Адыгэ лъэпкъ оперэр Налшык къыщоIу

Налшык и щэнхабзэ гъащIэр щIэщыгъуэ ящIу къытхуеблэгъащ Адыгэ Республикэм къафэмрэ уэрэдымкIэ и «Ислъэмей» къэрал ансамблымрэ Адыгэ Республикэм и Къэрал филармонием и къэрал  симфоние оркестрымрэ (дирижёрыр СтIащ Къаплъэнщ). Зи уэрэдхэмрэ макъ жьгъырухэмкIэ фIыуэ тлъэгъуа «Ислъэмейм» иджы къытхуишар гъуазджэм и нэхъ лъагапIэ дыдэу ялъытэ оперэ телъыджэрт. Урысей  Федерацэм, Адыгейм, Къэбэрдей-Балъкъэрым, Къэрэшей-Шэрджэсым я цIыхубэ артист, Урысей псом щыцIэрыIуэ композитор,  АР-м къафэмрэ уэрэдымкIэ и «Ислъэмей» къэрал ансамблым и художественнэ унафэщI Нэхей Аслъэн МэшбащIэ Исхьэкъ и романымкIэ итха «Раскаты далекого грома» лъэпкъ оперэр иджы Налшыки щыIуащ. Иужьрей мазэ зыбжанэм дэ дыкIэлъыплъащ япэ адыгей оперэр Ростов, Элиста, Астрахань, Волгоград, Москва, Къэзан, Геленджик, Ставропль, Черкесск къалэхэм зэрыщагъэлъэгъуам.

Нэхейр адыгэ лъэпкъым зэрыхуэупса хъугъуэфIыгъуэм  щIэдзапIэ хуэхъуар  1980 гъэхэм я пэщIэдзэрщ. Аслъэн оперэр итхащ Тбилиси консерваторэр къыщиухым. Ар Iыхьищу, пролог, эпилогыу зэхэтщ. Зэритхрэ илъэс щэщI дэкIауэ, 2011 гъэм Адыгэ Республикэм и утыку кърихьащ а IэдакъэщIэкIыр. АР-м и  щэнхабзэ гъащIэм къыщыхъуа Iуэху телъыджэт ар, артисти 100-м нэблагъэ хэтт. Оперэм лъабжьэ хуэхъуар XVIII лIэщIыгъуэм и кIэм, 1796 гъэм, Адыгэ хэкум щекIуэкIа Бзиикъуэ зауэрщ, ар ди тхыдэм и напэкIуэцI нэхъ гуузхэм ящыщ зыщ.
 «Раскаты далекого грома» оперэм и концерт гъэзэщIэкIэр «Ислъэмеймрэ» симфоние оркестрымрэ нэгъабэ  утыку кърахьащ. Апхуэдэуи УФ-м и Правительствэм и грантыр щат зэхьэзэхуэм хыхьэри, мелуани 10 хъу грантыр къахьащ, абы и фIыгъэкIэ адыгэ лъэпкъ оперэр зи гугъу тщIа къалэхэм щагъэлъэгъуэну Iэмал яIащ, Налшыки къэсащ.
Пшыхьым хэтащ КъБР-м щэнхабзэмкIэ и министрым и къалэнхэр пIалъэкIэ зыгъэзащIэ Къумахуэ Мухьэдин, ар къеджащ КъБР-м и Iэтащхьэ КIуэкIуэ Казбек композитор цIэрыIуэмрэ артистхэмрэ зэрызахуигъазэм. ЩоджэнцIыкIу Алий и цIэр зезыхьэ Къэбэрдей къэрал драмэ театрым и унафэщI Фырэ Руслан, КъБР-м и Композиторхэм я зэгухьэныгъэм и унафэщI  ХьэIупэ ДжэбрэIил, КъБР-м и Къэрал филармонием и дирижер нэхъыщхьэ Темыркъан Петр, АР-м и Къэрал филармонием и Iэтащхьэ Къул Мухьэмэд  сымэ къыщыпсалъэм къыхагъэщащ Нэхейм и оперэм адыгэм и щэнхабзэ гъащIэм увыпIэшхуэ зэрыщиубыдыр, ар макъамэ гъуазджэм и нэхъ лъагапIэ дыдэу зэрыщытыр.
ЗдэщыIа къалэхэм зэрыщрагъэблэгъар, цIыхухэм къыхуащIа гулъытэр, Къэбэрдей-Балъкъэрыр а псоми зэрыригъэфIэкIыр жиIэри, Нэхей Аслъэн къыхигъэщащ мы концертыр езым и ныбжьэгъуу щыта, КъБР-м и япэ Президент КIуэкIуэ Валерий фэеплъ зэрыхуищIар.
«Ислъэмейм» и артистхэр, сыт щыгъуи хуэдэу, теплъафIэрэ симфоние оркестр иныр я щIыбагъ къыдэсу оперэм щIидзащ. Абыхэм я уэрэд жыIэкIэ дахэм декIурт я актёр Iэзагъри. Уэрэд жыIэнри джэгунри щызэщIыгъу гъэзэщIэкIэт мыр. Оперэм и либреттэм къыщыхьа Iуэхур щекIуэкIыр 18-нэ лIэщIыгъуэм и кIэухырщ. МэшбащIэм и романым еджахэр щыгъуазэщ: Бзиикъуэ зауэр къызэрыкIар уэркъхэм лIакъуэлIэшхэр унэIут ящIыну иужь зэрихьарщ. 1796 гъэм мэкъуауэгъуэм и 29-м  Бзиикъуэ псыхъуэм щызэзэуащ шапсыгъ мэкъумэшыщIэхэмрэ уэркъхэмрэ. МэкъумэшыщIэ зыкъэзыIэтахэм къыдахуа ЩэрэлIокъуэхэ щхьэегъэзыпIэ щагъуэтащ бжьэдыгъупщхэм я деж.  Зэхэуэм и пэщIэдзэм мэкъумэшыщIэхэм нэхъ хахуэу зыкъагъэлъэгъуами, пщыхэр къатекIуащ. Зауэр фIахьа щхьэкIэ, пщыхэм я унафэм щIэувакъым мэкъумэшыщIэхэр. Оперэм къыщыгъэлъэгъуакъым, дауи,  а зэхэуэр, атIэ абы хэта цIыху щхьэхуэхэм я гъащIэр дахэу утыку кърахьащ. Хьэгъуррэ абы фIыуэ илъагъу пщащэ Акозэрэ щхьэхуит гъащIэм зэрыщIэбэныр, пщыхэм апхуэдэ хуитыныгъэ абыхэм иратыну ауи я пщIыхь къызэрыхэмыхуэр, апхуэдэ зэпэщIэувэныгъэм лъэпкъ гуIэгъуэшхуэ къызэрыпэкIуэр къыхощ оперэм. А роль къызэрымыкIуэхэр дахэу ягъэзащIэри, я макъ жьгъырухэмкIэ удахьэхыу уоплъ, уодаIуэ солистхэу АР-м щIыхь зиIэ и артисткэ Дыгъужь Iэсият, АР-м, КъБР-м щIыхь зиIэ я артист Гуазэ Тимур, УФ-м щIыхь зиIэ и артисткэ ХъуакIуэ Сусанэ, АР-м щIыхь зиIэ и артист Щамырзэ Казбек, КъБР-м щIыхь зиIэ, АР-м и цIыхубэ  артист Къумыкъу Шамсудин, АР-м щIыхь зиIэ и артист Эльдаров Айдамир, Дзыбэ Руслан, Уджыхъу Руслан, Адыгэ Республикэм къафэмрэ уэрэдымкIэ и «Ислъэмей» къэрал ансамблым и хорыр.
Гухэхъуэт уэрэд жыIэнкIэ Iэзэ артистхэм я классическэ гъэзэщIэкIэр, гукъинэжт оперэм лъабжьэ хуэхъуа тхыдэ пычыгъуэр. Нэхейм къехъулIащ и лэжьыгъэр. Ар къыхагъэщащ концертым кърихьэлIахэми, пэшым щIэсу хъуам щыту Iэгуауэшхуэ зэрыхуаIэтами. Адыгэ лъэпкъым и къафэхэм, уэрэдхэм нэмыщI дунейпсо утыку зэрихьэн музыкэ лъагэ зэриIэм щыхьэт техъуащ Нэхей Аслъэн и «Раскаты далекого грома» оперэр.

           

  

Сурэтхэр  Къарей Элинэ трихащ.

НэщIэпыджэ Замирэ.
Поделиться: