Абыхэм я лIыгъэм дыкъихъумащ

         «ГуфIэгъуэри гуауэри зэпылъщ», - щыжытIэ махуэщ накъыгъэм и 9-р. Старэ Шэрэдж къуажэм щыщу Хэку зауэшхуэм хэтащ цIыху 371-рэ, 247-р хэкIуэдащ. Хъыбарыншэу кIуэдахэмрэ гъэрыпIэм илIыхьахэмрэ я бжыгъэр 50-м щхьэдох. Псэууэ къела цIыху 70-м щыщу нэхъыбэм ныкъуэдыкъуэу къагъэзэжащ. Хэкум папщIэ зи псэр зытахэри, зауэ губгъуэм псэууэ къикIыжахэри дэркIэ лIыхъужьщ. Абыхэм я щапхъэрщ щIэблэр зыщIэтпIыкIын хуейр. Сыхуейт си къуажэгъу зыбжанэм Хэку зауэшхуэм къыщагъэлъэгъуа лIыхъужьыгъэхэр къэзгъэнэIуэну.

Лейтенант нэхъыжь Мер Чылэний Хьэту и къуэр Брест щыIа полкым и 67-нэ фочауэ ротэм и командиру щытащ. 1944 гъэм ар зи унафэщI ротэр  Ясув Подляски къалэм (Польшэм) деж щекIуэкIа зэхэуэ гуащIэу 5-м хэтащ. Нэмыцэ сэлэтрэ офицеру 50-м нэблагъэ хигъэщIащ, пулеметищрэ зауэ Iэщэ-фащэ зэрылъ шыгуи I0-рэ къатрихащ. 1944 гъэм Клецкэ районным и Радзивил къуажэм деж щикIуэтыж фашистхэм ротэр щыпэуври, я техники Iэщэ-фащи хыфIадзауэ нэмыцэхэр щIагъэпхъуэжащ. Абдеж бийм къыщигъэнащ танки 3, автомашини 5, сэлэт 50-м я хьэдэ. ЗауэлIым хэлъа хахуагъэм папщIэ къыхуагъэфэщащ «Вагъуэ Плъыжь», «Невский Александр» орденхэр.

Майор Сэхъурокъуэ Аслъэныкъуэ Исмел и къуэр 968-нэ артилерие полкым и командиру, иужькIэ 408-нэ фочауэ дивизэм и командиру щытащ.  1942 гъэм шыщхьэуIум щегъэжьауэ фокIадэ пщIондэ Гупайкэ псым деж щекIуэкIа зэхэуэм  Сэхъурокъуэм фашист сэлэтрэ офицеру куэд щиукIащ, ауэ зы зэманым бийм и къарур зэщIигъэуIуэжри, ди зауэлIхэр къаухъуреихьащ. Сэхъурокъуэр зи унафэщI 63-нэ полкым хузэфIэкIащ автомат къудейкIэ я гъуэгур пхыратхъын. Махуэ 18-кIэ зауэ-банэм хэтауэ, ахэр бийм къаIэщIэкIащ, хэщIыныгъэшхуи ямыIэу. 1943 гъэм гъатхэпэм и 10-м щегъэжьауэ накъыгъэм и 6 пщIондэ Абиновая, Крымская деж щекIуэкIа зауэ гуащIэм майор Сэхъурокъуэм и полкым зэтрикъутащ бийм и пулемет 40, танкым пэщIэт Iэщэу 4, лагъымгъауэ Iэщэу 4, танкитI, фашист сэлэтрэ офицеру 250-м нэблагъэ хигъэщIащ.

Сэхъурокъуэм къыхуагъэфэщащ «Вагъуэ Плъыжь», «Хэку зауэшхуэ» орденым и япэ нагъыщэр, нэгъуэщIхэри.

Лейтенант нэхъыжь Иуан Хьэутий Балэ къуэр танкым пэщIэт полкым и 604-нэ мафIэдз взводым и командиру щытащ. Абы и взводым къигъэуащ бийм и танки 9. Киев хуит къыщащIыжым Вышгород районым и Iэгъуэблагъуэм  Иуаным бийм и Iэщэфащэ зэуIу къигъэуащ, абы и фIыгъэкIи ди лъэсыдзэхэм я гъуэгур хуит хъуащ. Житомирск областым щыIэ Ястребинькэ районым абы и батареем къапэщIэува фашист танкхэм ящыщу тIур къагъэуащ, къэнахэри щтапIэ ихьэжащ. Нейс псым деж щекIуэкIа зауэм абы офицер хахуэу зыкъыщигъэлъэгъуащ. ТIасхъэщIэххэм я унафэщIым и дэIэпыкъуэгъуу щыщытым, капитан Иуаным зэпымыууэ бийм я хъыбар зэригъащIэрт. Гросс-Крауш, Кляйн-Краузе, Кодеродорф щекIуэкIа зауэхэми хэтащ Иуаныр.

Абы къыхуагъэфэщащ «Дамыгъэ Плъыжь», «Хэку зауэшхуэ» орденхэр.

Дзыгъуэнэ Мухьэдин Хьэмид и къуэр Дзэ Плъыжь гвардием и езанэ батальоным и тIасхъэщIэхыу щытащ. 1944 гъэм Карпат щIыпIэм щекIуэкIа зэхэуэхэм лIыхъужьыгъэ щигъэлъэгъуащ абы. 988,0 лъагапIэм совет сэлэтхэр щыщIэбэным, ди тIасхъэщIэхым къигъуэтащ бийм и Iэщэфащэ гъэтIылъыпIэу 4. А лъагапIэм ди сэлэтхэр щыдэкIуеям Дзыгъуэнэр япэм илъадэри, нэмыцэ сэлэтищ иукIащ, ди зауэлIхэм гъуэгур хуит къахуищIу. Будапешт пэмыжыжьэу щыIэ Вечеш жылэм деж бийм щищIа щIытIым илъадэри, лагъымрэ автоматкIэ фашистибл хигъэщIащ, 4-р гъэру иубыдащ. Аращ «Хахуагъэм папщIэ» медалыр къыщIратар. Ар къыщыхъуар 1944 гъэм дыгъэгъазэм и 27-рщ.

Хьэпэ Петр Хьэзешэ и къуэр 9-нэ уэгу-десант дивизэм и 7-нэ гвардиеим и полкым и телефонистт. Кунишевкэ къуажэм щекIуэкIа зэхэуэхэм щыгъуэ связыр бгъуэ зэпаудати, бгъуэми зэпищIэжыфащ. 1943 гъэм щэкIуэгъуэм и 17-м Медерево районым деж дакъикъи 7-8-м и кIуэцIкэ связыр тIэу щызэпищIэжащ. 1944 гъэм шыщхьэуIум и 14-м Чайновэ жылэм и Iэгъуэблагъуэм  бийм зэпымыууэ къыщигъэуа лагъымхэм я зэранкIэ связыр кIуэдат. Хьэпэм дакъикъи I0-м и кIуэцIым связыр хэнейрэ игъэзэкIуэжащ. I945 гъэм и щIышылэм Стопницэ бгым и Iэгъуэблагъуэм щекIуэкIа зауэ гуащIэм связыр зэпымыууэ Iисраф ищIырт. 7-нэ гвардие полкым связымкIэ и командир, сержант Хьэпэ Петр мафIэ лыгъэм хэту связыр 17-рэ зэпищIэжащ. 1945 гъэм мазаем Одер псым щызэпрыкIым батареемрэ дивизионым и командирымрэ я зэпыщIэныгъэр абы тэмэму къызэригъэпэщащ. Апхуэдэ лIыгъэ абы щигъэлъэгъуащ Каушен къуажэм, Шпрее псым дежи.

Сэбан Николай Аубэчыр и къуэр 28-нэ сапер гвардием и командирт. 1944 гъэм бийм и танк атакэм хэтащ. И псэр игъэнэхъапэртэкъым, бийм пэгъунэгъу дыдэ щыхъухэм дежи. Фашистхэр къызрикIуэну гъуэгум лагъымхэр щыщIитIэри, абы бийм и танк къигъэуащ. Тирасполь областым и Слобудкэ-Джурильнэ районым 1944 гъэм Сэбаныр зыхэта гупым щыщIатIащ лагъым 300-м щIигъу. 1945 гъэм гъатхэпэм и 29-м сержант Сэбаным унафэ къыIэрыхьащ и отделенэм и гъусэу гъущIкIапсэ банэхэмкIэ гъэбыда, лагъым щыщIатIа щIыпIэм гъуэгу щыпхашыну: сэлэт лъэсыдзэмрэ Iэщэ-фащэ къезышэкIхэмрэ блэгъэкIын хуейт. Гвардием и сержан Сэбан Николай и гупым лагъым 300-м нэблагъэ къыщIахащ. Абы къыхуагъэфэщащ «Вагъуэ Плъыжь», «ЩIыхьым и 3 нагъыщэ» орденхэр, «Хахуагъэм папщIэ» медалыр.

Иуан Хьэсэн ТIэлиб и къуэр лейтинант нэхъыжьт, ротэм и командирт. 1944 гъэм фокIадэм и 19-м щегъэжьауэ и 28 пщIондэ Эстонием деж бийм и зауэлI куэд щыхагъэщIащ ар зи унафэщI ротэм. Командир набдзэгубдзаплъэм, зи къалэныр къикIуэт зымыщIэу зыгъэзащIэм и фIыгъэкIэ абы и ротэм зауэ гъуэгу километр 350-рэ зэпачащ, бийм и сэлэтрэ офицеру 40-м нэс гъэру яубыдащ. 1945 гъэм щIышылэм и 24-м  Одер псым деж Иуан Хьэсэн и ротэм зэтриукIащ бийм и зауэлIи I00-м нэблагъэ. Абдеж лIыхъужьыр уIэгъэ хьэлъэ щыхъуауэ щытащ.

         Иуан Хьэсэн ТIэлиб и къуэм къыфIащащ Совет Союзым и ЛIыхъужь цIэ лъапIэр. Къыхуагъэфэщащ Ленин и орденыр, «Дыщэ вагъуэ» медалыр.

          

 

 

Хьэмдэхъу Мухьэмэд.
Поделиться: