Бэрбэч ХьэтIутIэ и цIэр зезыхьэ Къэбэрдей-Балъкъэр къэрал университетым и щIэныгъэлI гупым Урысей щIэныгъэ фондым и грантыр иджыблагъэ къахьэхуащ. «Псым хэт вирусхэр иукIрэ зи химие гъэпсыкIэр егъэфIэкIуа полифениленсульфоныр и лъабжьэу псым зэIимых икIи вирусым пэщIэт пкъыгъуэщIэхэр къэгъэщIыным» теухуа проектым щIэупщIэ игъуэтащ икIи урысей щIэныгъэлIхэм а къэхутэныгъэм гъуэгу егъэгъуэтыпхъэу къалъытащ.
Проектым ипкъ иткIэ зи тебзэр (мембранэр) псым зэIимых полифениленсульфон егъэфIэкIуар зи лъабжьэ полимер лIэужьыгъуэщIэ къэгъэщIын хуейщ.
Химие и лъэныкъуэкIэ а полимер лIэужьыгъуэщIэм и гъэпсыкIэр иджыри къэс щыIахэм еплъытмэ, и щытыкIэкIэ псым пэщIэту, пщтырым имыгъэткIуу, зыхуэныкъуэ псыIагъэм хуэдиз иIыгъыу, къызыпхив пкъыгъуэ мащIэхэр хэткIухьыжу щытынущ.
«2014 гъэ лъандэрэ КъБКъУ-м технологиехэщIэхэмкIэ къэхутэныгъэхэр езыгъэкIуэкI и центрыр жыджэру йолэжь пкъыгъуэ куэду зэхэлъ полимер лIэужьыгъуэщIэхэр щIыным. Ахэр къыщыбгъэсэбэп хъунущ ди гъащIэм кIуэ пэтми зыщызыубгъу технологиещIэхэм, псалъэм папщIэ, 3D-рэ 4D-кIэ дызэджэ принтер лIэужьыгъуэхэм, – жеIэ КъБКъУ-м и ректорым и къалэнхэр зыгъэзащIэ Алътуд Юрэ. – Мы Iуэхугъуэр щIэныгъэм щытч лъэбакъуэшхуэу зэрыщытым, едгъэкIуэкI къэхутэныгъэхэми куэд къызэрыщIэупщIэнум икIи къызэрылъыгъуэзэнум шэч хэлъкъым. Дуней псом полимерым ехьэлIауэ щекIуэкI лэжьыгъэм зымащIэкIи дыкъыкIэрыхуркъым, уеблэмэ дэ нобэ дыхьэзырщ полифениленсульфон егъэфIэкIуар зи лъабжьэ полимер лIэужьыгъуэщIэр производствэм хэтпщэну».
Апхуэдэу Алътуд Юрэ къыхигъэщащ КъБКъУ-р зэлэжь полимер лIэужьыгъуэщIэр стратегие и лъэныкъуэкIэ къэралым мыхьэнэ зрит IэнатIэхэм къыщыбгъэсэбэп зэрыхъунур. «Авиацэм, медицинэм, щIыдагъэ къыщIэшыпIэхэм, мэкъумэш IэнатIэм щызэрахьэ Iэмэпсымэхэр къызыхащIыкI пкъыгъуэхэр иджыри къыздэсым хамэ щIыпIэхэм кърашу щытащ. Дэ дызэлэжь полимер лIэужьыгъуэщIэхэм я зэхэлъыкIэм уеплъмэ, ди къэхутэныгъэхэм къыхуеплъэкI хъуну къыдолъытэ», – жиIащ Алътудым.
Полимер лIэужьыгъуэщIэм елэжьыну щIэныгъэлI гупыр къыхашынущ КъБКъУ-м пкъыгъуэбэу зэхэлъ технологиехэщIэхэмкIэ къэхутэныгъэхэр езыгъэкIуэкI и центрымрэ Урысейм ЩIэныгъэхэмкIэ и Академием Топчиев Александр и цIэр зезыхьэ, щIыдагъэм и химиер къэзыхутэ и институтымрэ я IэщIагъэлIхэр.
Проектым илъэсым къриубыду къыхуаутIыпщыну ахъшэр сом меларди 7-м нос. Зи зэхэлъыкIэр егъэфIэкIуа полифениленсульфоныр и лъабжьэу псым зэIимых икIи вирусым пэщIэт пкъыгъуэщIэхэр къэгъэщIыным телажьэ технологиер илъэсищым и кIуэцIкIэ зэтеухуэныр икIи утIыпщыныр – аращ проектым и къалэн нэхъыщхьэу щытынур.
«ЗымащIэкIи едмыгъэлейуэ жытIэфынущ мы Iуэхугъуэр КъБКъУ-м и ехъулIэныгъэшхуэу зэрыщытыр. Мыпхуэдэ проект ехьэжьам ди IэщIагъэлIхэр зэрыхэтым, грант къызэрыдахыфым къегъэлъагъуэ абыхэм я щIэныгъэмрэ лъэкIыныгъэмрэ зэрыиныр, сыт хуэдэ Iуэхуми зрапщытыфу зэрыщытыр. ЕфIэкIуэну икIи ехъулIэныгъэ куэд зыIэрагъэхьэну си гуапэщ», – жиIащ Алътудым.
Къыхэгъэщын хуейщ Урысей щIэныгъэ фондым и грант зэхьэзэхуэхэр тещIыхьащ щIэныгъэ е щIэныгъэ-техникэ лъабжьэ зиIэ проектхэм елэжьыным. Абы къызэригъэувымкIэ, къэхутэныгъэхэр цIыхум, жылагъуэм, дыкъэзыухъуреихь дунейм я зыужьыныгъэм телэжьэн хуейщ. Фондыр УФ-м и Президентым и унафэкIэ 2013 гъэм къызэрагъэпэщащ икIи абы лъандэрэ проект мин 60-м щIигъум щIэгъэкъуэн яхуэхъуащ. Фондым иригъэкIуэкIа грант зэхьэзэхуэм кърикIуахэмрэ 2019 гъэм утыку кърахьа проектхэу зи пIалъэ ягъэкIыхьхэмрэ щыхэплъэжым, проект 1171-рэ къыхахащ. Ахэр зэщIа хъун папщIэ, абыхэм хуаутIыпщынущ сом мелард 21,5-рэ хуэдиз.
