1950 гъэм ВЛКСМ-м и комитет нэхъыщхьэм ираджэри, инструктору ягъэувауэ щытащ УФ-м щэнхабзэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ, пщIэшхуэ зиIэу псэуа нэхъыжьыфI Ефэнды Джылахъстэн. Куэдрэ мылэжьауэ, ар и къулыкъукIэ драгъэкIуэтеящ. Иджы ар Къэзахъстанымрэ Азие Курытым и щIыналъэхэмрэ я комсомол организацэхэмкIэ секторым и Iэтащхьэт. Мис абы щыгъуэм Джылахъстэн яхуэзауэ щытащ Къыргъызым яшауэ щыпсэу ди лъахэгъухэм. Абдеж абы щызыхищIащ хэкум пэIэщIэу псэу лъэпкъым и фэм дэкIымрэ и псэм телъ хьэзабымрэ. Адэжь лъахэм къикIа адыгэ щIалэм балъкъэрхэр гуапэу къыIущIат, я хэку щыхъыбархэр жрагъэIэжырт, езыми и къуэш лъэпкъым игу къызэрызыгъэгъуэтыжа псалъэхэр, иужькIэ гъащIэм къыщыхъуахэр яжриIауэ щытащ. Ахэр мыпхуэдэу игу къигъэкIыжырт Ефэнды Джылахъстэн:
«Москва сраджэу ВЛКСМ-м и комитет нэхъыщхьэм лэжьэн зэрыщыщIэздзэрэ куэд мыщIауэ, Къэзахъстанымрэ Азие Курытым и щIыналъэхэмрэ я комсомол орга¬низацэхэмкIэ секторым и Iэтащхьэу сагъэуват. ЩIыналъэ ин дыдэ къыслъысат, абы щыпсэу лъэпкъхэм я тхыдэм, экономикэм, щэнхабзэм щыгъуазэ зысщIын хуейт. ЩIалэгъуалэ Iуэхухэр щызесхуэн хуейт километр зэбгъузэнатIэ мелуани 4-м нэс лъахэм. Комсомол лэжьыгъэм теухуа хъыбар зыбжанэ къыщысщIащ ВЛКСМ-м и ЦК-м и лэжьакIуэхэу ипэ-IуэкIэ а щIыналъэхэм япыщIауэ щытахэм я деж.
Хабзэ зэрытхуэхъуам тету, дэ цIыхуи 4 - 5 дыхъуу дежьэрт. Iуэху зэмылIэужьыгъуэхэр зэфIэдгъэкIырт икIи махуэ 40 - 45-рэ хуэдизкIэ дыкъэтырт. Щыгъуазэ зыхуэтщIын хуейт щIыпIэ комсомол зэгухьэныгъэхэм я лэжьыгъэм, абыхэм зэрытхузэфIэкIкIэ дадэIэпыкъурт. Тлъэгъуахэр къызэрытщыхъуар яхуэсIуа¬тэрт республикэхэм я компартхэм я ЦК-хэм я япэ секретархэм.
Апхуэдэ зэIущIэхэм ящыщ зым Къыргъызым и парт унафэщI Радзаков Исхьэкъ щыжесIащ Чуй аузым и жэгундэ хьэсэхэмрэ республикэм и къалащхьэмрэ си лъахэгъу балъкъэрхэм сазэрыщыIущIам хуабжьу сызэригъэпIейтеяр. Къызэ¬рызгу¬рыIуамкIэ, къыргъыз лъэпкъыр къыхуэгуапэт ди лъахэм ирашахэм.
- Арыншауэ хъункIэ зы Iэмали иIакъым. Япэ щIыкIэ балъкъэрхэм хьэзаб куэдягъэващ. Иджы ахэр зыхуей хуозэ. Езы балъкъэрхэр хуабжьу гуащIафIэ цIыхухэщ. Дэ дяпэкIи гулъытэ яхуэтщIынущ абыхэм я псэукIэр ефIэкIуэным, – жэуап къызитыжащ Радзаковым.
Сигу къокIыж Фрунзе къалэм пщыхьэщхьэхуэкIуэу сынэсауэ зэрыщытар. ХьэщIэщым сыщIэ¬тIыс¬хьэри, аэропортым къыщысIущIа си ныбжьэ¬гъухэм селъэIуащ балъкъэрхэр нэхъ Iуву щызэхэс куейм сашэну. Абыхэм «хьэуэ» къыхагъэ¬кIа¬къым. Пщэдджыжьым ды¬зэ¬хуэ¬зэри, фошыгъу жэгундэ нэхъ бэв дыдэ къыщагъэкI Чуй аузым дыкIуащ. Кант ¬куейм и колхоз нэхъ инхэм ящыщым дынэсащ. Шэджагъуашхэм дрихьэлIати, дакъикъи 2 – 3-кIэ дыпэплъэри, Къыргъызым и комсомолым и ЦК-м и япэ секретарь Барбиевымрэ сэрэ «Победа»-м дыкъикIащ икIи жэгундэгъэкIхэм дахыхьащ. Барбиевым и макъ шэщIамкIэ абыхэм яжриIащ: «Ныбжьэгъу лъапIэхэ! Москва къикIри, фэ къыфхуэкIуащ фи лъахэгъу, адыгэ Ефэнды Константин, ар мэлажьэ ВЛКСМ-м и ЦК-м и секторым и уна¬фэщIу».
А псалъэхэр зэрызэхахыу бригадэ псом сыкъаухъуреихьащ. Абыхэм я нэхъыбэр цIыхубзт, сыту жыпIэмэ, цIыхухъухэр фронтым щыIут лъэхъэнэм ирихьэлIат ахэр щыдашар. Къызбгъэдыхьэурэ цIыхубзхэм IэплIэ къысхуащIырт, цIыхухъухэм си Iэхэр къакъузырт. Псори гъыр¬ти, сэри си нэпс къысфIыщIэкIауэ щытащ. Сыкъэпсэлъэн хуей щыхъум жысIащ: «Си лъахэгъу лъапIэхэ, си къуэшхэ, си шыпъухэ! Фэ фхуэ¬дэу сэ¬ри фи лъахэ -гъуэзэджэм фыщашэжыну махуэм сыпоплъэ. Си фIэщ мэхъу ар зэрымы-жыжьэжыр!».
СиIэ Iэмалхэр къэзгъэсэбэпри, си Iыхьлы балъ¬къэр¬¬хэр къэслъыхъуэу щIэз¬дзащ. Псом япэу къэзгъуэтыну сызыхуеяр си ныбжьэгъухэу Ксанаев Ибрэхьимрэ Киштыков Исмэхьилрэщ, апхуэдэуи си къуэш нэхъыжь Жыраслъэн и ныбжьэгъухэу Ба¬диев Ахъмэтрэ Черкесов Сарбийрэщ. КъызэрысщыхъумкIэ, ахэр егъэджэныгъэ IэнатIэм пэрытын хуейт. Арати, Къыргъызым и ВЛКСМ-м и ЦК-м хэт, егъэджэныгъэмкIэ министр Тактогоновым къыздэIэпыкъуну се¬лъэIуащ. Апхуэдэ щIыкIэкIэ къэсщIащ Сарбий Джелалабад область библиотекэм и унафэщIым и къуэдзэу, Ахъмэт Иссык-Куль областым и куей гуэрым и курыт школхэм ящыщ зым и унафэщIу зэрылажьэр.
Абыхэм сахуэзащ. Ди зэIущIэр, зэрыгурыIуэ¬гъуэщи, хуабжьу гуапэу щытащ. Абы щыгъуэм си хэщIапIэмрэ зыкъызэрыспищIэну телефон номерымрэ къыхуэзгъэнат. Зэман зыбжанэ дэкIауэ Сарбий библиотекэ институтым экзамен щитыну къэкIуати, си деж нэпсэлъащ. Ар езгъэблагъэри, махуэ зыбжанэкIэ дызэгъусауэ, ди лъахэм сшэжу зыщезгъэплъыхьыну хузогъэлъагъуэ. Черкесовыр къэуIэбжьащ: сэ сыкъащIэмэ дауэ хъуну? И гур фIы хузощI: си тхы¬лъыр езгъэлъагъумэ, уи Iуэху къызэрахуэнукъым. Арати, ди лъахэм дыкъэкIуэжащ, абы щыгъуэ слъэгъуар зэи сигу ихужынукъым. МафIэгум къикIа Сарбий щIым зри¬дзыхауэ ба хуищIырт, пыхьэу. Япэ дыдэу Лъостэн Чэлимэт и деж дыкIуащ, ар сэ си Iыхьлыт, Сарбий и адэм и ныбжьэгъут. ИужькIэ къытпэплъэрт сэ си унагъуэр, Сарбий щалъ¬хуа къуажэр, зыдаша лъапсэр…
Зэманыр хэпщIыкIыу нэхъыфI хъурт. Псалъэмакъ ежьат, залымыгъэкIэ зи лъахэ ирашахэр къагъэкIуэжыну. Захуагъэр зэрызэ-фIэувэжынум и нэщэнэхэр нэрылъагъут.
Апхуэдэуи хъуащ. 1957 гъэм Москва сыкърашыжри, партым и Налшык къалэ комитетым и етIуанэ секретару сыхахащ. Си къалэнхэм хыхьэрт хамэ щIыпIэхэм кърашыж балъкъэрхэр къезгъэблэгъэжыным и мызакъуэу, абыхэм сыт и лъэ¬ныкъуэкIи защIэзгъэкъуэну. Мис апхуэдэу си къуэш лъэпкъым и гуауэм епха Iуэху¬хэм сыхэтауэ щытащ».
