КъБР-м и Музыкэ театрым и утыкур зыгъэбжьыфIэ, классикэ макъамэхэр зи псэм хэлъ Хъупсырджэн Албэч зыхуэдгъэзащ и лэжьыгъэм, и унагъуэм ятеухуа упщIэ зыбжанэкIэ.
- Албэч, къуажэдэс щIалэм уэрэд жыIэныр IэщIагъэу къыхэпха зэрыхъуар сфIэгъэщIэгъуэнщ.
- Си Iуэхур гъэщIэгъуэн дыдэу къекIуэкIащ. СызэрыцIыкIурэ футболрат нэкууи напIэуи сиIэр. Школым сыщыщIэс зэманым спорт лIэужьыгъуэхэм ящыщу топ джэгумрэ атлетикэ псынщIэмрэ хуабжьу сыдахьэхат. Бахъсэн къалэм дэс ныбжьыщIэхэм я «Автомобилист» футбол клубым, иужькIэ ди республикэм и «Спартак» футбол клубым пIалъэ кIэщIкIэ сыщыджэгуащ. КъыздэгушыIэми я фIэщми сымыщIэу, си ныбжьэгъухэм куэдрэ къызаIуэкIырт, топ сыщыджэгукIэ хуабжьу сызэрыкIийр. Зэгуэрым, гупитI дыздэджэгурти, ди хьэрхуэрэгъухэм цыплъ хъужауэ зы лIышхуэ яхэтт, сыпэмылъэщу. Гъунэгъу дызэхуэхъуху, дызэжьэхэуэрт, апщIондэхукIи сыкъыIуидзырт. Арати, Iэмал гуэр абы къыхуэзгупсысыну иужь сихьащ, моуэ гъунэгъу къыщысхуэхъу дыдэм, сызэрифIэщкIэ сыкIиящ. Ар къащтэри, занщIэу джэлащ, удзым нэкIукIэ хэхуэу. Ар зылъэгъуахэм къадыхьэшхар пхужыIэнкъым. Абы щыгъуэм къызжаIат: «Уэ ущыджэгун хуейр футбол губгъуэракъым, атIэ театрым и утыкурщ!»
Школ-интернатым сыщыщеджэм макъамэр фIыуэ слъагъурт икIи духовой оркестрым сыхэтт, кларнетымрэ трубамрэ сеуэу. КъищынэмыщIауэ, хорым уэрэд щыжысIэрт, ауэ зэгуэр уэрэджыIакIуэ сыхъуну зэи сигу къэкIыртэкъым, си макъым езгъэдэIуэну къызжаIэми. Зэхыхьэ гуэрым уэрэд жысIэну сыщрагъэблагъэм, «Сэрмахуэ» адыгэ цIыхубэ уэрэдыжьым езгъэдэIуащ. Къэбэрдей-Балъкъэрым и оперэ уэрэджыIакIуэ цIэрыIуэ, Ленинград консерваторэр къэзыуха Къуэдзокъуэ Владимир къызбгъэдыхьэри къызжиIащ: «Иджыри къыздэсым дэнэ уздэщыIар? Уэ пхуэдэщ дэ къэтлъыхъуэр. Макъ дахэ уиIэщи, Iэмал имыIэу уэрэджыIакIуэ ухъун хуейщ. Музыкэ училищэм пщэдей сыныщыппоплъэ». Футболыр зэрысфIэфIыр, Налшык и «Спартак» клубым сыщыджэгуну сызэрыщIэхъуэпсыр къыгурызгъэIуэну сыхэта щхьэкIэ, ар къызэдэIуакъым. АпхуэдизкIэ жиIэм шэч къытумыхьэну псалъэрти, сегупсысащ: «Пэж дыдэу, макъамэрауэ къыщIэкIынщ къыхэсхын хуейр». Си анэм и дэлъху Дыкъынэ Хьэмид абы щыгъуэм радиом щылажьэрт. Къуэдзокъуэ Владимиррэ абырэ фIыуэ зэрыцIыхурти, абы и деж сишащ. Музыкэ училищэм и унафэщI Хьэсанэ Мусэ егъэджакIуэхэр и гъусэу зэхуэсащ къызэдэIуэну. Фортепианэм деж сытIысщ, адыгэ уэрэд зыбжанэ жысIэри, экзаменыншэу училищэм сыкъащтащ. ИлъэситIкIэ абы сыщIэса нэужь, Астрахань къалэм дэт консерваторэм еджакIуэ сагъэкIуащ. Абы илъэсищкIэ сыщыIауэ, Воронеж къалэм и консерваторэм щыпысщащ си еджэным. А къалэм оперэ театр бэлыхь дэтти, зэман сызэриIэу абы сыкIуэрт. Еджэныр къэзухри, а театрым лэжьэн щыщIэздзащ. А зэманым КъБР-м щэнхабзэмкIэ и министру щыта Ефэнды Джылахъстэн и унафэкIэ, КъБР-м и Музыкэ театрым и дирижёр нэхъыщхьэ Супер Анатолий Воронеж къалэм накIуэри, Налшык сыкъишэжащ. Абы лъандэрэ Музыкэ театрым сыщолажьэ.
- Макъамэм удезыгъэхьэхыпа, узыдэплъея цIыху уиIащ, дауи, Албэч.
- Ди анэ Хуту Iэпэпшынэм дахэ дыдэу еуэу щытащ. Аращ зэкъуэшиплIри макъамэм дыщIэзыпIыкIар, щIэдзапIэ, гъуазэ тхуэхъуар, макъамэр фIыуэ дэзыгъэлъэгъуар. ЗэкъуэшиплIри макъамэ Iэмэпсымэ гуэр (балалайкэ, мандолинэ, Iэпэпшынэ) доуэ, уэрэди жыдоIэ. Си къуэшищми макъ яIэщ. Сэ схуэдэу ахэри макъамэм хуеджауэ щытамэ, къыскIэрымыхуу уэрэджыIакIуэ хъуну къыщIэкIынт. Ауэ абыхэм гъуазджэр IэщIагъэ яхуэхъуакъым.
Си ныбжьэгъу ХьэфIыцIэ Мухьэмэд ди деж щыхьэщIэу, си анэм сурэтхэр трихауэ щытащ Iэпэпшы- нэ еуэу. Абы щыгъуэм Мухьэмэд къызжиIат: «Уи анэр мыпхуэдэу Iэзэу Iэпэпшынэ еуэу, уэ дауэ уэрэд зэрыжумыIэнур?!»
- Музыкэ театрым щагъэува оперэхэмрэ опереттэхэмрэ уэ нэхъ гукъинэж пщыхъуар сыт хуэдэра?
- Верди Джузеппе и «Риголетто» оперэрщ. КъызэмыхьэлъэкIыщэу згъэзэщIащ си партиер. Зыри къыщымыщIу и кIэм нэсу ар жызыIэф баритоным зэфIэкIышхуэ бгъэдэлъу къалъытэ. Иджыри къыздэсым си макъым зыри къыщыщIакъым, дяпэкIи схужыIэнуи сыкъегъэгугъэ. Апхуэдэу нэхъ сигу дыхьэу згъэзэщIа партие нэхъыщхьэхэм ящыщщ Верди и «Травиата», Кальман Имре и «Сильва», Чайковский Пётр и «Евгений Онегин», Рахманинов Сергей и «Алеко» классикэ оперэхэмрэ Штраус Иоганн и «Цыганский барон», «Летучая мышь» опереттэхэмрэ. Зэрыгугъум къыхэкIыу сапэмылъэщыну къысщыхъуами, ахэр къызэхъулIащ. НэхъыфIу слъагъу лэжьыгъэхэм, нэхъ дахэхэм яхызобжэ а оперэхэмрэ опереттэхэмрэ.
- БгъэзэщIэну узэхъуапсэ щыIэ, Албэч?
- Дэтхэнэ зы уэрэджыIакIуэми иIэ къыщIэкIынщ зэхъуапсэ лэжьыгъэ. Си дежкIэ апхуэдэщ Бородин Александр и «Князь Игорь» оперэм Игорь и партиер. Ар ди театрым щагъэувынрэ щамыгъэувынрэ сщIэркъым, ауэ сфIэфI дыдэу селэжьынут абы. Къищы-
нэмыщIауэ, Чайковский Пётр и «Пиковая дама» оперэм баритоным щигъэзащIэ партиер куэд мыхъуми, сфIэфIщ. ЗгъэзэщIэну сызэхъуапсэ нэгъуэщI лэжьыгъэхэри щыIэщ. Си насып текIуэрэ ахэр къызэхъулIамэ, гуапэ дыдэ сщыхъунут.
- Оперэ уэрэджыIакIуэ цIэрыIуэ Хъупсырджэн Албэч и лэжьэгъухэм ящыщу хэт нэхъ и ныбжьэгъу?
- Апхуэдиз илъэс бжыгъэкIэ ущызэдэлажьэкIэ, ныбжьэгъу узэрымыгъэхъункIэ Iэмал иIэкъым. ЗэрыжаIэу, гуфIэгъуэри гузэвэгъуэри зэдэдгуэшу, дызэкIэлъыкIуэу дыхъуащ. Ахэр Емкъуж Лиуан, Сокъур Руслан, Батыр Мухьэдин, Ташло Алий, Къумыкъу Мухьэдин сымэщ. Лэжьыгъэм дыкъыщыдэхуэкIэ нэгъуэщI Iуэхухэри зэдэтщIэу, дызэрылъытэу дызэрыIыгъщ. Апхуэдэ ныбжьэгъу пэжхэр сызэриIэм сринасыпыфIэщ.
- Макъамэ гъуазджэм цIыхухэм заригъэузэщIу къэплъытэрэ?
- Адыгэ хабзэм къыдэкIуэу, щIэблэр щэнхабзэм, макъамэ гъуазджэм щIэппIыкIыным мыхьэнэшхуэ иIэщ. Ди лэжьыгъэр зыхуэгъэпсари аращ. Уи уэрэдхэм къедэIуэну зэхуэсахэр бгъэгуфIэмэ е я нэпс къебгъакIуэмэ, гукъыдэжрэ дэрэжэгъуэрэ ептмэ, ягу удыхьэмэ - макъамэ гъуазджэм и къалэныр бгъэзэщIауэ аращ. Апхуэдэхэм деж цIыхухэм я гуныкъуэгъуэр, пIалъэкIэ нэхъ мыхъуми, ящхьэщыбох. Аращ нэхъыбэм загъэпсэхуну ди концертхэм къыщIекIуалIэр.
- Апхуэдиз илъэсым ди къэралым и мызакъуэу, щIыпIэ куэдым зыкъыщывгъэлъэгъуэну, концертхэр щыфтыну фи насып къихьа хъунщ, Албэч.
- Бекъул Леонид зи художественнэ унафэщIу щыта «Бжьамий» ансамблым сыщыхэтым щIыналъэ куэдым зыкъыщыдгъэлъэгъуащ - Сирием, Иорданием, Франджым, Европэм и нэгъуэщI къэрал куэдми. Щэнхабзэмрэ гъуазджэхэмкIэ екIуэкIа зэпеуэ, фестиваль куэдым япэ увыпIэхэр къыщытхьащ. ДыздэкIуа щIыналъэхэм щыпсэухэм гуапэу драгъэблагъэрт икIи дыкърагъэжьэжырт. Ди лъэпкъ хабзэхэр, фащэхэр, къафэхэр, уэрэдхэр ягу зэрыдыхьэр тлъагъурт, арат ди дежкIэ нэхъыщхьэр.
- Уи Iуэхухэр къыбдэзыIыгъ, лэжьыгъэм утезыгъэгушхуэ щхьэгъусэ пэж, унагъуэ дахэ уи щIыбагъ къызэрыдэтым дамэ къыптригъакIэ къыщIэкIынщ.
- Си щхьэгъусэ Людмилэрэ сэрэ Къулъкъужын Ищхъэрэ къуажэм зэгъунэгъуу дыщыпсэуащ, дыкъызэдэхъуащ. Пхъуищ - Равидэ, Марьянэ, Альбинэ - диIэщ. Щыми щIэныгъэ нэхъыщхьэ едгъэгъуэтащ, ахэр унагъуэ хъуахэщ. Зыр ди республикэм щопсэу, адрей тIур - Истамбылрэ Лондонрэ. ЩIэх-щIэхыурэ къэкIуэжурэ дагъэгуфIэ, дагъэгушхуэ. ЗэрысхузэфIэкIкIэ, си пхъурылъхухэм гулъытэ яхузощI.
- Упсэу, Албэч!