ЦIыху щэджащэхэр

IутIыж Борис

Адыгэ тхакIуэ, усакIуэ, драматург IутIыж Борис 1940 гъэм жэпуэгъуэм и 15-м Шэ­рэдж щIыналъэм хыхьэ Зэрэгъыж къуажэм къыщалъхуащ. Абы IэщIагъэ щызригъэгъуэтащ КъБКъУ-м адыгэбзэмрэ адыгэ литературэмкIэ и къудамэм. Еджэным щыпищащ Куржым ЩIэныгъэхэмкIэ и академием хыхьэу Бзэ щIэныгъэхэмкIэ Тбилиси дэт институтым и аспирантурэм.
IутIыжым лъэпкъ литературэм хуилэжьам ущы­тепсэлъыхькIэ, усэ купщIафIэхэр, новеллэ гьэщIэгъуэнхэр, «ГущIагъщIэлъхэр» зыфIища гупсысэ кIэщI хьэлэмэтхэр, гушыIэ, ауан зыхэлъ тхыгъэ шэрыуэхэр, пародиехэр, эпиграммэхэр, памфлетхэр къыхэгъэщыпхъэщ. Апхуэдэу анэдэлъхубзэм, литературэм, театрым ятеухуа публицистическэ тхыгьэхэмкIэ, сабий усэхэмкIэ къытхуэупсащ. Арами, IутIыж Борис нэхъ къызэрацIыхуу щытар, драматургыущ, цIэрыIуэ нэхъ зыщIари и пьесэ купщIафIэхэрщ. Едзыгъуэхэурэ зэхэт пьесэу 30-м нэс усэбзэкIэ итхащ IутIыжым. Псалъэм папщIэ, «Тыргъэтауэ», «Дамэлей», «Эдип», «Мазэгъуэ», «Лъыгъажэ жэщ» «Кушыкупщ», «Кхъужьеибэ», «Нартхэ я дыгъэ», «Шамхьун и фызышэ», «Гуащэмыдэхьэблэ», «Хьэцацэ дахэ», «Хьэпэщыпхэ», «ГушыIэ махуэ апщий!», «Дунейр - театрщ», нэгъуэщIхэри. IутIыжым и пьесэхэм къытращIыкIа спектаклхэр щагъэлъэгьуащ Адыгейми, Къэрэшей-Шэрджэсми, Абхъазми, Дагъыстэнми, Осетие-Ищхъэрэми, Къалмыкъми, Москва къалэми.

Мысостышхуэ Пщызэбий

Москва дэт ГИТИС-р къэзыуха, иужькIэ режиссёр IэщIагъэри а еджапIэм щызэзыгъэгъуэтыжа актёр цIэрыIуэ, Абхъаз Республикэм и цIыхубэ, УФ-м щIыхь зиIэ я артист, Къэбэрдей-Балъкъэрми Адыгейми я къэрал саугъэтхэм я лауреат Мысостышхуэ Пщызэбий 1935 гъэм жэпуэгъуэм и 15-м къалъхуащ. Абы и гъащIэ псор адыгэ театрым хуэлэжьэным триухуат.
Пщызэбий Къэбэрдей къэрал драмэ театрым и режиссёру, режиссёр нэхъыщхьэу илъэс зыбжанэкIэ лэжьащ. Абы хузэфIэкIащ режиссёрым и къалэнри актёр лэжьыгъэри щIыхь пылъу зэдихьыну.
Актёр лэжьыгъэм къыдэкIуэу, тхэным дихьэхырт Мысостышхуэр. Абы и Iэдакъэ къыщIэкIа тхыгъэхэр щызэхуэхьэсауэ усакIуэ Лыкъуэжь Нелли къыдигъэкIащ «Дунейр чэзущ» зыфIища тхылъыр. Пщызэбий, цIыху-хэм заригъэщIэжыфынкIэ гугъэу тетхыхьырт зыгъэгузавэ, и гур хэзыгъэщI Iуэхухэм. Аращ гушыIэ зыхэлъ, тхыгъэ тынш цIыкIухэр иIэми, я нэхъыбэр щIэткIийр, щIэнэщхъейр.

Лермонтов Михаил

1814 гъэм жэпуэгъуэм и 15-м дунейм къытехьащ усакIуэ, тхакIуэ нэхъ цIэрыIуэ дыдэхэм ящыщ, драматург, сурэтыщI Лермонтов Михаил. Зыхалъхуа лъэхъэнэм урыс лъэпкъым къыдекIуэкIа гурыгъу-гурыщIэхэр къэзыгъэнаIуэ тхакIуэм, усакIуэм лъэпкъ литературэм и напэкIуэцIыщIэ къызэIуихауэ жыпIэ хъунущ. Лермонтовым и IэдакъэщIэкIхэм къадэушащ, абы щапхъэ тезыхыу утыку къихьа усакIуэщIэхэмрэ тхакIуэхэмрэ. Нобэр къыздэсым и тхыгъэхэмкIэ трах кинофильмхэр, спектаклхэр. Лермонтовым и усэхэр уэрэд ящIыжауэ, симфониемрэ романсымрэ зыгъэзащIэхэм я дыщэ пхъуантэу къалъытэ.
Кавказыр и псэм хэлъу, ди щIыналъэр фIыуэ зылъагъуу щыта усакIуэмрэ майор Мартынов Николайрэ гъуэгу здытету, усыгъэм теухуауэ я зэхуаку къыдэхъуа зэныкъуэкъум къыхэкIыу, щIакIуэкIапэ зэдытеувэри, Лермонтовыр Мэшыкъуэ Iуащхьэм деж 1841 гъэм щаукIауэ щытащ.
УсакIуэр псэуху дунейм къытехьауэ илъагъужар и зы тхылъ закъуэщ - «Лермонтов М. и усэхэр» жыхуиIэу, 1840 гъэм къыдагъэкIауэ щытарщ.