Борэным удэджэгу хъунукъым
Багам хытIыгухэр, США-р махуэ зыбжанэкIэ зыгъэгулэза «Дориан» жьапщэшхуэм и къарур нэхъ кIуэщIащ.
Багамхэм къыщежьа гъуэжькуийм а щIыпIэм щыпсэухэр гузэвэгъуэшхуэ хидзащ. ХъыбарегъащIэ агентствэхэм зэкIэ къызэратамкIэ, а къэхъукъащIэ шынагъуэм хытIыгухэм щыщ цIыху тIощIым щIигъу хэкIуэдащ. Абыхэм я бжыгъэр кIуэ пэтми нэхъыбэ хъуну къалъытэ, сыту жыпIэмэ, жьымрэ псыдзэмрэ зэхакъута унэхэр иджы зэтрахыжу аращ.
Жьапщэшхуэм унащхьэхэр трихырт, жыгхэр кърищIыкIырт, уэлбанэшхуэм и зэранкIэ гъуэгухэр псыежэхыу фIэкIа пщIэртэкъым. Борэнхэм я къэхъукIэхэр, зэрызаужьыр зыджа, абыхэм я лъэщагъхэр зэрызэщхьэщыкI мардэхэр зэхэзылъхьа американ щIэныгъэлIхэу Саффиррэ Симпсонрэ я пщалъэмкIэ уеплъмэ, хытIыгухэм борэным къаруушхуэ щиIащ - нэхъ шынагъуэ дыдэу къалъытэ етхуанэ увыпIэр иратащ абы IэщIагъэлIхэм.
КъэхъукъащIэ шынагъуэм и зэран цIыхухэм екIынкIэ гузавэхэри, США-м Атлантикэ хы Iуфэхэм къыIуагъэIэпхъукIащ а щIыналъэхэм исхэм ящыщу мини 150-м нэблагъэ. Кхъухьлъатэ телъэтыкIыпIэхэм я рейс щэ бжыгъэхэр ягъэзэщIакъым – кIэщIу жыпIэмэ, цIыху куэд къытекIын хуей хъуащ зэса псэукIэ мардэм.
Зы сыхьэтым километр 280-м нэблагъэ зыкIуф борэным удэджэгу зэрымыхъунур хэт нэхъри нэхъыфIу ящIэ США-м и хы Iуфэм пэгъунэгъуу щыпсэухэм. Илъэс кIуам и жэпуэгъуэм ищхъэрэ-къухьэпIэ лъэныкъуэмкIэ къикIыу Флоридэ штатым къебгъэрыкIуа гъуэжькуийм зы сыхьэтым километр 250-рэ зэпичырт. Абы щыгъуэ цIыху 50 хэкIуэдауэ щытащ, хэщIыныгъэу штатым доллар меларди 5,5-рэ къыхуихьат. Абы и пэ къихуэ илъэсым «Ирма» борэныр нэхъ шынагъуэжт – цIыху 84-рэ хэкIуэдат, хэщIыныгъэуи доллар мелард 50 къихьат.
Иджырей жьапщэшхуэр, мащIэ-куэдми, ялъэIэсащ США-м и Каролинэ Ипщэ, Джорджие, Флоридэ штатхэм щыпсэухэм ящыщу цIыху мелуан 20-м щIигъум – хэти и псэупIэр пIалъэкIэ зыбгынэну зыхуагъэувахэм яхэхуащ, хэти игъэIэпхъуэн хуей хъуащ зэфIигъэкIыну зытриухуа Iуэхухэу борэныр къыщыхъуа зэманым ирихьэлIахэр.
ЩIыуэпсыр щымыщIагъуэ щIыналъэхэр
УФ-м ЩIыуэпс хъугъуэфIыгъуэхэмрэ экологиемкIэ и министерствэм хэIущIыIу ищIащ къэралым и къалэхэу зи хьэуар нэхъ фIейхэр.
ЩIыуэпсым зэран хуэхъу гъуэзхэр къызыпкърыкI IуэхущIапIэхэр нэхъыбэу здэщыIэр Сыбырырауэ зэрыщытыр наIуэ къащIащ иджыблагъэ абы теухуауэ ирагъэкIуэкIа къэпщытэныгъэхэм. ЩIыуэпсыр зыуцIэпI заводхэмкIэ Урысейм япэ увыпIэр щиIыгъщ а щIыналъэм - процент 30,6-рэ, нэхъ мащIэ дыдэ здэщыIэр Кавказымрэ КъуэкIыпIэ Жыжьэмрэщ – процент 0,9-рэ.
Зи хьэуар нэхъ фIей дыдэу 2018 гъэм къалъытахэм ящыщщ Норильск, Новокузнецк, Магнитогорск, Череповец, Абакан, Ангарск, Барнаул, Братск, Зима, Иркутск, Искитим, Красноярск, Кызыл, Лесосибирск, Минусинск, Петровск-Забайкальский, Свирск, Селенгинск, Улан-Удэ, Усолье-Сибирское, Черемхово, Черногорск, Чита, Шелехов къалэхэр.
Зи щIыр нэхъ мыхьэнэншэхэм хагъэхьащ Приморскэ крайр, Новгородскэ областыр, Санкт-Петербург къалэр. IэщIагъэлIхэм зэрыжаIэмкIэ, абыкIэ щытыкIэр щыщIагъуэкъым Челябинскэ, Кировскэ областхэм, апхуэдэуи Свердловскэ областым, Красноярск крайм, Байкал щIыбым, Осетие Ищхъэрэм я къалэхэм.
Нобэ
♦Болгариер щызэгухьэжа махуэщ. 1885 гъэм Болгарие пащтыхьыгъуэм гухьэжащ КъуэкIыпIэ Румелие щIыналъэр.
♦Пакистаным щагъэлъапIэ зыхъумэжыныгъэм и махуэр
♦Приднестровьем IэщэкIэ зэщIэузэда и къарухэм я махуэщ
♦1872 гъэм Берлин щызэIущIащ императорищ: Вильгельм Езанэр (Германие), Франц Иосиф Езанэр (Австро-Венгрие), Александр ЕтIуанэр (Урысей). Ахэр тепсэлъыхьащ я къэралхэм я зэхущытыкIэхэр егъэфIэкIуэным, я зэпыщIэныгъэхэр гъэбыдэным. Инджылыз-урысей зэхущытыкIэхэр зэрызэIыхьам къыхэкIыу, Урысейм дарэгъухэр къыщилъыхъуэн хуей хъуащ Германиемрэ Австро-Венриемрэ я деж. Адрей къэралхэми я сэбэп зыхэлъхэр пхагъэкIын щхьэусыгъуэт абы къыкъуэувэныр къызыхэкIар.
♦1936 гъэм «СССР-м и цIыхубэ артист» цIэ лъапIэр ягъэуващ. Япэ дыдэу ар зыфIащахэм ящыщщ Немирович-Данченкэ Владимир, Станиславский Константин, Качалов Василий, Москвин Иван, Неждановэ Антонинэ сымэ. СССР-м и тхыдэм щыиужьрейуэ, 1991 гъэм, а цIэр хуагъэфэщауэ щытащ Пугачёвэ Аллэрэ Янковский Олегрэ.
♦1939 гъэм Африкэ Ипщэ Зэгухьэныгъэм фашист Германием зауэ ирищIылIащ.
♦1939 гъэм Райкин Аркадий и унафэщIу Ленинград къыщызэIуахащ эстрадэ миниатюрэхэм я къэрал театрыр.
♦1940 гъэм СССР-м и Совет Нэхъыщхьэм и Президиумым унафэ къыдигъэкIащ Къэрал кIэлъыплъыныгъэмкIэ лъэпкъ комиссариатыр къызэрызэрагъэпэщым теухуауэ.
♦1939 гъэм Налшык къалэм шыгъэжапIэ къыщызэIуахащ.
♦1940 гъэм СССР-м Къэрал кIэлъыплъыныгъэмкIэ и цIыхубэ комиссариатыр къызэрагъэпэщащ.
♦1942 гъэм ВЛКСМ-м и обкомым Къэбэрдей-Балъкъэрым и щIалэгъуалэр къыхуриджащ нэмыцэ-фашист зэрыпхъуакIуэхэм ялъэкI псомкIи япэщIэувэну.
♦1947 гъэм Москва къалэр илъэс 800 зэрырикъум и щIыхькIэ щыхьэрми абы и метроми Лениным и орденыр иратауэ щытащ.
♦1952 гъэм Женевэ Iэ щытрадзащ авторхэм я хуитыныгъэхэм теухуа конвенцэм.
♦1955 гъэм СССР-м и Совет Нэхъыщхьэм и Президиумым къищтащ «УхуакIуэм и махуэр илъэс къэс гъэлъэпIэным теухуауэ» унафэр.
♦1956 гъэм СССР-м и Совет Нэхъыщхьэм и Президиумым унафэ къищтащ Сталиным и цIэр зезыхьэ саугъэтхэр Лениным и цIэр зезыхьэ дунейпсо саугъэтхэу зэхъуэкIыным теухуауэ.
♦1989 гъэм париждэсхэм ящыщу мин 41-р къэзыгъэуIэбжьа тхыгъэхэр яIэрыхьат - цIыху яукIауэ, яхъунщIауэ ягъэкъуаншэрт ахэр. Ар къызыхэкIар компьютерыр зэрыщыуарщ - гъуэгум зэрыщызекIуэ хабзэхэр къызэрызэпаудам къыхэкIыу къуэды зэрытралъхьэрт хъыбар зэрырагъащIэ тхылъхэм итын хуеяр.
♦1991 гъэм РСФСР-м и Совет Нэхъыщхьэм и Президиумым унафэ къищтащ Ленинград къалэм и цIэр Санкт-Петербургыу, 1914 гъэ пщIондэ зэрихьамкIэ, зэхъуэкIыжыным теухуауэ. 1712 – 1728, 1732 - 1918 гъэхэм ар Урысейм и къалащхьэу щытащ.
♦1991 гъэм СССР-м и Къэрал советым къищтащ Эстоние, Латвие, Литва республикэхэр щхьэхуит зэрыхъум теухуа унафэ.
♦2001 гъэм Урысей Федерацэм и Президент Путин Владимир Къэбэрдей-Балъкъэр Республикэм къэкIуащ.
♦1666 гъэм къалъхуащ Урысейм и пащтыхь, Пётр Езанэм и къуэш Иван Етхуанэр.
♦1928 гъэм къалъхуащ дирижёр, композитор, СССР-м и цIыхубэ артист, Социалист Лэжьыгъэм и ЛIыхъужь Светланов Евгений.
♦1922 гъэм къалъхуащ Совет Союзым и ЛIыхъужь Куэш Алий.
♦1948 гъэм къалъхуащ УФ-м и Президентым экономикэ IуэхухэмкIэ и дэIэпыкъуэгъуу, къэралым финансхэмкIэ и министру, УФ-м и Правительствэм и УнафэщIым и къуэдзэу щыта Лившиц Александр.
♦1950 гъэм къалъхуащ КъБР-м щIэныгъэ IуэхухэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ Щэрдан Анатолий.
♦1956 гъэм къалъхуащ экономикэ щIэныгъэхэм я доктор, профессор, КъБР-м щIэныгъэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ Жамбэч Розиттэ.
♦1973 гъэм къалъхуащ уэрэджыIакIуэ цIэрыIуэ, «Ласковый май» гупым и солисту щыта Шатунов Юрий.
Дунейм и щытыкIэнур
«pogoda.yandex.ru» сайтым зэритымкIэ, Налшык пшэр техьэ-текIыу щыщытынущ, пIалъэ-пIалъэкIэрэ уэшх къыщешхынущ. Хуабэр махуэм градус 24 – 25-рэ, жэщым градус 15 – 17 щыхъунущ.
Лъэпкъ Iущыгъэ:
Гъунэгъу зыгъэпудым пудыныгъэ къылъос.
