Жылагъуэ

Сыхуейт къыхэзгъэщыну хамэ щIыпIэм щыпсэу ди лъэпкъэгъухэм сыт хуэдиз гугъуехь ятемылъами, я хабзэр, я бзэр нобэр къыздэсым зэрахъумэфар. Абазэ Сэруэт и IэдакъэщIэкIхэм я нэхъыфIщ «Ибн-Аммар» повестыр, «ГъащIэ и гъащIэж», «Нил Iут чэщанэ» романхэр.

1959 гъэм абы Каир къыщыдигъэкIащ къуажэ гъащIэм тепсэлъыхь «Махуэхэм защыдзей» романыр.

Ди IуэрыIуатэм хъыбар гъэщIэгъуэн хэтщ къэбэрдейхэм я тхыдэм щыщ зы Iыхьэ цIыкIу къигъэлъэгъуэжу. Зэреджэри «Къэбэрдейхэм цеипхъэжь джанэр зэрызыщахам и хъыбарщ». А зэманым Тэлъостэней щIыжаIэ Жанхъуэт и къуэ Талъостэн и пщыгъуэт. Ар Беслъэн пцIапцIэ ипэкIэ пщы нэхъыжьу тетат.

Къэбэрдей-Балъкъэрым и Оперативнэ штабыр республикэм  щыпсэухэмрэ абы и хьэщIэхэмрэ йохъуэхъу  Хэкум и хъумакIуэм и махуэмкIэ икIи ахэр къыхуреджэ сакъыну, терроризмэм зыщыхъумэнымкIэ  хабзэхэр ягъэзэщIэну:  
– щытыкIэ къызэрымыкIуэхэр, дыкъэзыухъуреихьхэм я дежкIэ шынагъуэ къэзышэнкIэ хъунухэр къэвмыгъэхъу; 
– автотранспортыр абы хухэха щIыпIэхэм деж щывгъэув;  

Къэбэрдей-Балъкъэрым, Урысей Федерацэм, хамэ хэгъуэгу куэдми щыцIэрыIуэ усакIуэшхуэ Къэшэж Иннэ псэужатэмэ, мы мазэм илъэс 80 ирикъунут. Иннэ Москва къыщалъхуами, и адэ Инал ди къуажэгъут, езыри апхуэдизкIэ гурэ псэкIэ ди къуажэм къыкIэрыпщIауэ щытащи, дыдей дыдэу фIэкIа зэи тлъытакъым, илъэс бжыгъэ дахэ ирикъухукIи абы теухуа пшыхьхэр едгъэкIуэкIащ. Апхуэдэ Iуэху дахэ екIуэкIащ иджыблагъи.

Тхьэрыкъуэ пощтыр цIыхухэм хъыбар зэрызэIэпахыу щыта пасэрей дыдэ Iэмалщ. Ар Пасэрей Мысырым къыщагъэсэбэпырт Нил къыщиуахэм деж цIыхухэм хъыбар ирагъэщIэн щхьэкIэ. Пасэрей Алыджым къыщысэбэпырт Олимп джэгухэм щытекIуахэм я цIэхэр кърырагъащIэу.

Ауэ псом нэхъыбэу тхьэрыкъуэхэр сэбэп щыхъуар зауэхэрщ. Бзухэм письмохэр штабхэм нагъэсырт, уеблэмэ щхьэхуэу абы хуэщIа Iэмэпсымэ якIэрыщIауэ тIасхъэщIэх яутIыпщырт.

Япэ тхьэрыкъуэ гъуэгур Франджым къыщызэIуахауэ щытащ 1870 гъэм. Франджы-пруссие зауэм щыгъуэ абы бийр зыдыхьа Парижрэ Тур къалэмрэ зэпищIэрт.

ЦIыхур сымаджэ хъуа нэужь и Iэпкълъэпкъым и пщтырагъыр къызэрапщ термометрыр (градусникыр) къутэмэ, абы ит джынасур (ртуть) зэбгрож. Абы къыхиху гъуэзыр хуабжьу щхъухь гуащIэщ, уз зэхуэмыдэхэр хэпхынкIэ шынагъуэу. Аращи, асыхьэту зэщIэкъуэжын хуейщ. Дауэ?

Джынасур унэ лъэгум зэхуаку иIэмэ донэ, алэрыбгъум хопщIэ, ткIуэпс цIыкIу зыбжанэу зэкIэщIожри, зэхуэпхьэсыжыну гугъу мэхъу. 

Шэджэм щIыналъэм хыхьэ Шэджэм ЕтIуанэ къуажэмрэ «Шэджэм цIыкIу» хьэблэмрэ я зэхуакум дэлъ, километри 3,5-рэ зи кIыхьагъ автомобиль гъуэгур иджырей мардэм къитIасэу зэрагъэпэщыжынущ. Р-217 федерал гъуэгум къыщыщIедзэри, Лениным и цIэр зезыхьэ уэрамым и кIыхьагъкIэ ирокIуэ ар.

Вэрокъуэ Владимир и цIэр зезыхьэ Щэнхабзэ фондым пшыхь гъэщIэгъуэн щекIуэкIащ «Тхылъ еджэ Налшык» пэхуэщIэм хыхьэу. Ар теухуат тхылъищу зэхэту Куэтэншы СулътIан иджыблагъэ къыдигъэкIа «Адыгэхэм (шэрджэсхэм) я тхыдэм».
ЗэIущIэр къызэIузыха, Щэнхабзэ фондым и унафэщI Мэкъуауэ Люазэ къызэхуэсахэм фIыщIэ яхуищIа нэужь, тхыдэ зэужьыр «Принт-Центр» тхылъ тедзапIэм къызэрыщыдэкIар, адыгэхэм ижь лъэхъэнэ лъандэрэ къакIуа щыIэныгъэр къызэщIэзыубыдэ къэхутэныгъэ гъэщIэгъуэну зэрыщытыр, щIэныгъэм и зы лъэбакъуэшхуэу ар къызэрылъытапхъэр и псалъэм къыщыхигъэщащ.

Узыншагъэр хъумэнымкIэ дунейпсо зэгухьэныгъэр зыгъэгузавэ узыфэ зэрыцIалэ зыбжанэ щыIэщ. Абыхэм ящыщщ дуней псор зэлъэзыщIыса СПИД узыфэр. Абы илIыкIхэмрэ ар зыпкърытхэмрэ я бжыгъэм кIуэ пэтми зэрыхэхъуэр къыщыпщIэкIэ, а узыфэ зэрыцIалэм жылагъуэм хэщIыныгъэшхуэ иритынкIэ шынагъуэ зэрыщыIэр къыбгуроIуэ. А узыр къызыхэкIым, абы зэрызиубгъум, къишэ шынагъуэхэр зыхуэдэм, зэрызыщыпхъумэнум тедгъэпсэлъыхьыну зыхуэдгъэзащ СПИД-мрэ узыфэ зэрыцIалэхэмрэ япэщIэтынымкIэ республикэ центрым и поликлиникэ къудамэм и унафэщI Щомахуэ Iэминат. 

Зи щхьэм пщIэ хуэзыщIыж дэтхэнэми ищIэн хуейщ къызыхэкIа лъэпкъыр, ицIыхупхъэщ абы и нэхъыжьыфIхэр. Апхуэдэ Iуэхугъуэхэр игъэнэхъапэу дунейм тетащ ди унэкъуэщхэм ящыщ Къардэн Хьэутий Машэ и къуэр. Фельдшер цIэрыIуэу щыта, Аруан районым и «ДэIэпыкъуэгъу псынщIэ» медицинэ IэнатIэм илъэс куэдкIэ хьэлэлу щылэжьа Къардэным тхылъ куэд щIиджыкIырт къэрал тхыдэм, щалъхуа щIыналъэм, зыщыщ лъэпкъым ятеухуауэ. Езым жиIэжу зэрыщытамкIэ, апхуэдэ куэдым щыгъуазэт и адэ Къардэн Машэ Сэлихь и къуэри и адэ къуэшхэри. Абы теухуат Хьэутий ди газетым къитхауэ щытар.