Гугъэ уэзыгъэщIщ

Астрономхэм хьэршым аргуэру къыщахутащ дыщыпсэу ЩIы Хъурейм зыгуэрхэмкIэ хуагъадэ планетэ. Ар ящыщкъым ди Дыгъэм и хъуреягъыр къэзылъэтыхьхэм. Апхуэдэхэм щIэныгъэлIхэр зэреджэр экзопланетэщ («экзо» псалъэр пасэрей алыджыбзэм къыхэкIащ, къикIри «и щIыбкIэ щыIэ» мыхьэнэрщ). 

Тхыдэ мыжыжьэм дриплъэжмэ, экзопланетэ зэрыщыIэм астрофизикхэр щыхьэт япэу щытехъуар 1992 гъэрщ. 
Зи гугъу тщIы къэщIыгъэхэм ирагъэщхьу, телескопхэмкIи зрагъэлъэгъужу, дызэрыт илъэсым мэлыжьыхьым и 17-м ирихьэлIэу къахута экзопланетэхэм я бжыгъэр 5002-м нэсащ. Ахэр егъэщIылIащ вагъуэ жьэражьэу 3688-м. А планетэхэм ящыщу гъащIэ нэхъ здэщыIэнкIэ хъуну щIэныгъэлIхэм, 2021 гъэм гъатхэпэм и 1-м ирихьэлIэу, нэхъ зыхуагъэфэщар 2366-рэщ. 
Адрей экзопланетэхэм я нэхъыбэр ди Дыгъэм къегъэщIылIа Юпитер, Нептун, Сатурн сымэ хуэдэу уафэщI абрагъуэщ, япэу дызыIуагъаплъэ я пкъыгъуэхэри гъащIэ здэщыIэнкIэ гугъэ дэзымыгъэщI гъуэз къэплъащ. 
Ауэ щыхъукIи, дызытепсэлъыхь GJ 1252 b экзопланетэр дыщыпсэу ЩIы Хъурейм нэхърэ тIукIэ нэхъ хьэлъэщ, и зэпрыупIэ-и бгъуагъымкIи хуэдэ 1,2-кIэ нэхъ инщ, зэрытпэжыжьэр нэхум илъэс 66,5-м и кIуэцIкIэ икIу гъуэгуанэм хуэдизщ, вагъуэ жьэражьэу зэкIэрэхъуэкIри «плъыжь цIыкIужьей» («красный карлик») зыхужытIэм хуэдэщи, ар ди Дыгъэм нэхърэ процент 60-кIэ нэхъ цIыкIущ. 
Алъандэрэ щыIами-щымыIами зыхэдмыщIыкIа GJ 1252 b уафэщIыр и теплъэкIи, и зэхэлъыкIэкIи дыщыпсэу ЩIы Хъурейм ещхьу къэзылъытэ щIэныгъэлIхэм зэрыжаIэмкIэ, абы и щхьэфэм и нэхъыбапIэр къырылъэми, и щIыгур гъащIэ гуэр щизэгъэнкIэ зэрыхъунум уезэгупсысщ. 
Астрономхэм TESS хьэрш телескопымкIэ къалъэгъуа экзопланетэр, къызэрахутамкIэ, «плъыжь цIыкIужьей» - уэ зэкIэрэхъуэкIым гъунэгъубзэу бгъэдохьэ, зэпымыууэ зэрыхуэгъэзари и зы лъэныкъуэрщ. 
 

 

КЪУМАХУЭ Аслъэн.
Поделиться: