Календарь событий

07 сентября 2022

IэщIагъэрылажьэхэм я тыгъэ

Къэбэрдей-Балъкъэр Республикэм и къэралыгъуэр илъэси 100 щрикъум ирихьэлIэу «Къэбэрдей-Балъкъэрым и Профсоюзхэм я зэгухьэныгъэм» и Советым и VI зэIущIэр иджыблагъэ Налшык къалэ щекIуэкIащ. Абы къыщащта унафэм ипкъ иткIэ, Кулиев Къайсын и цIэр зезыхьэ уэрамым тет, Профсоюзхэм Щэнхабзэмк1э я унэр Налшык къалэ иратыж, унапIэри ар зытет щIыгури къалэ мылъку мэхъу.

Плутон и щэхухэр

ПIалъэ кIыхькIэ Плутоныр ялъытащ ебгъуанэ планетэу.

ЩIыпIэцIэхэр

КъухьэпIэ Кавказым и псыежэх нэхъ ин дыдэхэм ящыщщ.

Нобэ

Хьэуа къабзэм и дунейпсо махуэщ
Iэщэхэм ещхь зэрыджэгу сабий хьэпшыпхэр гъэкIуэдыжыным и дунейпсо махуэщ

Бразилием и щхьэхуитыныгъэм и махуэщ. 1822 гъэм къащтащ ар Португалием къызэрыхэкIым теухуа унафэр.
1688 гъэм Москва мафIэсышхуэ дыдэ къыщыхъуащ. Абы щIыпIэшхуэ иубыдат икIи члисэ 20-м щIигъурэ унэ лъапсэу миным нэблагъэрэ хисхьат.

ХьэтIохъущокъуэ пщыхэр

Темрыкъуэ 

Инжыдж бжьэпэ (Шэрджэсым), Хьэбэз къуажэм пэмыжыжьэу, пасэрей чэщанэжь тетщ. Iэдииху и чэщанэкIэ йоджэ абы, хъыбар хьэлэмэти къыдогъуэгурыкIуэ. Хъыбарым жиIэмрэ чэщанэм и тхыдэмрэ зэтехуэркъым. IуэрыIуатэм и Iуэхур щхьэхуэщ, чэщанэм и пэжыпIэр нэгъуэщIщ: ар езыгъэщIар Къэбэрдейм и тхыдэм щыцIэрыIуэ ХьэтIохъущокъуэ Темрыкъуэщ – ХьэтIохъущокъуэ Исмел (Исмел ПсыгъуэкIэ) зэджэм и адэрщ.

АДЫГЭ УСЫГЪЭМ И ДЫГЪЭ

ЩыIэщ сыт хуэдизрэ и гугъу пщIыми, хужыпIэн бгъуэт цIыхухэр. Абыхэм ящыщ зыщ илъэс 40 фIэкIа къэзымыгъэщIа, ауэ лъэпкъ литературэм лъагъуэ хэмыгъуэщэжын къыхэзына, абы къыхэкIыу «адыгэ усыгъэм и дыгъэкIэ» уеджэну къэзылэжь усакIуэ ЩоджэнцIыкIу Алий Iэсхьэд и къуэр. 

Бжьыхьэпэ мазэ

Япэ бжьыхьэ мазэр иджырей фокIадэр аращ, абы и 22-м къихьэу. Бжьыхьэпэ мазэр къихьамэ, гуахъуэ хэх укIуэ хъунущ», жаIэу щытащ. Ар цIыхухэм фIыуэ ягъэунэхуа Iуэхут. Бжьыхьэр къихьамэ, жыгхэм я хэхъуэныр щагъэт, пхъэ кумылэр мэж, пхъэ хъунур ягъэхьэзыр. 

Гъуэзэджэу дыгъуэхэр

2019 гъэм Куинджи Архип и «Ай-Петри. Крым» сурэтыр ядыгъуауэ щытащ. Музейм зыщызыплъыхьхэм ящыщ лIы гуэрым ар блыным къыфIихри, щIэкIыжащ. Куэдым дыгъуакIуэм и хьэлыр ирагъэпщащ «Старики-разбойники» совет фильмым хэт лIыхъужьхэм. Абыхэм сурэтыр щадыгъум, реставрацэ ирагъэщIыну яхьу жаIат. Куинджы и сурэтыр щадыгъуми, абы гу щIылъамытар музейм и лэжьакIуэ ягугъати аращ, ар блыным къыщыфIихым. ДыгъакIуэр щIэх дыдэу къаубыдащ: абы видео тезых камерэхэм защигъэпщкIуатэкъым, мерседес хужь зэритIысхьари ялъэгъуат.

Политик, унэтIакIуэ, лэжьакIуэ емызэшт

ШэджыхьэщIэ Мухьэмэд Хьэгуцырэ и къуэр 1923 гъэм февралым и 23-м Тэрч районым хыхьэ Урожайнэ къуажэм къыщалъхуащ. Налшык педучилищэм щеджа нэужь, Къэбэрдей-Балъкъэр къэрал педагогикэ институтым и япэ курсыр къиухауэ, 1942 гъэм и октябрь мазэм я къуажэм игъэзэжри, абы дэт илъэсибл еджапIэм лэжьэн щыщIидзащ. А илъэс дыдэм дзэм ираджэри, лъэсыдзэм хэтхэр щрагъаджэу Урюпинск дэт училищэм и курсант батальоным хэту зауэм макIуэ. Япэ зэхэуэм уIэгъэ хьэлъэ щыхъури, илъэсрэ ныкъуэкIэ сымаджэщхэм щIэлъауэ Советыдзэм къыхагъэкIыжащ.

Лъынтхуэ системэм и лэжьэкIэр

Iэпкълъэпкъым апхуэдизкIэ лъынтхуэ куэд хэлъщи, ахэр псори зэпыпщIэрэ къыупщатэмэ, и кIыхьагъыр километр 96500-рэ ирикъунут. Ар ЩIы экваторым и кIыхьагъым нэхърэ тIукIэ нэхъыбэщ! ЦIыхум лъыуэ щIэтым – литри 5 – зы дакъикъэм къриубыдэу Iэпкълъэпкъыр къызэхекIухь, гум кърихуэкIыурэ. Гум къикIа нэужь, лъыр лъынтхуэшхуэхэм ирожэ зы меданым сантиметр 40 къызэпичу. Лъэпхъуамбэхэмрэ Iэпхъумбэхэмрэ хэлъ лъынтхуэ псыгъуэ цIыкIухэм къыщысым ирихьэлIэу сантиметр 0,05-рэ меданым къичу нэхъ хуэм зещI лъым. 

ХадэхэкIым йолэжь

Къэбэрдей-Балъкъэрым Мэкъумэш хозяйствэмрэ ерыскъыпхъэхэмкIэ и министерствэм хъыбар къызэрыдигъэщIамкIэ, ди республикэм и консерв предприятэхэр (ахэр 9 мэхъури, 6-м нащэр, 3-м помидорыр ирашалIэ) я гуащIэгъуэу хадэхэкIхэм йолэжь.
Мы зэманым нащэ фIэIуу банкI мелуан 50, томат пIастэу банкI мелуан 20, помидор фIэIуу мелуани 10 къыщIагъэкIыну хунэсащ.

Къуажэ гъащIэр егъэфIэкIуэным хуаунэтI

«Урысейм и Мэкъумэшбанкым» щыщIэдзэжащ къуажэм дэт унэ лъапсэр егъэфIэкIуэным хуэунэтIа кредитхэм хуэныкъуэхэм лъэIу тхылъхэр къеIыхыным. Худэчых зиIэ щIыкIэу абы техьэнущ проценти 3,25-м къыщыщIэдзауэ. Урысейм Мэкъумэш хозяйствэмкIэ и министерствэм субсидие къиутIыпща нэужь программэм лэжьэн щIидзэжащ.