Календарь событий

 Мы гъэм илъэси 158-рэ мэхъу Кавказ зауэр зэриухрэ. Император Александр ЕтIуанэр Кавказым и тет пщышхуэ Михаил Николаевич къехъуэхъуауэ щытащ «лIэщIыгъуэрэ ныкъуэрэ и пэкIэ зэхаубла зауэр и кIэм нигъэсу КъухьэпIэ Кавказыр Урысейм и IэмыщIэ къызэрырилъхьам щхьэкIэ».

Бэрбэч ХьэтIутIэ и цIэр зезыхьэ Къэбэрдей-Балъкъэр къэрал университетым ХимиемкIэ IV Урысейпсо диктантыр иджыблагъэ щатхащ. Абы хэтащ КъБКъУ-м химиемрэ биологиемкIэ и ннститутым и егъэджакIуэхэр, щIэныгъэлIхэр, студентхэр, курыт щIэныгъэ щызрагъэгъуэт IуэхущIапIэхэм щылажьэ егъэджакIуэхэр. Апхуэдэу Iуэхум къыхыхьащ химиемрэ биологиемкIэ ябгъэдэлъ щIэныгъэр здынэсыр къэзыпщытэжыну хуейуэ а унэтIыныгъэхэр зыфIэфIхэри.

Нобэрей топджэгуркъым зи гугъу сщIынур. 1965 гъэм ди «Спартак» дунейнэхум РСФСР-м пашэныгъэр щиубыдауэ щыщытам щыгъуэ къэхъуа тIэкIущ. Топджэгу Iуэхуи зесхуэркъым, абы къыщыхъуа гуэр сигу къэкIыжауэ аращ.

Къэбэрдей-Балъкъэр къэрал университетым и студентхэм папщIэ илъэс къэс къызэрагъэпэщ «Бэрбэч еджэныгъэхэр-2022» щIэнIуатэм и лэжьыгъэр дыгъуасэ зэфIэкIащ.
Къыхэгъэщын хуейщ КъБКъУ-м и жылагъуэ-гуманитар институтым щIэнIуатэр Къэбэрдей-Балъкъэрым и къэралыгъуэр къызэрызэрагъэпэщрэ илъэси 100, КъБКъУ-р къызэрыунэхурэ илъэс 90 зэрырикъум ирихьэлIэу зэрызэхашар. Абы къищынэмыщIауэ, щIэнIуатэм адыгэбзэмрэ литературэмкIэ и къудамэм и лэжьыгъэр бзэщIэныгъэлI цIэрыIуэ, 1967 - 1990 гъэхэм кафедрэм и унафэщIу лэжьа Урыс Хьэталий и фэеплъу екIуэкIащ.

Гугъущ зи цIэм дунейпсо мыхьэнэ игъуэта тхакIуэшхуэм утетхыхьыну. Зы тхыгъэкIэ, дауи, къыпхуэгъэлъэгъуэнукъым, зы цIыху акъылми къитIэщIыфынукъым абы и IэдакъэщIэкI купщIафIэхэмрэ гупсысэ куухэмрэ, и къекIуэкIыкIамрэ нобэ ныбжькIи, зэфIэкIкIи, зэчийкIи здынэса лъэгапIэшхуэмрэ.

Тхыдэмрэ щIыуэпсымрэ къыщыхъуа зэщымыщхъуныгъэ нэхъ ин дыдэхэм ящыщу тIум я къэкIуэкIэр зэтехуащ. Адыгэхэр КъухьэпIэ Кавказым щрагъэIэпхъукIым, абдежым щыIэ бгылъэ-мэзылъэхэм щIэса домбейхэри зэхэзехуэн ящIащ.

ЗэрытщIэщи, хамэ къэралхэм адыгэ куэд щопсэу, дэтхэнэри щхьэусыгъуэ зэхуэмыдэкIэ и щIыналъэ икIауэ. Хэти XIX-нэ лIэщIыгъуэм и нэщIэбжьэкIэ нэгъуэщI къэралхэм къыщыхутащ, хэти насып лъыхъуакIуэ е лэжьакIуэ ежьащ.
Ди тхыгъэм дыщытопсэлъыхь Португалием щыпсэу ди лъэпкъэгъухэм.

ГъэсакIуэ. ЦIыхухъум мы IэщIагъэр зригъэгъуэтыну къезэгъыркъым, сабийхэр нэхъыбэу анэ гулъытэщ зыхуэныкъуэри. Гъэшхэн, хуэпэн, кIэлъыплъын, и чэзум гъэжеин – ахэр зыхуэщIэнур бзылъхугъэращ. ЦIыхубзым сабийхэм я щэхухэр зрегъэщIэф, егъасэ, зрегъэужь.. ГъэсакIуэм и нэIэ щIэт сабий гупыр цIыхухъур зыпэмылъэщын Iуэхуу къалъытэ.

Шылъэгум и дунейпсо махуэщ
Азербайджаным щагъэлъапIэ экологиемрэ щIыуэпс хъугъуэфIыгъуэхэмрэ я лэжьакIуэхэм я махуэр
Таджикистаным и щIалэгъуалэм я махуэщ
1769 гъэм франджы инженер Куньо Николэ зы сыхьэтым километри 5 зыкIу япэ автомашинэр зэпкърилъхьауэ щытащ.
1879 гъэм урыс тхакIуэ цIэрыIуэ Тургенев Иван «Оксфорд университетым щIыхь зиIэ и доктор» цIэр къыфIащащ. Дуней псор къапщтэми, тхакIуэхэм ящыщу аращ а цIэр япэ дыдэу зыхуагъэфэщар.