ЦIыхубэм дагъэлъапIэ

Ди планетэм тет къэралхэм я нэхъыбэм гъатхэпэм и 20 - 21-хэм «ЩIым и махуэ» зи фIэщыгъэ Iуэхугъуэхэр щрагъэкIуэкI. КъимыдэкIэри, абдежращ дыгъэм и нэхури жэщым и кIыфIри, я кIыхьагъ­­кIэ, зэхуэдэ щыхъур. Къы­зэралъытэмкIэ, а лъэхъэнэ кIэщIым къриубыдэу щIыуэ­псым и щытыкIэм зехъуэж.

Дызэрыщыгъуазэщи, адыгэхэри ящыщщ гъатхэпэм и 21-р ИлъэсыщIэ къыщихьэ махуэу къэзылъытэхэм. АрщхьэкIэ мыбдежыр, ищхьэкIэ зэры­щыжытIащи, къэрал куэдым къыщалъытэ гуфIэгъуэщ. АтIэми, ООН-м и штаб-фэтэру Нью-Йорк щыIэм илъэс къэс гъатхэпэм и 21-м къыщоуэ Мамырыгъэм и тхьэгъушыр.
Ди къэралым ЩIым и махуэр гъэлъэпIэн щыщIадзар 1998 гъэращ. Мамырыгъэм и тхьэгъушыр япэу щагъэджар 2008 гъэращ. Абдежым къыщегъэжьауэ, Урысей Федерацэм ЩIыуэпсым и хъугъуэфIыгъуэ­хэмрэ экологиемкIэ и министерствэм, УФ-м и Къэрал Ду­мэм ЩIыуэпсыр къэгъэсэбэ­пынымрэ экологиемкIэ и комитетым, Урысейм и Президентым деж щыIэ Жылагъуэ палатэм, властым и федеральнэ IуэхущIапIэ бжыгъэм а махуэм гулъытэ хэIэтыкIа хуащI икIи ар гъэ къэс цIыхубэм дагъэлъапIэ.

Тхыдэм  щыщщ

XIX лIэщIыгъуэм и 40 гъэхэм Америкэм и Штат Зэгуэтхэм и Небраскэ штатым и унагъуэр и гъусэу Iэпхъуа Мортон Джон, прерие губгъуэ гъунэншэм ­гъунэгъу щыхуэхъум, гу лъитащ нэм къыхуэмыубыд тафэм жыг закъуэтIакъуэххэ фIэкIа зэримытым. ЩIыуэпсым и щыты­кIэр гукIэ зыхэзыщIэ цIыхум асыхьэту и нэгу щIэкIащ а къэщIыгъэ тIэкIухэри иужь иту къэIэпхъуэхэм унэлъащIэ пап­щIэу къызэрагъэсэбэпынур.
Жьауэ зыщI щхъуантIагъи имытыжу къэнэнкIэ хъуну губгъуэшхуэм «зигу щIэуза» зэ­лI­зэфызым, адэкIэ гупсысэ лейм зрамыгъэхьу, щыпсэуну къыхаха щIыпIэм и Iэгъуэблагъэм жыгыщIэ цIыкIухэр щы­хасащ, телъыджэр аращи, я ­гъунэгъуу къэтIысахэри Мортон зэщхьэгъусэхэм я щапхъэм иригъуэзащ. ГукъэкI дахэр къыщрахьэжьа щIыпIэм къикIри, зи щIыгум нэхъри хэзы­гъахъуэ къэралыщIэм щIыуэ­псым пщIэ хуэзыщIу зыкъэ­зылъытэжу ис цIыху псоми къызэдащтащ. «ЩIым и махуэ» ар щыхъуар 1970 гъэращ.

Мыбдежым Iуэху
цIыкIуфэкIу
щыщыIэкъым

ЩIым и махуэм теухуа Iуэхугъуэхэр езыгъэкIуэкIхэм къалэн нэхъыщхьэу зыхуагъэувыжыр дыкъэзыухъуреихь дунейр хъумэным и мыхьэнэр дэтхэнэ цIыхуми, псом хуэ­мыдэу къытщIэхъуэ щIэблэм, захегъэщIэнырщ икIи абы хуэгъэза лэжьыгъэхэр къызэгъэпэщынырщ.
Языныкъуэхэм къытфIощI дыкъэзыухъуреихь дунейр зы цIыху къарукIэ нэхъ дахи IуплъэгъуафIи тхуэмыщIыну. Ауэ ар щыуагъэщ - щIыуэпсыр ­хъумэным ехьэлIа лэжьыгъэхэр езым и деж дэтхэнэми къы­щыщIидзэжыпхъэщ. Ар шэч къызытумыхьэнщ.
Ауэ щыхъукIи, мы махуэм ­дигу къегъэкIыж щIыуэпсыр къабзэу щыгъэтыным дэтхэнэми хэлъхьэныгъэ нэрылъагъу зэ­ры­хуищIыфынури. Дауэ мы­хъуами, мыбдежым Iуэху цIы­кIуфэкIу щыщыIэкъым. Сыт хэ­лъыр кIэрыхубжьэрыхур къапщтэу сэмб щхьэхуэ иплъ­хьэ­ным е пхъэнкIийр къыу­мы­­хьэ­-
жьэ щIыкIэ абы хэлъ пластикымрэ пкъыгъуэ быдэхэмрэ зэхэб­дзыным. Ахэращ, Iуэху къызэрыгуэкIыу къытщыхъу­ми, ЩIыр щы­псэу­гъуафIэу къызэтезыгъэнэнур.
А псом къадэкIуэуи зыщыдгъэгъупщэн хуейкъым дызытет ЩIы Хъурейр хъумэнымрэ зэIузэпэщ щIынымрэ ехьэлIа лэжьыгъэхэр сыт хуэдэ зэманми зэрегъэкIуэкIыпхъэр.

 

КЪУМАХУЭ Аслъэн.
Поделиться: