Календарь событий

ЩIагъыбзэ
ХьэмтIэлиф и пхъурылъху ШэIимэт унагъуэ зэрихьэрэ зы тхьэмахуэ хуэдэ дэкIауэ и ныбжьэгъу Хьэждаут телефонкIэ псэлъащ.
- Уи махуэ фIыуэ, ХьэмтIэлиф! Сыт фыхуэдэ?
- Ууейри нэхъыфIыжу, Хьэждаут! ДыIейкъым.
- Уи пхъурылъху цIыкIур ебгъэша хуэдэщ. СынакIуэу сынохъуэхъуну арат.
- Абы щхьэкIэ гугъу зумыгъэхь. Уи гуапэ хъуамэ укъэмыкIуэ, уи жагъуэ хъуамэ къакIуэ.

УФ-м щIыхь зиIэ и дохутыр, КъБР-м щIэныгъэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ, ЩIДАА-м и академик, Урысейм Естественнэ щIэныгъэхэмкIэ и академием и член-корреспондент, медицинэ щIэныгъэхэм я доктор, профессор Шыгъушэ Хьэсэн Хьэтал и къуэм и гъащIэ псор дохутыр IэщIагъэм хуэгъэпсауэ, хузэфIэкIымкIэ цIыхум дэIэпыкъуу псэуащ.

 ЩыIэщ хьэпшып, куэд дыдэ щIауэ къэдгъэсэбэпу, ауэ ар къэзыгупсысамрэ къызэрежьамрэ хэтщIыкIышхуэ щымыIэу. Къэтщтэнщ глобусыр. Хэт и цIэ абы епхар, сыт хуэдэ Iуэхугъуэхэм ехьэлIа и къежьэкIар?! «Глобус» псалъэр латиныбзэм къытекIащ, «шар» жиIэу къокI. ЩIыр къызэрапщытэ Iэмал нэхъ нэщIыса дыдэщ. И градус сеткэри, меридианхэр, щIыпIэхэм я зэхуаку дэлъ жыжьагъхэри – псори белджылыуэ къыщыгъэлъэгъуащ. Глобусыр куэдым къагъэсэбэп пэш кIуэцI ирагъэдахэуи, тыгъэуи ят. ЩыIэщ цIыху IэкIэ ящIа глобус дахэм доллар мелуани 5-м нэс щIэзыт.

XIX лIэщIыгъуэм и 60 гъэхэм Къэбэрдейм шыхъуэу 192-рэ ист. Шы куэд зезыхуэхэм хабжэрт полковник ХьэтIохъущокъуэ ХьэтIэхъущыкъуэ (300), Кушмэзокъуэ Кушмэзыкъуэ (200), Тыжь Пакъ (600), Тыжь Алий (500), подполковник Къэсейр (200), юнкер Шалборовымрэ и къуэшхэмрэ (1500), ХьэтIохъущокъуэ Бэчмырзэ (250), ХьэтIохъущокъуэ Исмэхьил (200), ХьэтIохъущокъуэ Темрыкъуэ (300), ТэукIэщ Цурэ (225). А гупым щыщт шы зехуэнкIэ щапхъэ къэзыгъэлъагъуэ Къуэдзокъуэри.

Налшык къалэ и ХьэтIохъущокъуэ хадэр и инагъкIи, и дахагъкIи къэралым и зыгъэпсэхупIэ нэхъ екIухэм хабжэ. Ди щIыналъэм дамыгъэ хуэхъуа щIыпIэ дахэхэм ящыщщ ар. ЗэхъуэкIыныгъэхэм я лъэхъэнэм ар дэхуэхауэ щытами, иужьрей илъэсхэм абы и теплъэр хэпщIыкIыу ефIэкIуэжащ. Дауи, ар зи фIыгъэр цIыхум и гъащIэр нэхъ екIуу, мардэщIэхэм хуэкIуэу къызэгъэпэщыныр зи мурад нэхъыщхьэу щыт республикэ унафэщIхэрщ.

Кавказ Ищхъэрэ–КъухьэпIэ дахащэм и адыгэ лъагъуэжьхэмкIэ ирикIуэн зыфIэфIхэр я бжыгъэкIэ мыкуэдми, нэхъыщхьэр аракъым, атIэ апхуэдэ нэгузегъэужьыкIэм дихьэхахэр зэрыщыIэрщ.
Гуп цIыкIу дыхъуу илъэс зыбжанэ ипэкIэ а лъэныкъуэмкIэ дызэрежьам и гугъу тщIынщ. Адыгейм пхрыкI лъагъуэхэмкIэ хы ФIыцIэ Iуфэм дызэрыкIуэфынум щыгъуазэ щIалэхэм а щIыналъэм щежэх Щхьэгуащэ и псыхъуащхьэхэм иужьрей дыдэу къыдэс Гъуазэрыплъ и къуажэкIэм деж узыщыхуэзэ хуейм щыдгъэува чэтэн унэ цIыкIухэм жэщ щитхащ.

ЩIалэгъуалэр IэпщIэлъапщIагъэм хуэгъэсэным и дунейпсо махуэщ
Тыркум щагъэлъапIэ демократиемрэ лъэпкъ зэкъуэтыныгъэмрэ я махуэр
1776 гъэм Милан къалэм (Италие) къыщызэIуахащ иужькIэ дуней псом цIэрыIуэ щыхъуа «Ла Скала» театрыр.
1812 гъэм урысыдзэр Наполеон зэрытекIуам и щIыхькIэ хьэрэкIытIэхэр щыдрагъэлъэтеящ Петербург щыIэ Петропавловскэ быдапIэм.
1923 гъэм СССР-м къыщызэрагъэпэщащ «Аэрофлот» къэрал авиакомпаниер. Абы и япэ рейсыр а махуэ дыдэм ищIащ - Москва икIыу Новгород Ищхъэрэ къалэм кIуахэр ишащ.

Иужьрей зэманым щIэх - щIэхыурэ къызэпхагъэIукI хъуащ студент ухуакIуэ гупхэр къэгъэщIэрэщIэжын зэрыхуейр. ИпэкIи къызэрыхэдгъэщащи, апхуэдэ жэрдэмыр япэу къыхэзылъхьахэм Ставрополь крайр ящыщщ. Къэралыр гъавэрэ пхъэщхьэмыщхьэкIэ къызэгъэпэщынымкIэ бжьыпэр зыIыгъ щIыналъэм дежкIэ, дауи, ар гулъытэ зыгъуэтын хуей Iуэху щхьэпэщ - цIыху лэжьакIуэ хуэныкъуэщ. КъищынэмыщIауэ, абыхэм я мэкъумэш предприятэ къулейхэр пIалъэ лэжьыгъэ къэзылъыхъуэ студентхэм псэупIэри улахуэри иратыну хьэзырщ.