ТекIуэныгъэ Иныр илъэс 75-рэ щрикъум ирихьэлIэу
Теленэтынхэр езыгъэкIуэкI Якубович Леонид иджыблагъэ фильм трихащ фашист зэрыпхъуакIуэхэм хахуэу япэщIэта кхъухьлъатэзехуэ цIыхубзхэм ятеухуауэ. Абы «Комсомольская правда» газетым и упщIэ зыбжанэм жэуап иритащ.
Кхъухьлъатэм ба хуищIырт
- Леонид, нэмыцэхэр а хъыджэбзхэм «жэщтеуэ удкIэ» къеджэрт. СеритI хъу уи лэжьыгъэм фIэпщар нэгъуэщIщ: «Тщымыгъупщэжынухэр. Авиаполк уахътыншэхэр». Сытыт фильмыр тепхыну уигу къэзыгъэкIар?
- Ди деж нэхъыбэ щыжаIэ 1812 гъэм екIуэкIа зауэм теухуауэ. Абы щыгъуэми, Хэку зауэшхуэр щащыгъупщэжу хуежьащ. Мы зэманым ягъэув фильмхэр пэжым пэжыжьэу къыпщохъу. Ахэр гукъинэжу щыткъым, япэрейхэм хуэдэу. Си адэр фронтым щыIащ, танкыдзэхэм хэтащ. ИкIи апхуэдэ фильмхэм щеплъкIэ къызэIыхьэрт, и плIэхэр сысу. Си анэр къыIулъадэрт: «Зумыгъэхъейуэ щыс!» Аркъэ стэкан ныкъуэ къритырти, телевизорыр игъэункIыфIырт. Иджы апхуэдэу укъызэщIэзыгъэплъэну фильмхэр щыIэжкъым.
- Сыт щыгъуэ фильмыр тепхыну уигу къыщыкIар?
- 1995 - 1997 гъэхэм я зэхуакурщ. Минск сыкIуат зэфIагъэувэжа ПО-2 кхъухьлъатэм сеплъыну. Абы щыIэт иджыри псэу кхъухьлъатэзехуэ цIыхубзхэм ящыщ зыр. И цIэр сщIэжыркъым. Жьыгъэр къызэрехьэлъэкIыр зыхэпщIэрт. Ауэ кхъухьлъатэр зэрилъагъуу къэщIэрэщIэжащ, гъатхэм удзыр къызэрыгъагъэм хуэдэу дахэ хъужащ. Илъэс плIыщIкIэ нэхъ щIалэ хъужа хуэдэт. Зэи сигу ихужынукъым ар кхъухьлъатэм зэрепсэлъар! Илъэс куэдкIэ имылъэгъуа и щIасэм хуэза фIэкIа пщIэнтэкъым, Iэ дилъэрт, ба хуищIырт. Сэ си нэпсхэр къысфIекIуат. Инструкторым ар кхъухьлъатэм иригъэтIысхьащ. ПО-2-р уэгум зэрита сыхьэт ныкъуэр абы и мызакъуэуи сэри си гъащIэ псокIэ сигу къинащ. Мис абы щыгъуэ мурад сщIащ фильм тесхыну.
- А кхъухьлъатэ дыдэрат уи фильмым хэбгъэхьар?
- Хьэуэ, сэ нэгъуэщI ДОСААФ-м и аэроклубым щысхузэпкъралъхьащ. Зэгуэр а кхъухьлъатэр ящIауэ щытащ пионерхэм зэхуахьэса ахъшэмкIэ. Зэпкърыхауэ ашычхэм ярылът, и моторым тетхат «Сталиным и цIэкIэ щыIэ завод». Пэжщ, пкъыгъуэ зэмылIэужьыгъуэхэр зэрахъуэкIын хуей хъуащ. ЩэкI зытеубгъуа кхъухьлъатэр къебудыхыну хуабжьу гугъут. Сэ абы и дамэхэм топышэхэмкIэ сеуащ. Шэхэр япхыкIырт, арщхьэкIэ, гъуанэ иIэми, кхъухьлъатэхэр зэрыщытауэ къанэрт.
Абы упэлъэщынутэкъым
- Апхуэдэ машинэм зебгъэсэну гугъут?
- Гугъу дыдэт. Зи IэщIагъэкIэ кхъухьлъатэзехуэ сэ иджыри къэс къызгурыIуэркъым илъэсиплIкIэ апхуэдэ машинэ ису зэрызэуэфар, абы щыгъуэми, зэи мыувыIэу. Сэ сыцIыхухъу узыншэщ, арщхьэкIэ сыхьэтищ-плIы хуэдизкIэ уэгум сита нэужь сезэшырт. Мыр къызыщыгъэхъут: кхъухьлъатэм зы сыхьэтым километри 100 - 120 и псынщIагъщ, жьыр уи нэкIум къоуэ, рацэр япэ илъэсым щыIэххакъым. Аэродромхэри щыIэтэкъым. Дунейр уэтIпсытI щыхъу гъатхэмрэ бжьыхьэмрэ кхъухьлъатэхэр къагъэтIысын папщIэ пхъэбгъухэр ягъэтIылъырт. Ауэ цIыхубзхэр щылъатэр жэщкIэрэт. Абыхэм уатетIысхьэфыни хуейтэкъэ?! Уэздыгъэ къалъэгъуамэ, фашистхэр къэуэнут. Арати, пхъэбгъухэм шэху уэздыгъэ цIыкIухэр трагъэувэрт. Ахэр щыплъагъур метритхукIэ щIым пэгъунэгъу ухъуа иужькIэт.
- НэгъуэщIу жыпIэмэ, укъэтIысыжын къудейр лIыгъэшхуэт!
- Абы щыгъуэми, хъыджэбзэхэр зы жэщым 15 хуэдизрэ лъатэрт. ИпэжыпIэкIэ кабинэхэм къикIыртэкъым. Абы щышхэрти, шей, щIакхъуэ, кхъуей хуахьырт. Ахэр IэщIагъэлIу щытами зыгуэрт: хъыджэбз цIыкIухэм аэроклуб къауха къудейт. Мис апхуэдэхэр зэпымыууэ мафIэм хэтт. Я насыпти, апхуэдэ кхъухьлъатэ цIыкIур къебудыхыну хуабжьу гугъут. Абы папщIэ, моторым е кхъухьлъатэзехуэм утехуэн хуейт. ЗэрыжаIэмкIэ, зы ПО-2 нэхъ мыхъуми къезыудыха нэмыцэхэм жор орденыр иратырт. Минск и деж зэхэуэ хьэлъэхэр щекIуэкIащ. Хъыджэбз куэд хэкIуэдащ. Зауэр ауэ жыжьэуи цIыхубз IэщIагъэкъым. ИхъуреягъкIэ фIейщ, лъыщ, кIыфIыгъэщ. А псоми хэлъхьэж зэпымыууэ уи псэр дзапэкIэ зэрыпIыгъыр. Си щхьэр яхузогъэщхъ абыхэм. СхузэфIэкIамэ, дэтхэнэми «Совет Союзым и ЛIыхъужь» цIэр фIэсщынт.
Зэрыщыту къапщтэмэ, зи гугъу сщIы полкым хэтащ цIыхубз 230-рэ. Абыхэм ящыщ языныкъуэхэр Москва ТекIуэныгъэм и махуэм и пэ къихуэу щызэхуэсу щытащ Театр Иным и гъунэгъуу. 2019 гъэм зыри къэкIуакъым. Дэ къытхуэнэжар абыхэм я фэеплъыр тхъумэнырщ. Дэ дыхуиткъым ахэр зыщыдгъэгъупщэну.
