хуэдэ зыщIыкIэри тыншу къипхъуэтэфу зэресар хуабжьу сэбэп къыхуэхъужащ. Псы Iуфэм къамылу зыщаукъуэдийрт абы и «тхьэмпэхэм». Жьым хэсыхь щхьэцхэщIэу зыщIаупскIэрт абы и Iэ псыгъуэ лантIэ цIыкIухэм.

 «Черинэ Людмилэ зэчиишхуэ зиIэ цIыхущ. Балеринэ нэсщ!» - а псалъэхэр зейр Франджым и Акаде­мием хэт Дрюон Морисщ. АдэкIэ мыпхуэдэу етх: «Абы къигъэщIа образхэм - Жизель, Джульеттэ, «Къыу лIэр», нэгъуэщIхэми трагедиер куууэ щызыхыбощIэ, поэзие нэс яхэлъщ»...

Шекспир и Джульеттэр утыку щызыгъэлъэгъуахэм ящыщу Шэмырзэр Франджым и балеринэ нэхъ Iэзэ дыдэу къалъытэ къудейтэкъым, атIэ ар дунейпсо театрым и Джульеттэ нэхъыфI     дыдэхэм ящыщу ябжырт.

Людмилэ дахэу псэурт, абы къикIыр екIуу зихуапэу, цIыхубзхэм щапхъэ трахыу къызэрыгъуэгурыкIуам и закъуэкъым. Черинэм пасэу гу хуищIат живописым, зыгуэрхэр гъэщIэрэщIэным, иужькIэ кином щыджэгуащ, тхылъ зыбжанэ итхащ.

1945 гъэм къыщыщIэдзауэ Шэмырзэр щолажьэ «Опера Марселым», илъэситI докIри, ар мэIэпхъуэ «Монте-Карло БалетыщIэм». Аргуэру Людмилэ балеринэ нэхъыщхьэщ, гупым и набдзэщ.

КъэфакIуэшхуэ Одран Эдмонд дэкIуа нэужь адыгэ бзылъхугъэм и гъащIэм зэхъуэкIыныгъэ егъуэт.

Одран балетым гъуэгущIэ къыхуэзылъыхъуэ цIыху емызэшт, ар нэхъыбэу зыхущIэкъур цIыхуитI щыджэгу спектаклхэм я купщIэр щIэщыгъуэ, я теплъэр нэхъ удэзыхьэх зэрищIынт. АбыкIэ дэIэпыкъуэгъу икIи чэнджэщэгъу къыхуэхъуащ Людмилэ.

Адыгэ бзылъхугъэр кином ирагъэблагъэ. Режиссерхэу Жак Кристиан, Жовэ Луи сымэ абы контракт къращIылIэ. Шэмырзэ Людмилэ япэу щыджэгуащ «Жэгъуэш» фильмым.

Людмилэ къаруушхуэ ирихьэлIащ франджы хореографхэм я тхыгъэхэр кином къыщыгъэлъэгъуэным. Ар фильм 18-м щыджэгуащ. Абыхэм ящыщщ «Вакъэ плъыжьхэр», «Гоф­ман и таурыхъхэр», «О, Розалие», «ЩIэщыгъуэ мазэр», нэгъуэщIхэри. «Гофман и таурыхъхэм» щигъэзэщIа ролым папщIэ Черинэ «Оскар» саугъэтыр къыхуагъэфащэ.

Ар ди къэралми зыбжанэрэ щыIащ. 1958 гъэм Москва щекIуэкIа еплъыныгъэм Шэмырзэм Театрышхуэм щигъэзэщIащ и роль нэхъыфIхэр - Сен-Санс Камил и «Къыу лIэр», Шарль Адан и «Жизелыр». Ди цIыхухэм ар гуапэу кърагъэблэгъа къудейкъым, абы зэи щыгъупщэжакъым хуащIа нэмысыр, пщIэр. Совет прессэр (адрей къэралхэм яйми хуэдэу) Черинэ Людмилэ щытепсэлъыхькIэ зи гугъу ящIыр гъащIэм и пэжыр къэзыгъэлъагъуэ франджы гъуазджэрщ, франджы щэнхабзэм хэлъ гуманизмэрщ. А псом мыхьэнэшхуэ къритырт франджы балеринэ цIэрыIуэм и IуэхущIафэм.

Мэзкуу икIыжа нэужь, Людмилэ «Гранд Опера» театрым игъэхьэзыра «Щихъ Себастьян ишэча хьэзабхэр» оперэм уэрэд щыжеIэ. Газетхэм зэратхащи, Черинэ абыи зэфIэкIышхуэ иIэу зыкъыщигъэлъэгъуат.

2004 гъэм и гъатхэпэ мазэм Париж щылIащ франджы балетымрэ киномрэ я артисткэ цIэрыIуэр. Шэмырзэ Моникэ илъэс 79-рэ къигъэщIащ. Франджы Республикэм и премьер-министр Раффарен Жан-Пьер щыгъуэ махуэм жиIащ Черинэ Людмилэ «франджы гъуазджэм ХХ лIэщIыгъэм бжьыпэр щызыIыгъахэм ящыщ зыуэ» зэрыщытар. Сценэм икIыжа нэужь, Шэмырзэм романитI итхащ. А тIум я зыр, балет гъуазджэм теухуар, цIэрыIуэ абык1и дыдэ хъуащ. И ныбжьыр хэкIуэтауэ, 90 гъэхэм, скульптурэм зритри, цIэрыIуэ хъуащ Черинэр. И лэжьыгъэхэм ящыщ зыр («Европэр ди гущIагъщIэлъщ») Людмилэ ищIащ Европэ Советым и лъэIукIэ. Скульптурэ фэеплъ иныр щагъэуващ Страсбург - Европарламентым и унэм и гупэм.

Мис апхуэдэ гъащIэ телъыджэ къипсэуащ къэбэрдей лIакъуэлIэшымрэ франджы бзылъхугъэмрэ япхъу гъэфIэн Шэмырзэ Моникэ, Черинэ ЛюдмилэкIэ зэджэжым.

 
Зыгъэхьэзырар НЭЩIЭПЫДЖЭ Замирэщ.
Поделиться: