Тхыдэм и фэеплъхэм я махуэ

 «Дыщалъхуа щIыналъэр дывгъэхъумэ» къыхуеджэныгъэм щIэту, а махуэр зы илъэс къэмынэу гъэлъэпIэным теухуа унафэ 1982 гъэм ЮНЕСКО зэгухьэныгъэм къищтащ. Абы кърикIуащ щэнхабзэм и щIэин щIыпIэхэмрэ фэеплъхэмрэ жылагъуэм гулъытэ хэха щыхуащI махуэр 1984 гъэм къыщыщIэдзауэ мэлыжьыхьым и 18-м дуней псом щагъэлъэпIэныр. 
Тхыдэ мыхьэнэ зиIэ къалэжьхэм, Iуащхьэхэм, кхъэлъахэхэм лэжьыгъэ щемыгъэкIуэкIыным, ахэр емыгъэвэным, къемыгъэтIыным хуэгъэза унафэ 1924 гъэм СССР-м ЩIэныгъэ IуэхухэмкIэ и цIыхубэ комиссариатым къищтат. Ауэ илъэсипщI дэкIри, 1934 гъэм, къэралым ухуэныгъэхэм зэрызыщрагъэубгъуам къыхэкIыу, япэрейр зыкъутэж унафи къыдагъэкIащ. 
Ауэрэ здекIуэкIым, 1976 гъэм Совет Союзым тхыдэмрэ щэнхабзэмрэ я фэеплъхэр хъумэнымрэ ахэр къызэрыбгъэсэбэп хъуну щIыкIэмрэ теухуа хабзи къыщащтащ. АрщхьэкIэ, ари гъащIэм зэрыщыхапщэ щымыIэу екIуэкIащ, тхыдэм пыщIа щIыпIэхэм, фэеплъхэм, мэзгъэфIэнхэм щымысхьхэм етхьэкъунымкIэ хабзэр дахэ-дахэу ямыгъэзащIэу. «АбыкIэ къуэнша щыIа?» - жыпIэрэ ущIэупщIэмэ, щыIащ, апхуэдэхэр жэуапым щрашалIэр мащIэ дыдэт, армыхъуамэ. 
ГъэщIэгъуэнщ, ауэ абы и лъэныкъуэкIэ Европэм щыIэ къэралхэм я Iуэху зыIутыр куэдкIэ нэхъыфIщ. Абыхэм тхыдэм пщIэ зэрыщыхуащIым и щапхъэщ лъэхъэнэ жыжьэм къыщегъэжьауэ нобэр къыздэсым щIыпIэ дахэхэм я теплъэр зэрыщытам хуэдэу къызэрыщызэтрагъэнэнум зэрыхущIэкъури, щIытI лэжьыгъэхэр ирагъэкIуэкIа иужькIэ, щIыналъэм зэхэлъыкIэу иIар зэрыщызэтрагъэувэжри. Псалъэм папщIэ, Инджылызым и ищхъэрэ лъэныкъуэмкIэ, «Iэпэ лъамыгъэIэсауэ» зэрыжаIэу, нобэр къыздэсым щахъумащ зэтетхъуа лъагэу къекIуэкI «Адриан и къуэтIыхь» шытхыр. Километр 117-рэ зи кIыхьагъ, щIым къыхэщIыкIа «блыныр» дрезыгъэщIеяуэ щытар Римым и император Адрианщ, къэралыгъуэ абрагъуэм и ищхъэрэ гъунапкъэхэр ирихъумэн папщIэ.
Къэбэрдей-Балъкъэрым щэнхабзэ щIэиным и фэеплъу мин бжыгъэ итщ, 425-р къэрал тхылъхэм иратхащ. Абыхэм ящыщу 76-р археологием и фэеплъщ, 321-р тхыдэм и щIэинщ, 40-р гъуазджэм пыщIащ, 74-р архитектурэм и къулеигъэщ.  

ХЬЭТЫКЪУЭ ЩауапцIэ.
Поделиться: