Календарь событий

Дунейм щэнхабзэ куэд тетщ. Абыхэм я нэхъыбэм къызэращтэмкIэ, лIахэр щIым щIалъхьэри, я кхъащхьэм сын трагъэувэж. Ауэ Китайм, Филлипинхэм, Индонезием щопсэу лъэпкъ зыбжанэ, я лIахэр бэным далъхьэрэ, ахэр къыр задэхэм кIэращIэу.

УмыгъэщIэгъуэн плъэкIынукъым Иуан Пётр Мацэ и къуэм иригъэкIуэкI щIэныгъэ-къэхутэныгъэ лэжьыгъэхэм япкърылъ купщIэшхуэмрэ абыхэм къызэщIаубыдэ унэтIыныгъэхэмрэ. Жыжьэ нос абы и зэфIэкIыр. Математикэм, кибернетикэм елэжьыным, нэгъуэщI щIэныгъэ Iуэхухэм къадэкIуэу, абы и гупсысэхэр хуеунэтI жылагъуэ гъащIэр, цIыху зэхущытыкIэр гъэбелджылыным, ди къэралым, республикэм я блэкIар, нобэр, къэкIуэнур джыным, нэгъуэщIхэми.

ЛIэщIыгъуэ блэкIам и 90 гъэхэм ди къэралыр зэрыхуауэ щыта политико-экономикэ щытыкIэ хьэлъэр куэдым ящIэж. А лъэхъэнэм зэтекъутащ жылагъуэр зэпIэзэрыту зыIыгъа, абы и джэлэсу щыта IэнатIэ куэд. Ар дыдэм хуэкIуэрт щIэныгъэ, щэнхабзэ IуэхущIапIэхэр. Ди республикэм и щIэныгъэ IэнатIэхэр зэманым къаридза удын хьэлъэм къезыгъэла цIыхухэм ящыщщ Иуан Пётр Мацэ и къуэр. Абы и фIыгъэкIэ ахэр щIэувауэ щытащ ЩIэныгъэхэмкIэ Урысей Академием и дамэм, щIыналъэ щIэныгъэ центр хъуауэ.

Дунейм ущытеткIэ цIыху куэдым уахуозэ, гуп зэхуэмыдэхэм уахохьэ, ар гуфIэгъуэ е гузэвэгъуэ ирехъу, лэжьыгъэ IуэхукIи узыIууэр мащIэкъым. БгъэщIагъуэу, уигъэгупсысэу Iэджэ болъагъу, яIуэтэжу зэхыбох. Апхуэдэ хъыбархэм яхэтщ дыхьэгъ зыкъоми. Си нэгу щIэкIа е жаIэжу зэхэсха хъыбар кIэщI цIыкIу зыбжанэ зэхуэсхьэсащи фи пащхьэ изолъхьэ.
КъыщIигъэлъащ

Адыгэм и хьэгъуэлIыгъуэр сыт щыгъуи Iэтауэ ищIу щытащ. Ар игъэдахэрт лIэщIыгъуэ бжыгъэкIэрэ зэфIэува адыгэ хабзэм тету, зы Iуэхум адрейр къыкIэлъыкIуэурэ нэгузыужьу зэрекIуэкIым. ХьэгъуэлIыгъуэр зейм и зэфIэкIыр, хьэблэр, благъэхэр зэрызэрыIыгъыр къэзыгъэлъагъуэ, унагъуэмрэ лъэпкъымрэ жылагъуэм щаIэ пщIэр нэрылъагъу зыщI Iуэхут. Абы къыдэкIуэу, цIыху зэхэтыкIэм нэIуасэ зыщыхуэпщI хъу, уи гъэсэныгъэр здынэсри щыбгъэлъагъуэ щIыпIэт. ИкIэм-икIэжым, адыгэ хьэгъуэлIыгъуэр щауэр щагъэгушхуэ, нысащIэ цIыкIур зыхаIэтыкI, зыхагъэфIыкI дауэдапщэт.

Къэбэрдей-Балъкъэрым СпортымкIэ и министерствэм Урысей Федерацэм ММА-мкIэ и зэхьэзэхуэм щытекIуа спортсменхэм щаIущIащ КъБР-м спортымкIэ и министрым и къуэдзэ Анаев Аслъэн. ЗэIущIэм хэтащ «Файт зона» спорт клубым и вице-президент Мэш Алим.
Анаевыр спортсменхэмрэ абыхэм я гъэсакIуэ Шыхъуэстэн Русланрэ Мэш Алимрэ, КъБР-м Зэзауэ зэхэтхэмкIэ и федерацэм и президент ПщыукI Залым сымэ ехъуэхъуащ зэхьэзэхуэм къыщагъэлъэгъуа зэфIэкI лъагэхэмкIэ, адэкIи ефIэкIуэну зэрыщыгугъыр къыхигъэщащ.

Ар зым емыщхьу даIуэрт, и пщэр хэшауэ, и нэхэр, зыгуэр къалъыхъуэ фIэкIа умыщIэну, зежэу. Зэзэмызэ куууэ хэщэтыкIт, зыгуэр щхьэкIэ зэрызэгуэпыр нэрылъагъуу. А псом и щхьэусыгъуэм зыри щIэупщIэртэкъым, игъащIэми апхуэдэщ ар жаIэрти, ежьэжырт. Ар ди гъунэгъути зэзэмызэ ди деж ныдыхьэрт. УнэмкIэ нимыгъазэу пщIантIэм щетIысэхыти, гу лъыптэу убгъэдыхьэн хуейуэ арат. Зыкъомрэ щысынти, псалъитI-щы нэхъ жимыIэу дэкIыжынт, къыщIэкIуари умыщIэу. ИужькIэ хьэлъэ гуэр уи гум къытенэрт.

КлиматкIэ йоджэ щIыпIэ хэгъэунэхукIа гуэрым деж дунейм и щытыкIэм и зыхъуэжыкIэу илъэс псом къыщекIуэкIым, е нэгъуэщIу жытIэмэ, уэмрэ щIымрэ я зэблэхъукIэу гъэм и кIыхьагъкIэ илъэсым и кIуэцIкIэ къыщекIуэкIыр зыхуэдэм.
ЗэрыгурыIуэгъуэщи, мы зэманым цIыхуу дунейм тетхэми дяпэкIэ къэунэхуну щIэблэхэми я щыIэкIэ-псэукIэр зыхуэдэнур «дызыхэсыхь» щIыуэпсым и нобэрей щытыкIэм куэду елъытащ.

Къэбэрдей-Балъкъэрым и щIыналъэхэм къыщыдэкI газетхэм я унафэщIхэм я зэIущIэ иджыблагъэ щек1уэк1ащ «Баксанский вестник» газетым и редакцэм.

Адыгэхэм щIалэгъуалэр зэи дэкъузауэ яIыгъакъым, ауэ хуагъасэрт емыкIу ямылэжььным, лей зэрамыхьэным. ЩIалэхэмрэ хъыджэбзхэмрэ хуиту щызэрыцIыхурт икIи щызэдэгушыIэрт хьэгъуэлIыгъуэхэм, гуфIэгъуэхэм, тхьэлъэIухэм. ИкIи гухэлъ щызэхуащIкIэ а гурыщIэр зэрызэхуаIуатэм щхьэхуэныгъэ хэлът, хъуэрыбзэрэ щIагъыбзэкIэ а тIур зэпсалъэрт.

Мамыру зэдекIуэкIыным и дунейпсо махуэщ
Нэхум и дунейпсо махуэщ
Ставрополь крайм и махуэщ
Биографхэм я махуэщ
1744 гъэм Урысейм и пащтыхь гуащэ Елизаветэ Пётр и пхъум Iэ щIидзащ цIыхум и хьэкумыр укIкIэ ящIэну зэрыхуимытым теухуа унафэм.
1768 гъэм Урысейм и пащтыхь гуащэ Екатеринэ ЕтIуанэм унафэ ищIащ Пётр Езанэм фэеплъ хуэщIыным теухуауэ. Ар иджы «Гъуаплъэм къыхэщIыкIа шууей» фэеплъу Санкт-Петербург дэтырщ.
1863 гъэм Одессэ гъущI гъуэгу ухуэн щыщIадзащ.