ЦIыхур зэрыхъунур и натIэм иту дунейм къытехьэу жаIэ. Заур зэрыхъуну псор и натIэм ихуэну си фIэщ хъуртэкъым, сыту жыпIэмэ гъукIэм къыщежьэу абы икIуа гъуэгуанэ кIыхьыр къыпхуэмыIуэтэным хуэдизщ. Сэ насып сиIэти, сыщIалэ цIыкIуу, илъэс пщыкIуий фIэкIа сымыхъуауэ, Заур сцIыхуащ. Литературэр къызгурыIуэу, живописым хэсщIыкIIауэ сыхъуамэ, япэ дыдэ зи фIыщIэр Заурщ. Сригушхуэу жызоIэ ар си ныбжьэгъуфIу зэрыщытар, си тхыгъэ Iэджэм абы и цIэ тетщ, фэеплъ хуэсщIауэ. Ар зэи сщыгъупщэркъым икIи си фIэщ хъуркъым сыпсэуху си гум ихуну. Апхуэмыдэуи дауэ, ныбжьэгъу ящыгъупщэрэ?!
СызэрыIэл цIыкIум, си жьэм сызэрыхуимытыжым гу лъита къыщIэкIынти, ар набдзэгубдзаплъэу къыскIэлъыплъащ, сызэджэнухэр къызжиIэу, сызыкIэлъыплъыпхъэхэр схуигъэнаIуэу. И IэшхуитIымкIэ си гъуэгур схузэлъыIуигъэкIуэтрэ адэкIэ сигъэбакъуэу фIым сыхуишауэ къызолъытэ. ЖыпIэнуракъэ, дызэкIэрыкIакъым абырэ сэрэ, кIуэ, консерваторием сыщыщIэса илъэсхэм зэпэIэщIэ дыхъуащ армыхъумэ. Абы щыгъуэми сыкъызэрыкIуэжу япэу сыздэкIуэр Заур дежт. Аращ зи фIыщIэр цIыху дахэ куэд мы гъащIэм зэрыщысцIыхуар. Къып Мухьэмэд фIэкIа нэгъуэщI зыри ныбжьэгъу къысхуимыщIами, ирикъунт.
Абы узышхуэу пкърытащ щIэныгъэм и узыр. Ар къызыхэкIа лъэпкъыр хабзи, бзэи, литератури, щIэныгъи хуэмеижу хьэрэкъуакIэ зэрыдадзэжар имылъагъуу и псэр зэгъэжащи, и насыпщ. Езгъэлейуэ къащыхъункIи мэхъу, Залинэ, ауэ, иджыпсту тлъагъум сыхэвыхьа нэхърэ сыкъамылъхуххамэ нэхъыфIт, щыжысIэ куэдрэ къохъу.
Заур хэт хъуну? Нэгумэ Шорэ иужькIэ зи цIэ къипIуэну зылI щыIэмэ - ар Нало Заурщ. Ар цIыху щэджащэт, езым инат псалъэр фIыуэ илъагъурт, и щхьэкIэ епхьэлIэ зэрыхъур ара къыщIэкIынт. Ерыщт, зыхуейм и Iэр тригъэхуэнут, зы гугъуехьми къыпикIуэтынутэкъым. Щыщыуаи щыIэщ, щымыуэр зыри зымыщIэращ.
Заур и дуней еплъыкIэм гъэщIэгъуэн куэд къызэщIиубыдащ. Адыгэ IуэрыIуатэми тхыдэми я купщIэр къиIэту, губзыгъагъ хэлъу цIыхум я пащхьэ япэ дыдэу къизылъхьэжыфар Нало Заурщ. Псалъэм и хьэтыркIэ, бахъсэн Iэдэбым зэрытетхыхьыр, хьэмэрэ адыгэ джэгуакIуэхэм теухуар, си адэшхуэ ПащIэ Бэчмырзэ и гъащIэмрэ и гуащIэмрэ щытетхыхькIэ, нэгъуэщIхэм гу зылъамытауэ абы къиулъэпхъэща къомыр телъыджэщ. Ди лъэпкъым къыхэкIахэм яцIыхуу пIэрэт усакIуэ Къылышбий Исмэхьил? Ахэр псори зи псэр къабзэ сабиишхуэу Заур зэрыщытым щыхьэт техъуэ Iуэхугъуэщ.
«Дыджым и IэфIыгъэ» тхылъыр (и фIэщыгъэр хуабжьу игу ирихьат езым) «Эльбрус» тхылъ тедзапIэм къыщыдэкIауэ абы и унафэщI Ацкъан Руслан «хуэдгъэхьи дыгъакIуэ» жиIэри, дыхуеблэгъат Заур. Къарууншэ дыдэт, дыкъилъагъури къэгумэщIащ, тхылъми ба хуищIащ. Аращ и IэдакъэщIэкIыу иужь дыдэу дунейм къытехьауэ илъэгъуари, дэри езыр щытлъагъужари. Куэд дэмыкIыу дунейм ехыжащ.
Къыхэзгъэщыну сыхуейщ и лэжьыгъэхэр щызэхуэхьэсауэ къыдэкIа томищыр Ацкъаным зэрифIыгъэр. ФIыщIэ яхузощI Руслани ахэр дунейм къытехьэным хуэзыгъэхьэзыра Джэрыджэ Арсени. Ауэ сызэрымыарэзыр, Заури идэнкIэ Iэмал зимыIар зыщ: томищым язым итщ пцIыIэрышэхэр, езы Заур пцIыIурышэкIэ зэджэу щытахэр. ТхакIуэм мыхьэнэ нэхъ куу зыщIилъхьэу щыта псалъэр къэдгъэсэбэпамэ нэхъыфIт.
И лэжьыгъэ нэхъыщхьэу, къызыхуигъэщIар арауэ щытауэ схужыIэнукъым, ауэ Заур усэфI дыдэхэр къыщIэнащ, и псэр усэпсэу, и бзэр адыгэбзэу зэрыщытам щыхьэт техъуэу. ХьэтIохъущокъуэхэ я жыг хадэм дихьа иужькIэ мо лIышхуэр и щхьэр дэхьеяуэ увырт, и нэр зэтрипIэрти даIуэрт. Щыуагъэншэу зэхицIыхукIырт бзу зэмылIэужьыгъуэхэм я бзэрэбзэкIэр. ЩIылъэри уафэри къыфIэIуэхуащ Заур.
Режиссёр Iэзэ Теувэж СулътIан Заур и новеллэ «Хьэбалэ и пхъэ гуащэр» жыхуиIэм къытрищIыкIа спектакль игъэувауэ щытащ. Насып сэ сиIэти, абы макъамэ хузагъэтхат. Абы хэт ефэндым и ролыр сэ сагъэщIынуи сылъэIуат, арщхьэкIэ къысхуадатэкъым. Заур имытха гуэрхэр зэрыжысIэнур къащIауэ арагъэнт.
Нало Заур къупэщыпэу дунейм тетащ. Мыр си лъэпкъым къыхуэщхьэпэнщ жыхуиIэу и къалэмыр здынэмыс щыIэтэкъым. Апхуэдэщ абы адыгэбзэкIэ зэридзэкIа таурыхъхэр зэрыт «ПсысэфI дыдэхэр» тхылъыр. Хьэмэрэ и улъэпхъащэм и фIыгъэкъэ Къэбэрдейм щыпсэу адыгэхэм я сабийхэм фIащ цIэхэр зэхуихьэсыжу къыдигъэкIа тхылъыр?!
- Нало Заур и лэжьапIэ пэшыр цIыху кIуапIэу, куэд щызэблэкIыу щытауэ жаIэжыркъым. ЩIыхьэ закъуэтIакъуэм уащыщащ, ДжэбрэIил. Псори зыщыгъуазэ и щIэныгъэм, губзыгъагъэм къыдэкIуэу, сыт уи гум къридзэр а дакъикъэхэр уи нэгу къыщыщIэбгъэхьэжкIэ?
- Хуабагъэ, и нэгум кърих, и пэшым щызелъатэ хуабагъэщ. Заур сытым ебгъэщхьрэ жыпIэмэ, уэшх нэужьу, пшэ фIыцIэри щхьэщыкIарэ уафэм зиукъэбзыжауэ абы къихьэ хабзэ пшэ хужь Iэрамэшхуэрщ.