Япэ Iыхьэ
2019 гъэр Къэбэрдей-Балъкъэрым и спортсменхэм яхуэфIащ. А илъэсым абыхэм къахэкIащ дуней псом, Европэм, Урысей Федерацэм щытекIуахэр, уеблэмэ, Олимп Джэгухэр щымыIами, и дыжьын медалыр зыIэрыхьари. Ахэр фигу къэдгъэкIыжынщ.
Олимпиадэм и дыжьын медалыр Махуэ Билал къратыж
Илъэсым и пэщIэдзэ щIышылэ (январь) мазэм хъыбар гуапэ къытхуихьащ: 2012 гъэм Лондон щекIуэкIа Гъэмахуэ Олимп Джэгухэм щызыIэригъэхьа дыжьын медалыр Дунейпсо Олимп комитетым (МОК) къытрихыжащ Куржым (Грузием) щыщ бэнакIуэ Модзманашвили Давит икIи ди бэнакIуэ цIэрыIуэ Махуэ Билал къыхуагъэхьыжащ.
ДИ НЭГУМ къыщIэдвгъэгъэхьэжыт абы щыгъуэм къэхъуар: 2012 гъэм шыщхьэуIум (августым) и 11-м и пщыхьэщхьэщ. Гъэмахуэ Олимп Джэгухэр и гуащIэгъуэу Инджылызым и къалащхьэ Лондон щокIуэкI. БэнэкIэ хуитымкIэ килограмми 120-м нэс зи хьэлъагъхэм я зэпеуэм финалым кIуэн папщIэ щызэпэщIэуващ ди лъахэгъу Махуэ Билалрэ куржы спортсмен цIэрыIуэ Модзманашвили Давитрэ. Зыр адрейм къыпимыкIуэту пелуанхэр зоныкъуэкъу, щIыр ягъэхъей жыпIэну.
Япэ Iыхьэр Билал нэхъ къохъулIэри, 1:0-у япэ йощ. МащIэу загъэпсэхуу къихьэжа иужькIэ, Модзманашвили «къощIэрэщIэж» икIи, ди щIалэр къыхигъэзыхьу щIедзэри, бжыгъэр зэхуэдэ ещIыж. Арати, зэрызэбэныну хухаха зэманыр зэфIокI. 1:1-р зэрытемыгъэкIуауэ къыпщыхъунущ, арщхьэкIэ спорт бэнэкIэм и хабзэхэр нэгъуэщIщ - апхуэдэм и деж иужьу очко къэзыхьар трагъакIуэ.
Модзманашвили Давит гуфIэщауэ долъей. Махуэ Билал и лъэр щIэхуащ - игъащIэ лъандэрэ зыщIэхъуэпса икIи куэдым хуэфащэу къалъытэ Олимпиадэм и дыщэ медалыр IэщIэкIащ.
Илъэсихым щIигъу дэкIын хуей хъуащ абы щыгъуэм къэхъуа хьэрэмыгъэр наIуэ къэхъун папщIэ. А зэманым, 2012 гъэм и шыщхьэуIум, Махуэмрэ Модзманашвилирэ допинг къэпщытэныгъэ драгъэкIуэкIащ, адрейхэми хуэдэу. 2019 гъэм и пэщIэдзэращ Дунейпсо Олимп комитетым хъыбар щызэбгригъэхар куржы щIалэм и къарумрэ зэфIэкIымрэ хэзыгъахъуэ хущхъуэхэр зэрызэрихьэлIар къызэрыщIагъэщам къыхэкIыу Лондон къыщихьа дыжьын медалыр къытрахыжу, абы «хигъэщIа» Махуэ Билал къратыжын зэрыхуейм ехьэлIауэ. Бетэмал, а хьэгъэщагъэр занщIэу наIуэ къащIыфатэмэ…
Къэхъуам къыпхуегъэгъэзэжыфынукъым, ауэ Махуэ Билал апхуэдэ щIыкIэкIэ Олимп чемпионыгъэм зэрыхуэкIуэ гъуэгум къытрамыгъэкIуэтамэ, финалым щыIущIэнут иужькIэ Модзманашвили хигъащIэу ещанэу Олимп Джэгухэм щытекIуа, Узбекистаным и цIэкIэ банэ Таймазов Артур (2008, 2012 гъэхэм къихьа дыщэхэр итIанэ абыи трахыжащ, допинг къызэригъэсэбэпам къыхэкIыу). Билал а осетин щIалэм зэрытекIуэфынур къигъэлъэгъуат Олимпиадэм и пэ къихуэу зэхэта дунейпсо чемпионатым и финалым. Таймазовыр щытридзэри, Махуэр абы ещанэу чемпион щыхъуат.
Домбеякъ медалыр дыжьынымкIэ яхъуэжри, захуагъэр мащIэу Дунейпсо Олимп комитетым щызэфIагъэувэжащ. АрщхьэкIэ абы Махуэ Билал дэрэжэгъуэ къритакъым. «Куэд щIауэ зэхызох Модзманашвили допинг зэрихьэлIауэ къызэрыщIагъэщар. Абы щыгъуэми иджыпстуи гуфIэгъуэ лъэпкъ зыхэсщIакъым, - къыджиIащ Махуэ Билал, - Пэжщ, сэ къызатыжынущ Олимп Джэгухэм я дыжьын медалыр… Ауэ Олимпиадэ-2012-м и дыщэ медалыр пщэдей къызатми, си дежкIэ зыми зихъуэжынукъым. Дэ алэрыбгъур пщIэнтIэпскIэ щIэдгъэнщIыр дыщагъэлъапIэм и деж лъагапIэм дытету ди гимныр къызэреуэращ. Лондон апхуэдэу щыщытакъым икIи мыхьэнэшхуэ иIэкъым 2012 гъэм къэсхьахэм ящыщу си гъэтIылъыгъэхэм яхэлъынур дыжьынми домбеякъми».
Зыкъомрэ зигъэхъужа иужькIэ Махуэ Билал иджыблагъэ лъэ быдэкIэ утыку къихьэжащ. 2020 гъэм Токио щекIуэкIыну Гъэмахуэ Олимп Джэгухэм хэтыну абы зегъэхьэзыр. Хэт ищIэн, абы захуагъэ нэсыр щызэфIэувэжу адыгэ щIалэм спортым щиIэ и хъуэпсапIэ нэхъыщхьэр къыщехъулIэнкIи хъунщ.
БищIомрэ ЗакIуиймрэ Дунейпсо кубокыр къахь
Гъатхэпэм Якутск къалэм щекIуэкIащ бэнэкIэ хуитымкIэ Дунейпсо кубокыр къэхьынымкIэ зэхьэзэхуэ ин. Хэгъэрейхэм къищынэмыщIауэ, США-м, Тыркум, Ираным, Японием, Кубэм, Монголием, Куржым я командэ лъэщхэр къызрихьэлIа зэпеуэм Урысей Федерацэм и гуп къыхэхам текIуэныгъэр къыхуэзыхьахэм яхэтащ адыгэ щIалэхэу ЗакIуий Анзоррэ БищIо Тимуррэ.
ЦIЫХУ минищ зыщIэхуэ Якутск и «Триумф» спорткомплексым гъатхэпэм и 16-мрэ 17-мрэ IэпэдэIупIэ иIэтэкъым. Абы щызэхагъэкIащ бэнэкIэ хуитымкIэ Дунейпсо кубокыр 2019 гъэм зыIэрыхьэну гуп къыхэхар. Урысей Федерацэм и щIыхьыр зыхъумэнухэм хагъэхьат ЗакIуий Анзоррэ (килограмм 70-м нэс зи хьэлъагъхэм я зэпеуэм хэтащ) БищIо Тимуррэ (килограмм 74-м нэс). Адыгэ щIалэхэр я зэIущIэ псоми щытекIуащ икIи илъэси 8 дэкIауэ Дунейпсо кубокыр ди къэралым Iэрагъэхьэжащ.
Зыхэта «А» гупым ди командэм япэщIыкIэ 9:1-уэ Кубэм къикIахэр щыхигъэщIащ. КъыкIэлъыкIуэу 8:2-уэ Японием ефIэкIащ. Ещанэм Тыркум щхьэкъэIэтыгъуэ къудей иритакъым - 10:0. Арати, япэ увыпIэр иубыдри, финалым кIуащ.
КIэух зэIущIэм ди бэнакIуэхэм хьэрхуэрэгъу къащыхуэхъуащ «Б» гупым щынэхъ лъэща Ираным и командэ къыхэхар. АрщхьэкIэ абыи Урысей Федерацэм къыпигъэувыфа щыIэкъым. Дыдейхэр 9:1-уэ текIуащ икIи ебланэу Дунейпсо кубокыр ди къэралым къыхуахьащ. Абы ипэкIэ апхуэдэ ехъулIэныгъэхэр Урысей Федерацэм щиIащ Мэзкуу (1992, 2010 гъэхэм), Стиллуотере (Инджылызым, 1998 гъэм), Красноярск (2007 гъэм), Владикавказ (2008 гъэм), Мэхъэчкъалэ (2011 гъэм) къалэхэм щекIуэкIа зэпеуэхэм.
Ещанэ увыпIэр лъысащ Японием и командэ къыхэхар 6:4-уэ хэзыгъэщIа Америкэм и Штат Зэгуэтхэм я бэнакIуэхэм.
ПлIэнейрэ дунейпсо чемпионхэр
Накъыгъэм (майм) и 31 - мэкъуауэгъуэм (июным) и 1 махуэхэм Санкт-Петербург къалэм IэпщэрызауэмкIэ щекIуэкIа зэхьэзэхуэ иным еплIанэу дунейпсо чемпион щыхъуащ Беслъэней Нурмухьэмэдрэ Мырзэкъан Азэмэтрэ.
«ИЩХЪЭРЭ къалащхьэм» щызэхэта V дунейпсо чемпионатым кърихьэлIат къэрал 37-м щыщ спортсмен 200-м щIигъу. Килограмм 80-м нэс зи хьэлъагъхэм я зэпеуэм пашэныгъэр щиубыдащ Урысей гвардием ди республикэм щиIэ управленэм и лейтенант Беслъэней Нурмухьэмэд (мы гъэм и щIышылэм ар ещанэу дунейпсо чемпион хъуат). Абы и пашэныгъэм зыми шэч къытригъэхьакъым икIи къыпэщIэува псоми нэрылъагъуу ефIэкIащ. Уеблэмэ, дыщэм щыщIэбэна кIэух зэIущIэм хьэрхуэрэгъу къыщыхуэхъуа, Белоруссием щыщ щIалэри 14:4-уэ хигъэщIащ.
ЗыкIи нэхъ хуэмыхуакъым Мырзэкъан Азэмэти. Килограмм 90-м нэс зи хьэлъагъхэм я зэпеуэм абыи и хьэрхуэрэгъухэм гугъэ лъэпкъ къахуигъэнакъым. Финалым адыгэ щIалэр щефIэкIащ къэзахъ пелуаным.
Беслъэней Нурмухьэмэдрэ Мырзэкъан Азэмэтрэ ягъасэ Мамхэгъхэ Хьэчимрэ Iэдэмрэ. Иджы тIури еплIанэу дунейпсо чемпион зэрыхъуари абыхэм куэдкIэ я фIыщIэщ. Псалъэм къыдэкIуэу къыхэдгъэщынщи, нобэр къыздэсым зэхэта апхуэдэ зэхьэзэхуитхум ящыщу иужьиплIым Нурмухьэмэдрэ Азэмэтрэ дыщэ медалхэр я хьэлъагъхэм щызыIэрагъэхьащ. Ахэр зримыхьэлIар япэ дыдэ дунейпсо чемпионатращ.
Фигу къэдгъэкIыжынщи, Беслъэнеймрэ Мырзэкъанымрэ Iэпщэрызауэм текIуэныгъэ ин дыдэхэр къыщызыхьа спортсмен гъуэзэджэхэщ. Ахэр Урысей Федерацэми, Европэми, Азиеми, ЩIы хъурейми мызэ-мытIэу я чемпионхэщ, Дунейпсо кубокыр зыIэрызыгъэхьахэщ. А ехъулIэныгъэхэм къапэкIуэу «СпортымкIэ щIыхь зиIэ и мастер», «Дунейпсо классымкIэ спортым и мастер» цIэ лъапIэхэр къыфIащащ.
Мырзэкъан Азэмэтрэ Беслъэней Нурмухьэмэдрэ я къару илъыгъуэщ икIи дяпэкIи я текIуэныгъэхэмкIэ дэрэжэгъуэ куэд къыдатыну дыщогугъ.
Мырзэ Резуан къэралым и гуп къыхэхам ирагъэблагъэ
Илъэс тIощIрэ тхурэ дэкIауэ Урысей Федерацэм футболымкIэ и командэ къыхэхам адыгэ щIалэ мы гъэм ирагъэблэгъащ. Евро-2020 кIэух зэпеуэм кIуэнухэр къыщыхах зэIущIэхэу мэкъуауэгъуэм (июным) и 8-мрэ 11-мрэ Саранскрэ Новгород Ищхъэрэрэ щекIуэкIынухэм ираджат абы щыгъуэм Тулэ и «Арсенал»-м и гъуащхьэхъумэныкъуэ Мырзэ Резуан.
ДИ ЛЪАХЭГЪУ Мырзэ Резуан иужь лъэхъэнэм урысей футболым и цIэр фIыкIэ щыIуащ. Ар Бахъсэн къыщалъхуащ, и ныбжьыр илъэс тIощIрэ хым итщ. Топ джэгуным Налшык зыщыхуигъэсащ, ауэ Къэбэрдей-Балъкъэрым и командэ нэхъыщхьэм хэту зэрыджэгуар зы зэIущIэ закъуэщ. АдэкIэ и насыпыр къыщилъыхъуэу ди къэралым и щIыпIэ куэдым къыщыщIидзащ. Премьер-лигэм хэт Дон Iус Ростов и командэм иджыпсту ейщ, ауэ бэджэнду абы иритауэ Тулэ и «Арсенал»-м щыджэгурт. Адыгэ щIалэм зыкъомкIэ и фIыгъэщ, зэи къэмыхъуауэ, а гупыр Урысей Федерацэм щынэхъыфIхэм ящыщ зы хъууэ Европэм и Лигэм зэрыхэтар.
Куэдым ящIэж нэгъабэ ТекIуэныгъэ Иным и махуэшхуэр щыдгъэлъэпIа накъыгъэм и 9-м Къалэ-лIыхъужь Волгоград (нэхъапэм Сталинград) щызэхэта Урысей Федерацэм и Кубокыр 2018 гъэм къэхьынымкIэ екIуэкI зэхьэзэхуэм и кIэух зэIущIэр. Ди лъахэгъу Мырзэ Резуан абы щыдигъэкIа «дыщэ» топым и фIыгъэкIэ къэралым и футбол саугъэт нэхъ лъапIэхэм ящыщ зыр Iэрыхьащ а лъэхъэнэм зи щIыхьыр ихъума Ленинград областым и «Тосно» командэм.
Кубокымрэ дыщэ медалхэмрэ къратыну утыку къыщрашами, Мырзэ Резуан къихьащ адыгэ нып щхъуантIэм щIэту икIи и Iэпкълъэпкъым ар къешэкIауэ гуфIэгъуэр иIэтащ. Абы дэрэжэгъуэ къритащ ди лъэпкъэгъу псоми. Мы гъэми нэхъ жаныж хъуащ бахъсэн щIалэр. Мызэ-мытIэу ар зэхьэзэхуэм къыщыхэжаныкIащ икIи Красноярск и «Енисей»-м и гъуэр гъатхэпэм абы апхуэдизу дахэу хигъэщIати, премьер-лигэм и етIощIанэ джэгугъуэм щынэхъ телъыджэу къалъытащ.
Дауи, а псоми адыгэ щIалэм гулъытэ хэха топджэгум дихьэххэмрэ IэщIагъэлIхэмрэ къахуригъэщIащ. Абы и щыхьэтщ Урысей Федерацэм и командэ къыхэхам и тренер нэхъыщхьэ Черчесов Станислав ар гупым зэрыригъэблэгъар икIи мыгувэу тлъагъуну дыщыгугъырт къэралым и щIыхьыр ихъумэу европэпсо утыку къихьэну. АрщхьэкIэ зэкIэ къехъулIакъым. ИужькIэ, гъэмахуэм, Мэзкуу и «Спартак»-м хыхьэри, абы и лъэр щригъэубыдыхукIэ гулъытэншэ хъуащ.
Мырзэ Резуан ипэкIэ Урысей Федерацэм и балигъ командэ къыхэхам иджыри къэс ирагъэблэгъар зы адыгэ щIалэ закъуэщ. 1994 гъэм апхуэдэ пщIэ игъуэтащ Владикавказ и «Алания»-м хэту къэралым и чемпион хъуауэ щыта гъуащхьэтет цIэрыIуэ Хьэпэ Заур.
Махуэ Билал.
БищIо Тимуррэ ЗакIуий Анзоррэ.
Беслъэней Нурмухьэмэдрэ Мырзэкъан Азэмэтрэ я гъэсакIуэ Мамхэгъ Iэдэм я гъусэу.
