Гузэвэгъуэр къэзышар зэхагъэкI
Красноярскэ крайм хиубыдэ Курагинскэ щIыналъэм, Щетинкинэ къуажэм пэмыжыжьэу, жэпуэгъуэм и 19-м къыщеха псыдзэм цIыху 15 хэкIуэдащ, 40-м щIигъум фэбжь зэмылIэужьыгъуэхэр ягъуэтащ, тхур здэщыIэр ямыщIэу къалъыхъуэ.
ЗэрыIуащIа щIы лъагэ зэтекIутар Iуиуду къеха псым ирихащ псыхъуэм хуэзанщIэу яухуауэ щыта общежититIыр. Сейба псыр IузыщIэ ухуэныгъэр зыухуар дыщэ къыщIэхыным а щIыпIэм щелэжь «Симсим» IуэхущIапIэрщ. Абы и лэжьакIуэхэрщ къэхъукъащIэм и зэран зэкIахэр.
Къэхъу хабзэращи, иджы зыми ищIэркъым гузэвэгъуэр къэзышар - къэрал къулыкъущIапIэхэр щыгъуазэтэкъым а щIыпIэм дыщэ къыщыщIахыуи, псы жапIэр зыгъэбыдэ ухуэныгъэ гуэрхэр щрагъэкIуэкIауи.
«IуэхущIапIэ къыщызэIуахкIэ, япэщIыкIэ лъэIу тхылъ къатх объект зэраухуэнум теухуауэ. Мыбдежым апхуэдэу щащIакъым. КIэлъыплъакIуэ органхэм зыри хащIыкIакъым а щIыпIэм псыр зэрыIуащIэ ухуэныгъэ зэрыщрагъэкIуэкIым. ПсыIущIэр къызэрыгуэкIыу ящIауэ аращ», - жиIащ Красноярскэ крайм и Правительствэм и УнафэщI Лапшин Юрий.
«Метрищ-плIы и лъагагъыу къех псыдзэр къащыщIэуам щIыпIэ зэманымкIэ сыхьэтитI хъуауэ арат - цIыхухэр жейрт. Аращ апхуэдиз псэдзыгъэр къэзышауэ къалъытэр. Псыр къызэрехыр ялъэгъуамэ, абы зыгуэрурэ зыщахъумэну Iэмал къалъыхъуэнт цIыхухэм», - жиIащ МЧС-м и щIыналъэ управленэм и унафэщIым и къуэдзэ Матыленкэ Олег.
«Гузэвэгъуэр къызыхэкIар сытми зэкIэ жыпIэну гугъущ. Ар псыIущIэр щаухуэм яIэщIэкIа щыуагъэ гуэрхэм къашащ е ар зыми хуит зыкърамыгъэщIу, зыри кIэлъымыплъу яухуауэ къыщIэкIынкIи хъунущ. Апхуэдэуи а щIыпIэм мы махуэхэм уэшхышхуэ къыщешхащи, щIыуэпс къэхъукъащIэхэм я зэрани екIагъэнкIэ хъунущ. Дауэ щымытми, Iуэхур зэхыдогъэкI, - жиIащ Красноярск крайм и губернатор Усс Александр. - Иджыпсту щIыпIэм щолажьэ къегъэлакIуэ 300-рэ техникэ зэмылIэужьыгъуэу 50-рэ».
ЩIыналъэм и унафэщIым жэпуэгъуэм и 21-м щыгъуэ махуэу игъэувауэ щытащ.
Красноярскэ крайм дыщэ къыщыщIах апхуэдэ IуэхущIапIэ пщIы бжыгъэхэр итщ, абыхэм я лэжьэкIэр зэрыхуэфэщэнкIэ кIэлъыплъыныгъэм щIэтуи къыщIэкIынукъым. Абы и щыхьэтщ къэхъуа гузэвэгъуэр. Иджы щIапщытыкIыну къыщIэкIынщ дыщэлъыхъуэ IуэхущIапIэ псори.
ГъуэгупщIэу махуэм
зы еврэ фIэкIа
ямыгъэкIуэду
Германием гулъытэ хэха щыхуащI щIыуэпсыр хъумэным. Абы хуэгъэза акцэхэр щIэх-щIэхыурэ ирагъэкIуэкI, къэзыухъуреихь дунейр къабзэу щытыным хуэгъэза Iуэхухэм къалэдэсхэр къыхашэу.
Автомобилхэм къапиху гъуэзым хьэуар зэриуфIейм зэрыпэщIэтын Iэмалу иджы къыхалъхьарщ псом нэхърэ нэхъ гъэщIэгъуэныр, сэбэпынагъ нэхъыби къэзыхьыну зыщыгугъхэр - унафэщIхэм я мурадщ жылагъуэ транспортымкIэ зэрызекIуэм папщIэ Iах пщIэр ягъэмэщIэну, цIыхухэм гъуэгупщIэу махуэм зы еврэ фIэкIа ирамыгъэтыну. ЦIыхухэр я щхьэ закъуэ транспортым къыпыкIыу, автобусхэм итIысхьэным тезыгъэгушхуэнкIэ хъуну Iэмалу къэрал унафэщIхэм къалъытэ ар.
Автобусхэмрэ метромкIэ зекIуэн папщIэ цIыхум илъэсым и абонемент къищэхунущ, еврэ 365-рэ иритынурэ икIи гъэм и кIыхьагъкIэ ар гъуэгупщIэу ирикъунущ. Абы цIыхухэм фейдэшхуэ къазэрыхуихьыр гурыIуэгъуэщ. Апхуэдэу Iуэхур щызэтраухуащ Бонн, Ройтлинген къалэхэм: абыхэм щыпсэу куэдым илъэсыр къызэрихьэу къащэхуащ гъуэгупщIэ абонементхэр. АбыкIэ уитIысхьэ хъунущ къалэм щызекIуэ сыт хуэдэ жылагъуэ транспортми: метроми, автобусхэми, трамвайхэми. НэгъуэщI къалэ укIуэнумэ, абы и уасэр щхьэхуэу птынущ е машинэмкIэ укIуэн хуей хъунущ. А щапхъэм теувэну я мурадщ Берлинрэ Мюнхенрэ, апхуэдэу нэгъуэщI къалэшхуэхэри.
Проектыр а къэралым икъукIэ къыщезэгъыу къалъытэ - Германием фIы дыдэу щызэтеухуащ жылагъуэ транспортым и лэжьэкIэр. ЦIыхухэр автобус къэувыIэпIэхэм нэхъыбэ дыдэу зэрыпэжыжьэр зы километр хуэдизкIэщ. Махуэм зы еврэ фIэкIа умыгъэкIуэду уи Iуэху зэфIэбгъэкIыныр - лэжьапIэ укIуэми, укъэкIуэжми, уи щхьэ Iуэху зэфIэбгъэкIыну удэкIми ар, шэч хэмылъу, икъукIэ нэхъ фейдэщ уи машинэм гъэсыныпхъэ «ебгъэшх» нэхърэ. Абы фIагъыу къихьхэм ящыщщ машинэр здэбгъэувын щIыпIэ къызэрумылъыхъуэнури. Къалэхэм транспорту дэтынур нэхъ мащIэнущи, гъуэгухэри зэIухауэ щытынущ.
ЦIыхухэм мы жэрдэмыр даIыгърэ абы хуэкIуэмэ, къэралым зэфIигъэкIыну нэгъуэщI зы Iуэхуи къыхудэкIынущ - жылагъуэ транспорт нэхъыбэ къэщэхун хуей хъунущ. Аращи, зэкIэ гурыIуэгъуэкъым Германиер мыпхуэдэ хабзэм щытехьэпэнур. АбыкIэ щапхъэ хъарзынэ щыIэщ нэгъуэщI европей къэралым - Австрием. Илъэс хъурейм зэрызекIуэ абонементхэр икъукIэ куэду къыщагъэсэбэп Венэ. Абы дэс цIыху мелуанитIым щыщу мин 800-м щIигъур жылагъуэ транспорткIэ зокIуэ.
Нобэ
♦Щомыщ хужьым и дунейпсо махуэщ
♦Венгрие Республикэм и махуэщ
♦Урысейм щагъэлъапIэ рекламэ IэнатIэм щылажьэхэм я махуэр
♦1814 гъэм инджылыз хирург Карпю Джозеф Лондон къалэм щригъэкIуэкIащ дунейм щыяпэ пластикэ операцэр.
♦1914 гъэм Япэ дунейпсо зауэм инджылызхэм къыщагъэсэбэпат зи калибрыр мм 457-рэ хъу топ. Абы тонни 127-рэ и хьэлъагът.
♦1914 гъэм Москва Щукиным и цIэр зезыхьэ театральнэ училищэр къыщызэIуахащ.
♦1946 гъэм ООН-м и Ассамблее Нэхъыщхьэм и япэ зэхуэсыр екIуэкIащ.
♦1953 гъэм Сахаров Андрей СССР-м ЩIэныгъэхэмкIэ и академием и действительнэ члену хахащ.
♦1956 гъэм Венгрием зыкъыщаIэтащ совет къэрал ухуэкIэр зымыдэхэм. Абыхэм япэуващ СССР-мрэ Венгрие ЦIыхубэ Республикэмрэ я армэхэр. Жэпуэгъуэм и 23 - щэкIуэгъуэм и 9-хэм къриубыдэу екIуэкIащ а зауэр. ЗыкъэзыIэтахэр «ягъэупщIыIуат» икъукIэ уасэшхуэкIэ - лъэныкъуитIми щыщу цIыху миниплIым нэблагъэ хэкIуэдат абы.
♦1974 гъэм Дунейпсо Олимп Комитетым Венэ (Австрие) щригъэкIуэкIа 75-нэ сессием унафэ къыщащтащ ХХII Гъэмахуэ Олимп Джэгухэр СССР-м и къалащхьэ Москва щегъэкIуэкIыным теухуауэ.
♦1995 гъэм Инджылызым щыщ дохутыр Уэстеби Стивен цIыхугум и пIэкIэ токкIэ лажьэ гу япэу ирилъхьат.
♦2000 гъэм Пенсильвание университетым (США) и щIэныгъэлIхэм бактерие телъыджэхэр, илъэс мелуан 250-м нэблагъэ зи ныбжьхэр, къахутащ.
♦2002 гъэм Москва и Дубровкэ щIыпIэм щыIэ театр центрым теракт щалэжьащ. Шэшэн щIэпхъаджащIэ 50 ятеуэри, «Норд-Ост» мюзиклым еплъу абы щIэс цIыху 700-м щIигъур абы щIаубыдащ. Урысейм и дзэхэр Шэшэным кърашыжыну къэзыгъэува гупым зыкIи ягурымыIуэу, Iуэхум хабзэхъумэ IэнатIэхэр хыхьэн хуей хъури унэм ебгъэрыкIуащ. Абы щыгъуэ цIыху мамыру 230-рэ хэкIуэдауэ щытащ.
♦1715 гъэм къалъхуащ 1727 - 1730 гъэхэм Урысейм и императору щыта Пётр ЕтIуанэр.
♦1904 гъэм къалъхуащ совет сурэтыщI, узэщIакIуэ Рерих Святослав.
♦1920 гъэм къалъхуащ Италием щыщ сабий тхакIуэ цIэрыIуэ, «Чиполлино къыщыщIахэр» зытха Родари Джанни.
♦1928 гъэм къалъхуащ совет композитор, уэрэдус, УФ-м и цIыхубэ артист Саульский Юрий.
♦1940 гъэм къалъхуащ Бразилием щыщ футболист цIэрыIуэ, дунейм и чемпион щэнейрэ хъуа, «Футболым и пащтыхь» цIэ леймкIэ зэджэу щыта Пеле.
♦1973 гъэм къалъхуащ урысей балеринэ, УФ-м и цIыхубэ артисткэ Лопаткинэ Ульянэ.
♦1980 гъэм къалъхуащ урысей лыжник, 2006 гъэм Турин (Италие) щекIуэкIа ХХ ЩIымахуэ Олимп Джэгухэм жэз медаль къыщызыхьа Рочев Василий.
Дунейм и щытыкIэнур
«pogoda.yandex.ru» сайтым зэритымкIэ, Налшык пшэр техьэ-текIыу щыщытынущ. Хуабэр махуэм градус 14 - 16, жэщым градуси 6 - 8 щыхъунущ.
Лъэпкъ Iущыгъэ:
Зи Iуэху зыфIэмыбэрэ зи бын зыфIэмыдахэрэ щыIэкъым.
