Унагъуэмрэ анэдэлъхубзэмрэ

ХьэтIохъущокъуэ Къазий и цIэр зезыхьэ Адыгэбзэ Хасэм илъэсиплI хъуауэ иригъэкIуэкI проектхэм ящыщщ 1 - 4-нэ классхэм щIэсхэм папщIэ къызэригъэпэща «Усэпсэ» хэгъэгупсо зэпеуэр. Зэхьэзэхуэм зиубгъуу, къыхыхьэ ныбжьыщIэхэм я бжыгъэм хэхъуэ зэпыту зэрекIуэкIым и нэщэнэщ абы Къэбэрдей-Балъкъэрым щыщ еджакIуэ цIыкIухэм нэмыщI, адыгэхэр щыпсэу гъунэгъу щIыналъэхэм щыщхэри къызэрыхыхьэр. Уеблэмэ, зэпеуэм и щIыкIэмрэ и гъэпсыкIэмрэ зэхъуэкIыныгъэ имыIэу Къэрэшей-Шэрджэсым илъэс зыбжанэ хъуауэ щхьэхуэуи щрагъэкIуэкI. Усэ къеджэным теухуа зи чэзу зэпеуэм кърикIуахэр иджыблагъэ къызэгъэпэщакIуэхэм хэIущIыIу ящIащ.

Зэпеуэр хуэунэтIащ пэщIэдзэ классхэм щIэсхэм я бзэр адыгэбзэм хуэкъутауэ къэгъэхъуным; сабийхэр адыгэ усакIуэхэм я IэдакъэщIэкIхэм дегъэхьэхыным; лъэпкъ усыгъэм и IэфIыпIэр зыхегъэщIэным; сабийр и унагъуэм нэхъри пэгъунэгъу щIыным; зэфIэкI зиIэ сабийхэр къэлъытэным. Мы гъэми ар зэрекIуэкIар пэIудзауэщ. Ауэ, къыхэгъэщын хуейщ, зэхьэзэхуэм хэта сабийхэм я интернет-утыкум егъэджакІуэхэри, адэ-анэхэри, адэшхуэ-анэшхуэхэри къызэрихьар.

Мы гъэм еплIанэу зэхыхьэ зэзьэзэхуэм и утыкум унагъуэ 75-рэ итащ. Ар щызу зэрекІуэкІар, зэпеуэм хэтахэр Іуэхум ягурэ я псэрэ етауэ зэреувэлІар къэгъэлъэгъуэн хуейщ. Куэд дыдэм я къихьэгъуэри теплъэгъуэ псо ирикъурт, хэти хуейт къыхэщыну, дэтхэнэри хущІэкъурт игъэхьэзыра усэр и псэм къызэрыдыхьэр, абы и купщІэр къедаІуэми зыхригъэщІэну. Гухэхъуэт адэшхуэ-анэшхуэхэр, адэхэр Iуэхум жыджэру зэрыхэтыр плъагъуну. Абы къищынэмыщIауэ, гуапэщ къыхэбгъэщыну зэпеуэм нэхъапэми хэта цIыкIухэм ящыщ куэд абы ет1уанэуи, ещанэуи къызэрыхыхьэр.

Сыт «Усэпсэм» хузэфІэкІыр?

Япэрауэ, зэпеуэм къыхыхьэ дэтхэнэ зыми цІыхум гурыхь ящыхъун усыгъэхэр къалъыхъуэн хуей хъуащ, лъэпкъ усакIуэхэм я IэдакъэщIэкIхэм зэрыхэплъэжар абы къегъэлъагъуэ.

ЕтIуанэрауэ, ягу ирихьа усэр гукIэ зрагъэщIащ, псэкІэ зэпашэчащ, арыххэуи лъэпкъ гупсысэкІэм и зы Іэужь щхьэм къинащ.

Ещанэрауэ, зы Іуэху зэдэщІэным сабийри и унагъуэри Iэмалыншэу зэпэгъунэгъу, яку дэлъ щытыкIэри нэхъ зэтес ещІ, ар гъэсэныгъэ лэжьыгъэр зыгъэпс, зыгъэж Іуэхугъуэу мэув.

ЕплIанэрауэ, усэр зэзыгъэщІа унагъуэр Іэмалыншэу адыгэбзэкІэ зэпсэлъащ, зыхащІэу къеджэн щхьэкІэ зыщымыгъуазэ псалъэхэм щІэупщІэн, ахэр зищІысыр къахутэн хуей хъуащ – адыгэбзэм и махуэхэр унагъуэм зэрыщекІуэкІам пцІы хэлъкъым.

Етхуанэрауэ, ныбжьыщІэ цІыкІум и зэфIэкIыр здынэсыр къэхута мэхъу. Хэбгъэзыхьмэ, сабийр хуэкIуэнкIэ мэхъу и анэдэлъхубзэкIэ усэ зэхэлъхьэным. Апхуэдэ еджакІуэ цІыкІухэр «Усэпсэм» и утыкум мызэ-мытIэу итащ.

Еханэрауэ, утыку итыкIэм хуегъасэ, трегъэгушхуэ.

Ебланэрауэ, сабийм и псэлъэкIэм зрегъэужь. Къэпсэлъыгъуей макъхэр нэхъ хуиту къыжьэдэкIыу егъасэ.

Еянэрауэ, адыгэбзэкIэ усэ къыщыхахкIэ, щыхэплъэкIэ ди лъэпкъ тхыдэр и нэгу къыщIегъэувэж. Я унагъуэм, нэхъыжьхэм далъэгъуа хъыбархэр ягу къагъэкIыж, ар щаIуэтэжкIэ сабийр абы щIодэIу.

Ебгъуанэрауэ, Іэмалыншэу текIуэн зэрыхуеймкІэ гугъэ я гум кърелъхьэ, абы нэхъри Іуэхур и фІыпІэмкІэ ирегъашэ.

Дэтхэнэ видео-зыкъэгъэлъэгъуэныгъэми щIэщыгъуагъ, хьэлэмэтагъ хэлъащ, ауэ зэпеуэу щыщыткIэ, зы хабзэ гуэрым тетын хуейуэ къыщигъэувкIэ, къэпщытакIуэхэми къыхахын хуей хъуащ фIым я фIыжхэр. Мыри къыхэгъэщын хуейщ: лэжьыгъэ 75-м зыгуэркIэ къыхэбгъэщын хуей теплъэгъуэхэри яхэтащ, я адыгэбзэкIэ, я утыку итыкIэкIэ, нэгъуэщI щхьэусыгъуэхэмкIэ гу зылъыуагъатэу. Апхуэдэхэр унэтIыныгъэ щхьэхуэкIэ къыхигъэщмэ игъуэу къилъытащ къэпщытакIуэ гупым.

Зэпеуэм къыхэжаныкIахэр къэпщытакIуэхэм класс къэс гуп щхьэхуэ-щхьэхуэу зэщхьэщагъэкIащ. Апхуэдэу, япэ классым щ1эсхэм ящыщу текIуахэмрэ къыхэжаныкIахэмрэ мыпхуэдэу зэхагъэкIащ:

Гран-при тыгъэ лъапIэр къихьащ ГъущIо Зарэ (Шэджэм къалэ дэт курыт еджапIэ №5 – зыгъэхьэзырар ГъущIо Марьянэщ).

Япэ увыпIэр хуагъэфэщащ Къамбий Марьянэ (Къармэхьэблэ дэтЮ Къамбий Мухьэб и цIэр зезыхьэ курыт еджапIэ №1 – зыгъэхьэзырар Кърымщокъал Iэсиятщ).

ЕтIуанэ увыпIэр зэдагуэшащ Емкъуж Ясминэрэ (Налшык къалэ дэт прогимназие №28 – зыгъэхьэзырар Мэшыкъуэ Ларисэщ) Вэрокъуэ Алёнэрэ (Къармэхьэблэ дэт, Къамбий Мухьэб и цIэр зезыхьэ курыт еджапIэ №1 – зыгъэхьэзырар Кърымщокъал Iэсиятщ).

Ещанэ увыпIэр иратащ Хьэтыхъу Ланэ (Красноармейскэ къуажэм дэт курыт еджапIэ – зыгъэхьэзырар Щад Маринэщ), Гугъуэт Роксанэ (Къармэхьэблэ дэт, Къамбий Мухьэб и цIэр зезыхьэ курыт еджапIэ №1 – зыгъэхьэзырар Кърымщокъал Iэсиятщ), Iэщнокъуэ Эммэ (Анзорей къуажэм дэт курыт еджапIэ №1 – зыгъэхьэзырар IутIыж Земфирэщ) сымэ.

«Унагъуэ гумащIэ» унэтIыныгъэм екIуу зыкъыщагъэлъэгъуащ Бро Самирэрэ (Аргудан къуажэм дэт курыт еджапIэ №3 – зыгъэхьэзырар Щхьэгъэпсо Иннэщ) Гугъуэт Иланэрэ (Къармэхьэблэ дэт, Къамбий Мухьэб и цIэр зезыхьэ курыт еджапIэ №1 – зыгъэхьэзырар Кърымщокъал Iэсиятщ).

«Зи усэбзэр бзэрабзэ» унэтIыныгъэм къыщыхэщащ Мэрем Даянэ (Налшык къалэ дэт курыт еджапIэ №26 – зыгъэхьэзырар Къанло Эльбинэщ).

2-нэ классым щеджэхэм къахэжаныкIахэр:

Гран-при тыгъэр хуагъэфэщащ КIыщ Алинэ (Шэджэм Ет1уанэ къуажэм дэт курыт еджапIэ №1 – зыгъэхьэзырар КIыщ Зарейтэщ).

Япэ увыпIэр ихьащ Мэсей Салимэ (Анзорей къуажэм дэт курыт еджапIэ №1 – зыгъэхьэзырар Къунащ Аидэщ).

ЕтIуанэ увыпIэр зэдагуэшащ Къуэдзокъуэ Арианэрэ (Лашынкъей къуажэм дэт, Хьэгъэжей Джонсон и цIэр зезыхьэ курыт еджапIэ №2 – зыгъэхьэзырар Мамрэш Светэщ) Беслъэней Алинэрэ (Шэджэм Ет1уанэ къуажэм дэт курыт еджапIэ №1 – зыгъэхьэзырар КIыщ Зарейтэщ).

Ещанэ увыпIэр къэпщытакIуэхэм иратащ Дэхъу Айсанэ (Налшык къалэм дэт курыт еджапIэ №26 – зыгъэхьэзырар Къанло Эльбинэщ), Къэшэж Къантемыр (Къармэхьэблэ дэт, Къамбий Мухьэб и цIэр зезыхьэ курыт еджапIэ №1 – зыгъэхьэзырар Къэшэж Еленэщ), Мамрэш Дижан (Лашынкъей къуажэм дэт, Хьэгъэжей Джонсон и цIэр зезыхьэ курыт еджапIэ №2 – зыгъэхьэзырар Мамрэш Светэщ) сымэ.

«Зи усэбзэр бзэрабзэ» унэтIыныгъэм къыщыхэжаныкIащ Жанджэрий Арианэ (Анзорей къуажэм дэт курыт еджапIэ №1 – зыгъэхьэзырар Атэлыкъ Стеллэщ).

«Унагъуэ гумащIэ» унэтIыныгъэм екIуу зыкъыщигъэлъэгъуащ КIэбышэ Раянэ (Лашынкъей къуажэм дэт, Хьэгъэжей Джонсон и цIэр зезыхьэ курыт еджапIэ №2 – зыгъэхьэзырар Мамрэш Светэщ).

«Зи бзэр нахуэ» унэтIыныгъэм къыщыхэщащ Къуэкъуей Аслъэн (Анзорей къуажэм дэт курыт еджапIэ №1 – зыгъэхьэзырар Атэлыкъ Стеллэщ).

3нэ классым щеджэхэм къахэжаныкIахэр:

Япэ увыпIэр хуагъэфэщащ Жаборэ Наринэ (Аргудан къуажэм дэт курыт еджапIэ – зыгъэхьэзырар УнэлIокъуэ Алёнэщ).

ЕтIуанэ увыпIэр зэдагуэшащ Бэгъуэт Ясминэрэ (Шэджэм къалэм дэт, дерс щхьэхуэхэр куууэ щрагъэдж, Дэбагъуэ Барэсбий и цIэр зезыхьэ курыт еджапIэ №1 – зыгъэхьэзырар Къардэн Мадинэщ) Инжыжокъуэ Резуанрэ (Аргудан къуажэм дэт курыт еджапIэ №3 – зыгъэхьэзырар Анимокъуэ Залинэщ).

Ещанэ увыпIэр хуагъэфэщащ Къуэшрокъуэ Санитэ (Псыгуэнсу дэт курыт еджапIэ №3 – зыгъэхьэзырар ШащIэ Аружанщ), Щхьэгъум Раминэ (Налшык къалэ дэт гимназие №29 – зыгъэхьэзырар Ефэнды Маринэщ), Чэрим Радалинэ (Бахъсэн къалэм дэт, Лермонтов Михаил и цIэр зезыхьэ курыт еджапIэ №3 – зыгъэхьэзырар Алэкъул Джульеттэщ) сымэ.

«Зи бзэр нахуэ» унэтIыныгъэм къыщыхэщащ Алмэ Мурат (Бахъсэн къалэм дэт, Лермонтов Михаил и цIэр зезыхьэ курыт еджапIэ №6 – зыгъэхьэзырар Алэкъул Джульеттэщ).

4-нэ классым щеджэхэм къахэжаныкIахэр:

Япэ увыпIэр хуагъэфэщащ Шыгъушэ Лилианэ (Налшык къалэм дэт курыт еджапIэ №26 – зыгъэхьэзырар Къанло Эльбинэщ).

ЕтIуанэ увыпIэр зэдагуэшащ Iэрэмысэ Тамиллэрэ (Аргудан къуажэм дэт курыт еджапIэ №3 – зыгъэхьэзырар Iэрэмысэ ФатIимэтщ) Уэзрокъуэ Ислъамрэ (Старэ Шэрэдж къуажэм дэт курыт еджапIэ №2 – зыгъэхьэзырар Иуан Мадинэщ).

Ещанэ увыпIэр иратащ Хьэгъэжей Кристинэ (Налшык къалэм дэт курыт еджапIэ №26 – зыгъэхьэзырар Къанло Эльбинэщ), Хьэжыкъарэ Даянэ (Старэ Шэрэдж къуажэм дэт курыт еджапIэ №2 – зыгъэхьэзырар Иуан Мадинэщ), Къанымгъуэт Амирэ  (Налшык къалэ дэт курыт еджапIэ №26 – зыгъэхьэзырар Дэхъу Ритэщ) сымэ.

«Зи бзэр нахуэ» унэтIыныгъэм къыщыхэщащ Токъу Мурат (Нартан дэт курыт еджапIэ №2 – зыгъэхьэзырар Наурыз Замирэтщ).

«Зи адыгэбзэр бзэрабзэ» унэтIыныгъэм екIуу зыкъыщигъэлъэгъуащ Ахъмэт Каринэ (Шэджэм къалэм дэт, дерс щхьэхуэхэр куууэ щрагъэдж, Дэбагъуэ Барэсбий и цIэр зезыхьэ курыт еджапIэ №1 – зыгъэхьэзырар Журт Иннэщ).

«Унагъуэ гумащIэ» унэтIыныгъэм дахэу къыщыхэщащ Быгуэ Замиррэ (Шэджэм къалэм дэт курыт еджапIэ №5 – зыгъэхьэзырар Дзэмыхь Кристинэщ) Къамбий Мухьэмэдрэ (Къармэхьэблэ дэт, Къамбий Мухьэб и цIэр зезыхьэ курыт еджапIэ №1 – зыгъэхьэзырар Къэшэж Еленэщ).

ХьэтIохъущокъуэ Къазий и цIэр зезыхьэ Адыгэбзэ Хасэр къызэрызэрагъэпэщрэ илъэсипщI ирикъунущ. Абы и хъуэпсапIэ нэхъыщхьэхэм ящыщщ адыгэбзэмрэ литературэмкIэ езыгъаджэ дэтхэнэ зыми ялъэIэсыныр, я лэжьыгъэр утыку ирихьэныр. Абы и лъэныкъуэкIэ къыхэгъэщыпхъэщ мы гъэм екIуэкIа зэпеуэм Адыгэбзэ Хасэм и лэжьыгъэм хэмыта егъэджакIуэ куэд къызэрыхыхьар. «ЕхъулIэныгъэ нэхъ ин дыдэу зыIэрыдгъэхьэфхэм ар я нэхъ пажэу къытщохъу – егъэджакIуэ нэхъыбэ къыдэувэлIэныр, сабий нэхъыбэм далъэIэсыныр. Мы зэпеуэм апхуэдэ Iэмал дахэ къыдитащи, къыддэзыIыгъахэм фIыщIэ яхудощI!» – жаIащ къызэгъэпэщакIуэхэм.

ЕгъэджакIуэхэми, адэ-анэхэми, адэшхуэ-анэшхуэхэми, нэхъыщхьэращи, езы сабийхэми, лэжьыгъэшхуэ кърахьэлIащ. Гъэ къэс зэхьэзэхуэр нэхъ къызэщIорыуэ, къыхыхьэхэм я гулъытэм зыуигъэгъэщIагъуэу хохъуэ, къыхалъхьэ текстхэр зэмылIэужьыгъуэ мэхъу. Дэри дыщогуфIыкI зи цIэ къраIуахэм я жыджэрагъым. Унагъуэхэр фызэдэузыншэну, цIыкIухэр фехъулIэну, егъэджакIуэхэм фи IэдакъэщIэкI и шхыгъуэ фихуэу узыншэу фыпсэуну дынывохъуэхъу!