Урысейракъым санкцэхэр япэу зыгъэувар
2014 гъэ лъандэрэ Урысеймрэ Европэмрэ яку дэлъ зэныкъуэкъум – ди къэралым къыхуагъэува санкцэхэм - я Iуэху адэкIэ зэрыхъунум щIэх-щIэхыурэ топсэлъыхь езыхэри ди къэрал экономистхэри. Дауэ мыхъуми, лъэныкъуитIми я фейдэ зэрыхэмылъыр щхьэтечу щыжаIэ къэрал унафэщIхэм я зэIущIэхэми.
«Европэ зэгухьэныгъэм УФ-м къытрикъузэну и мураду къыхилъхьа санкцэхэм япэджэжу Урысейми игъэува апхуэдэ мардэхэр Iухыжыным хуэунэтIа лъэбакъуэ дэ япэу тчынукъым. Дауи, Европэмрэ дэрэ дяку зэхущытыкIэ тэмэм дэлъыну дыхуейщ дэ, ауэ нэхъапэм диIа зэпыщIэныгъэхэр зэтеухуэжыным ЕС-р яужь имыхьауэ, дэ зыри тщIэнукъым. Дэракъым а Iуэхур къезыхьэжьар. Езыхэращ ди зэхущытыкIэхэр зэIызыгъэхьари, езыхэр къыдрелъэIу ахэр зэтедухуэжыным дэри дыхыхьэну. Иджыпсту ЕС-м и унафэр зыIэщIэлъхэр яхъуэжащ. Абыхэм яхузэфIэкIынущ щытыкIэр зэрахъуэкIыжынуи, абы яужь итынумэ хуитщ», - жиIащ УФ-м и Правительствэм и УнафэщI Медведев Дмитрий Финляндием и премьер-министр Ринне Антти иджыблагъэ зэрепсэлъам кърикIуахэм я гугъу щищIа пресс-конференцым.
Медведевым къыхигъэщащ а санкцэхэм зыри зэрыщымыгуфIыкIыр, ауэ Урысейм ахэр къызэрызэринэкIыным теухуа лъэбакъуэфIхэр зэричар. «Уеблэмэ, компание, хьэрычэтыщIэ куэд и телъхьэщ ахэр зэи Iудмыхыжыным. Шэч зыхэмылъыр зыщ: апхуэдэу упсэуи зыбужьи хъунущ, - жиIащ Правительствэм и УнафэщIым. - ЕС-м хыхьэ къэрал щхьэхуэхэм яхудиIэ пыщIэныгъэхэр зыкIи иригъэкIэкIуакъым а къытпаубыдахэм икIи ди дежкIи езыхэм я дежкIи мыхьэнэшхуэ иIэщ дызэгурыIуэу дызэдекIуэкIыным».
ЩытыкIэм къигъэлъагъуэращи, санкцэхэр зэрагъэува илъэситхум къриубыдэу урысей экономикэм и IэнатIэ куэдым нэхъыфIу заужьащ. Хамэ къэрал къраш ерыскъыхэкIхэм, хьэпшыпхэм, Iэмэпсымэхэм я пIэ иувэфын, фIагъкIи уасэкIи япэхъун, ди цIыхухэм я фейдэ нэхъ зыхэлъхэр ди деж къыщыщIагъэкI, хамэ щIыпIэхэми щащэ хъуащ. АтIэ сыткIэ Iей апхуэдэ санкцэхэр? Аращ ди хьэрычэтыщIэхэми ахэр Iуажыхыным ди фейдэ хэмылъу къыщIалъытэр.
Еврэ мелард и уасэ
хъугъуэфIыгъуэхэр щIахащ
Германием и Дрезден къалэм и «Зеленый свод» музей цIэрыIуэм иджыблагъэ хэщIыныгъэшхуэ игъуэтащ – абы щIахащ дыщэхэкIрэ налкъутналмэсу еврэ мелард и уасэ. Апхуэдиз хъугъуэфIыгъуэ зыщIэлъ нэгъуэщI музей Европэм иткъым икIи апхуэдиз зэуэ щадыгъуаи къэхъуакъым.
Уасэ зимыIэ нэгъуэщI фIыгъуэ куэди щIэлът 1724 гъэ лъандэрэ лажьэ а музейм, ауэ дыгъуакIуэхэм а псори яхущIэхынт. Саксоние щIыналъэм щыщ, къэралым и унафэщIыр щыхахкIэ Iэ зыIэтыну хуит Фридрих Август жыхуаIэращ ахэр зэхуэзыхьэсын щIэзыдзауэ щытар. ДыгъуакIуэхэр щыщIыхьам хъумапIэм щIэлътэкъым экспонат нэхъ лъапIэ дыдэр, карат 41-рэ хъу, «Дрезден и налкъутналмэс удзыфэ» жыхуаIэр - ар ягъэлъэгъуэну яшауэ щыIэт Нью-Йорк и Метрополитен-музейм. Ауэ зэкIэ и гугъу ящIыркъым Саксонием и налкъутналмэс хужьым, карат 48-рэ хъум, апхуэдэуи Петр Езанэм тыгъэ яхуищIауэ щыта, зихуэдэ дунейм темыт сапфирым. Ар карат 648-рэ мэхъу.
ДыгъуакIуэхэм икъукIэ фIыуэ зыхуагъэхьэзырат я мурадыр зрагъэхъулIэным - музейм пэмыжыжьэу иIэ трансформаторым мафIэ ирадзащ. Ар къэуащ икIи ихъуреягъкIэ уэздыгъэншэу къэнащ, абы ипкъ иткIи музейм и сигнализацэр лэжьакъым. А зэманыр къагъэсэбэпащ бзаджащIэхэм икIи музейм и плIанэпэм хэлъ, гъущI хъаркIэ мыгъэбыда щхьэгъубжэ цIыкIухэм ящыщ зымкIэ дэкIащ.
ХъугъуэфIыгъуэ хъумапIэм щIэлъщ уасэ зыхуэщIыгъуей экспонат минищым щIигъу - дыщэм, дыжьыным, мывэ лъапIэхэм, пыл къупщхьэм, нэгъуэщIхэми къыхэщIыкIауэ. ЕтIуанэ дунейпсо зауэм и зэманым музейм икъукIэ сэкъатышхуэ игъуэтауэ щытащ икIи абы щызэхуэхьэса хъугъуэфIыгъуэхэр дзэ къуентхъыу Москва къашауэ щытащ. Коллекцэр Германием щратыжар 1958 гъэрщ.
Дуней псом и цIыху мелуанхэр щыхьэщIащ а музейм. Абы щIэлъ хьэпшып телъыджэхэр зэзыгъэлъэгъуахэм ящыщщ УФ-м и Президент Путин Владимир. Музейм и лэжьакIуэ Капель Юттэ зэрыжиIамкIэ, Путиныр ГДР-м щыщылэжьам мызэ-мытIэу абы щыIащ, фIэгъэщIэгъуэнуи зыщиплъыхьу щытащ.
Мы зэманым полицэм къелъыхъуэ музейр зыхъунщIа щIэпхъаджащIэхэр. Абыхэм зэрыжаIэмкIэ, музейм фIэлъ камерэхэм ящыщу тIум, мыIупщI дыдэми, къищащ дыгъуакIуитI. Иджы ахэр хэтми зэхагъэкIыным йопIэщIэкI, яIэрыхьахэр хэкум ирамыш щIыкIэ бзаджащIэхэр къаубыдын папщIэ.
Нобэ
♦Урысей Федерацэм и тенджыз Iуфэ лъэсырыкIуэдзэм и махуэщ. 1705 гъэм Пётр Езанэм унафэ къыдигъэкIащ «тенджызым и Iуфэм къулыкъу щызыщIэну сэлэт полк» къызэгъэпэщыным теухуауэ.
♦Уасэ зыгъэувым и махуэщ
♦1730 гъэм Урысейм и Сенатым къыдигъэкIащ «ЩIымахуэ лъэхъэнэм Москва и уэрамхэр къызэрагъэнэхуну абдж уэздыгъэхэр щIыным теухуауэ» унафэр.
♦1918 гъэм Украинэм ЩIэныгъэхэмкIэ и академиер къызэрагъэпэщащ.
♦1922 гъэм Урысейм къыщыдагъэкIащ ахъшэщIэ - совет тумэнхэр.
♦1939 гъэм къалъхуащ РСФСР-м и цIыхубэ артисткэ Польских Галинэ.
♦1939 гъэм къалъхуащ Америкэ актёр цIэрыIуэ Брюс Ли.
♦1946 гъэм къалъхуащ урысей актёр, Урысейм и цIыхубэ артист Баринов Валерий.
♦1946 гъэм къалъхуащ физико-математикэ щIэныгъэхэм я доктор, КъБКъУ-м и профессор Хьэжы Анатолэ.
♦1951 гъэм къалъхуащ КъБР-м егъэджэныгъэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ Дадэ Суфэдин.
♦1957 гъэм къалъхуащ жылагъуэ лэжьакIуэ, ЩоджэнцIыкIу Алий и цIэр зезыхьэ фондым и унафэщI ЩоджэнцIыкIу Леонид.
♦1960 гъэм къалъхуащ политик, Украинэм и премьер-министру щыта Тимошенкэ Юлие.
♦1961 гъэм къалъхуащ теленэтынхэр езыгъэкIуэкI, УФ-м и Президентым и ЩIыхь тхылъыр, ТЭФИ саугъэтыр зрата Андреевэ Екатеринэ.
♦1963 гъэм къалъхуащ актёр, режиссёр, УФ-м и цIыхубэ артист Машков Владимир.
♦1982 гъэм къалъхуащ урысей футболист, УФ-м спортымкIэ щIыхь зиIэ и мастер, къэралым и гъуащхьауэ нэхъыфIхэм ящыщ (топ 233-рэ дигъэкIащ) Кержаков Александр.
Дунейм и щытыкIэнур
«pogoda.yandex.ru» сайтым зэритымкIэ, Налшык пшэр техьэ-текIыу щыщытынущ. Хуабэр махуэм градуси 3 - 5, жэщым градуси 2 - 3 щыхъунущ.
Лъэпкъ Iущыгъэ:
Джэд щыкъун и пщIыхьэгъущ.
